· Dwie postacie ostrego wzdęcia żwacza:
o Wielkopęcherzykowe – szybkie i nadmierne gromadzenie gazów fermentacyjnych ponad treścią pokarmową żwacza i czepca
o Drobnopęcherzykowe – fermentacja z tworzeniem się stabilnej i drobnopęcherzykowej piany, powstałej z wydzielającego się gazu i płynnej,przetykanej cząstkami pokarmowymi treści żwacza
· Na skutek silnego rozciągnięcia żwacza dochodzi do znacznego zaburzenia krążenia i oddychania
· Z reguły występuje u pojedynczych zwierząt w stadzie
· Może być objawem towarzyszącym wielu chorobom pierwotnym
· Przyczyna:
o Wielkopęcherzykowe wzdęcie żwacza :
§ Zaburzenia odbijania gazów (a nie jak wcześniej sądzono – nadmierna produkcja gazów fermentacyjnych)
§ Niezaburzone odbijanie gazów : obecność wolnego gazu w żwaczu i czepcu -> podrażnienie receptorów motorycznych w okolicy wpustu do żwacza -> skurcz grzbietowego worka żwacza -> zwiotczenie wpustu do żwacza -> pasaż gazów przez przełyk
§ Zatkanie wpustu do żwacza (treść pokarmowa, nowotwory,tępe ciała obce, tył zwierzęcia wyżej niż przód)
§ Zaburzenie odbioru i przewodzenia bodźców do i od receptorów żwacza (np. przy bardzo niskich lub bardzo wysokich wartościach pH treści żwacza,zapaleniu żwacza, pokryciu śluzówki olejem mineralnym,porażeni nerwu błędnego(Syndrom Hoflunda))
§ Zniesienie skurczów antyperystaltycznych worka grzbietowego żwacza z powodów :
- lHamujące ośrodkowo czynność czepca i żwacza:l
v Ksylazyna !!!
v Pirogeny
v Endotoksyny
v Substancje zawarte w roślinach
v Hipokalcemia(?)
- lHamujące obwodowo l
v Nadmierne rozciągnięcie żwacza
v Lotne kwasy tłuszczowe (kwas masłowy) , kwas mlekowy lub amoniak w wysokich stężeniach w treści żwacza
v Nadmierne zakwaszenie dwunastnicy
v Atropina,saponina, opiaty
v Histamina, gastryna, somatostatyna
v Antycholinergiki
§ Chorób przełyku (zatkanie, zgniecenie,zranienie, zapalenie, kurcz, porażenie)
o Drobnopęcherzykowe wzdęcie żwacza:
§ Trzy grupy przyczynowe – pasza, żwacz, zwierze:
- lBogate w węglowodany łatwo fermentujące i rozpuszczalne białko i ubogie we włókno surowe pasze prowadzące do szybko rozwijającego się procesu fermentacji i tworzenia się dużych ilości gazów; dzięki dużej lepkości treści żwacza pęcherzyki gazu zostają „zamknięte” w drobnych cząstkach treści pokarmowej tworząc stabilną,drobnopęcherzykową pianęllRośliny/pasze powodujące wzdęcia: l
v lucerna i jej siano
v koniczyna łąkowa
v koniczyna biała
v młody,bogato ulistniony rzepak lub buraki
v zielona pszenica
v rośliny okopowe : ziemniaki, buraki cukrowe lub pastewne
v produkty przemysłu gorzelnianego lub cukrowniczego
v zboża wzbogacane w koncentraty białkowe
- lwłaściwości roślin/zawartych w nich substancji:l
v rośliny młode, lub te które powoli rosną (prz niskich temperaturach) – rośliny są miękkie,zawierają duże ilości wody – rośliny takie są łatwiej dostępne dla procesów trawienia przez bakterie żwaczowe niż rośliny o bardziej zbitym utkaniu (rośliny starsze, mające więcej włókna)
v nadmierne rozdrobnienie paszy – białko rozpuszczalne w nich zawarte powodujące zwiększe lepkości płynnej treści żwacza
v stosunek Na:K w treści żwacza na korzyść K -> potas stabilizuje złożone związki koloidalne
- l trawienie w przedżołądkachl
v różnica przebiegu procesów trawienia bakteryjnego i biochemicznego u zwierząt o wysokiej i niskiej podatności na wzdęcia
v bakteryjne szczepy o właściwościach pektynolitycznych np. Lachnospira multiparus zasiedlające liście roślin powodując tworzenie się piany
- l czynnik wspomagające lub hamujące wzdęcie swoiste dla organizmu zwierzęcia:l
v Predyspozycje osobnicze – osobniki „wysoko podatne” i „słabo podatne”
v Intensywnośc przeżuwania, ilość i właściwości śliny, anatomia i motoryka żwacza, skład populacji mikroorganizmów itd.
