Rozdział 4/1.
4/1. Protokó³ ustalenia okolicznoœci i przyczyn
wypadku przy pracy
4/1. Protokó³ ustalenia okolicznoœci i przyczyn wypadku...
Spis treœci
1. Komentarz ................................ 1
2. Wyjaœnienia do wzoru........................ 2
Wzór protoko³u ustalenia okolicznoœci i przyczyn
wypadku przy pracy ......................... 12
1. Komentarz
Po uzyskaniu informacji o wypadku,
pracodawca zobowi¹zany jest m.in. do usta-
lenia okolicznoœci i przyczyn wypadku
w trybie przewidzianym przepisami roz-
porz¹dzenia Rady Ministrów z 28.7.1998 r. w sprawie ustalania okolicznoœci i przy-
czyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a tak¿e zakresu
informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 115,
poz. 744 ze zm.). Podstaw¹ wydania tego rozporz¹dzenia jest artyku³ 237 § 1 pkt 1
Kodeksu pracy (tj. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.).
Ustaleñ tych dokonuje powo³any przez pracodawcê zespó³ powypadkowy.
Po ustaleniu okolicznoœci i przyczyn wypadku, zespó³ powypadkowy sporz¹dza
w terminie 14 dni
od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku –
protokó³ ustale-
nia okolicznoœci i przyczyn wypadku przy pracy.
Dalej nazywaæ go bêdziemy
w skrócie „protoko³em powypadkowym”.
Je¿eli zajd¹ uzasadnione przeszkody lub trudnoœci w ustalaniu okolicznoœci i przy-
czyn wypadku,
termin 14-dniowy mo¿e ulec przed³u¿eniu
. W treœci protoko³u na-
le¿y wówczas podaæ przyczyny uzasadniaj¹ce tê zw³okê.
Powodem, dla którego opóŸni³o siê wype³nienie protoko³u powypadkowego mo¿e byæ np. oczekiwanie
na wyniki ekspertyz, opinie lekarzy, ustalenia Policji itp. s³u¿b.
PRZYKŁAD:
Wzór protoko³u
czêsto ulega³ zmianie, a obecnie obowi¹zuj¹cy zosta³ okreœlony
w za³¹czniku do rozporz¹dzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 16.9.2004 r. w spra-
wie wzoru protoko³u ustalenia okolicznoœci i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U.
Nr 227, poz. 2298), wydanego na podstawie art. 237 § 2 Kodeksu pracy.
Protokó³ wed³ug tego wzoru wype³nia siê tylko wtedy, gdy wypadkowi uleg³
pracownik zatrudniony na podstawie stosunku pracy
(umowy o pracê, powo-
³ania, wyboru, mianowania lub spó³dzielczej umowy o pracê)
zgodnie z Kodeksem
pracy
.
Protokó³ powypadkowy
sporz¹dzony w innej formie
(na innym formularzu)
sta-
nowi uchybienie formalne
. Dopuszczalna jest tylko wersja czarno-bia³a formula-
rza (wydruk z komputera na drukarce lub kopia ksero). Poprzednio stosowany for-
Dopuszczalny
wzór protokołu
kwiecień 2005
1
Rozdzia³ 4/1.
Stanis³aw Wójcik
4. Wypadki
kwiecieñ 2005
OPINIE
4. Wypadki
Rozdział 4/1.
mularz protoko³u ustalenia okolicznoœci i przyczyn wypadku przy pracy – wzór
okreœlony w za³¹czniku do rozporz¹dzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Spo³ecznej z 3.10.2003 r. w sprawie wzoru protoko³u ustalenia okolicznoœci i przy-
czyn wypadku przy pracy (Dz.U. Nr 182, poz. 1783) nie mog¹ byæ stosowane d³u¿ej
ni¿ do 31.3.2005 r.
Brak widocznego skutku wypadku
w postaci urazu, czy nawet z³ego samopoczu-
cia pracownika nie mo¿e stanowiæ podstawy zaniechania postêpowania powypad-
kowego i sporz¹dzenia protoko³u powypadkowego.
Brak skutku
wypadku,
późniejsze
zawiadomienie
o wypadku
Pracodawca jest zobowi¹zany sporz¹dziæ protokó³ powypadkowy tak¿e wówczas,
gdy pracownik powiadomi o wypadku w póŸniejszym terminie,
mimo ¿e prawo
zobowi¹zuje go do niezw³ocznego powiadomienia. Powiadomienie to powinno
nast¹piæ jednak niezw³ocznie po ujawnieniu siê skutku wypadku (urazu).
W przypadku
wypadku zbiorowego
– protokó³ powypadkowy sporz¹dza siê
od-
rêbnie dla ka¿dego poszkodowanego
w takim wypadku.
W druku protoko³u przewidziane s¹ obszary (pola) do wpisywania ustaleñ doko-
nanych w postêpowaniu powypadkowym. W przypadkach, gdy
w polach zabrak-
nie miejsca na pe³ne opisanie ustaleñ
– ci¹g dalszy opisu nale¿y zamieœciæ na od-
rêbnej kartce podpisanej przez cz³onków zespo³u powypadkowego i do³¹czonej do
protoko³u. W wersji elektronicznej protoko³u pola te dostosowuj¹ siê automatycz-
nie do objêtoœci tekstu.
2. Wyjaœnienia do wzoru
Protoko³owi nadaje siê
kolejny numer