· Patogeneza:
o Wzdęcie wielkopęcherzykowe:
§ Na początku odbijanie gazów rzadsze lub wstrzymane
§ Nad treścią pokarmową gromadzi się wolny gaz( skład: głównie dwutlenek węgla i metan)
§ Wraz ze zwiększającą się ilością gazu, wzrasta ciśnienie wewnątrzżwaczowe
§ Dochodzi do zniesienia motoryki przedżołądków i – ze wzgledów mechanicznych – zanikają skurcze prowadzące do odbijania gazów
o Wzdęcie drobnopęcherzykowe:
§ Zwiększa się aktywność skurczowa żwacza co wspomaga tworzenie się piany
§ Częstsze odruchy odbijania lub odłykania(nawet wymiotów)
§ Przedżołądki wypełniają się coraz bardziej – na skutek zwiększonej lepkości płynnej treści żwacza – gaz zostaje „uwięziony” w postaci małych pęcherzyków
§ Prowadzi to do wytworzenia z płynu(w którym zawarte są cząstki pokarmowe/chloroplasty) i gazu stabilnej piany
§ Piana wypełnia w końcu całą przestrzeń czepca i żwacza
§ Wzrasta ciśnienie wewnątrzżwaczowe
§ Dochodzi do rozciągnięcia ścian obu przedżołądków
o Rozciągnięte przedżołądki spychają przeponę doczaszkowo i doprowadzają do ucisku dużych żył, upośledzają czynności oddechowe i krążeniowe
o Upośledzenie wymiany gazowej w płucach, spada liczba uderzeń serca i minutowa pojemność wyrzutowa serca i wzrasta ciśnienie tętnicze krwi
o Skutkiem jest hipoksemia, hiperkapnia, oddechowa kwasica krwi tętniczej
o Zwierzę umiera na skutek niewydolności krążeniowo-oddechowej
· Objawy kliniczne:
o Narastające napięcie,uwypuklenie się ściany brzucha po lewej stronie
o Zaprzestanie pobierania pokarmu
o Bojaźliwe spojrzenie, częste oglądanie się na brzuch
o Lekkie wygięcie grzbietu do góry, wyciągnięcie głowy i szyi do przodu
o Wielkopęcherzykowe wzdęcie:
§ znaczne uwypuklenie ściany jamy brzusznej w lewym dole głodowym;
§ niepokój,
§ częste oddawanie moczu i kału,
§ podobnie jak przy kolkach uderzenia kończynami w powłoki jamy brzusznej,
§ pokładanie się i wstawanie,
§ zlewne poty,
§ stękanie towarzyszące wydechom
o Drobnopęcherzykowe wzdęcie:
§ Zwiększenie częstotliwości prób odbijania
§ Ślinotok i dławienie się
§ Ruchy żuchwy
§ Wzrost częstość skurczów (coraz bardziej powierzchowne aż wkońcu ustają)
§ Zanikają nadmiernie wyraźne odgłosy żwaczowe
§ Odgłosy trzeszczenia (obecność piany)
§ Równomierne, znaczne uwypuklenie całej ściany jamy brzusznej po stronie lewej(przy opukiwaniu całej lewej strony głuchy odgłos bębenkowy) a także po stronie prawej
o Oddechy piersiowe (żebrowe) krótkie i powierzchowne
o Czynność serca szybsza, tony serca kołaczące, tętno małe i twarde
o Po 1-2 godzinach zwierze pokłada się z objawami kurczy na tle duszności i pada
· Rozpoznanie
o Wywiad+ objawy kliniczne(szybko pojawiające się wydęcie lewej strony jamy brzusznej z jednoczesnym postępującym pogarszaniem się stanu ogólnego)
o Badanie per rectum
o Sondowanie żwacza
· Rozpoznanie różnicowe
o Pieniste wymieszanie treści czepca i żwacza,czemu towarzyszy lekkie wzdęcie może występować również przy zaburzeniach pasażu treści pokarmowej z czepca do ksiag, a także w przypadku rozkładu gnilnego treści przedżołądków
o Wielkopęcherzykowe wzdęcie żwacza może być zarówno objawem towarzyszącym w przebiegu innych chorób układu pokarmowego jak i uogólnionych jednostek chorobowych (tężec!!)
o Dislocatio abomasi sinistra znacznego stopnia!
· Leczenie
o Wielkopęcherzykowe wzdęcie żwacza:
§ Leczenie zachowawcze:
v Natychmiast odstawić podejrzaną paszę
v Obwiązanie pyska liną lub przywiązanie do niego kołka (zwiększa się w ten sposób wydzielanie śłiny, która działa jako substancja odpieniająca)
v Dożwaczowe podawanie substancji zmieniających napięcie powierzchniowe
v Ustawić zwierzę przednią połową ciała wyżej i usunąć gaz poprzez założenie sondy przełykowej
§ Trokarowanie żwacza: (tylko wzdęcie wielkopęcherzykowe!)
v Miejsce nakłucia : trzy palce do tyłu od ostatniego żebra i trzy palce poniżej wyrostków poprzecznych kręgów lędźwiowych
v Trokar kierować na prawy guz łokciowy
v Gaz upuszczać powoli (ryzyko wstrząsu!) – w pogotowiu mieć środek o działaniu sympatykomimetycznym (adrenalina)
§ Leczenie operacyjne (przy zagrożeniu życia)
v Rumenotomia
v Wytworzenie czasowej przetoki żwacza
· Badanie sekcyjne
o Zwierzęta dopiero co padłe:
§ Leżą na boku z wysuniętym językiem
§ Z jamy ustnej wypływa pienista, wymieszana z treścią żwacza ślina
§ Błony śluzowe głowy zasiniałe
§ Brzuch wzdęty
§ Zastój krwi w mm szkieletowych
§ Wybroczyny w tchawicy, nasierdziu
§ Przekrwienie brzusznego worka żwacza oraz przewodu pokarmowego
§ Niedokrwienie tylnych partii ciała
§ Bladość wątroby(powodowana uciskiem)
§ Ściśnięte,niedodmowe płuca
§ Blada wewnątrzpiersiowa część przełyku
§ Nerki o miękkiej konsystencju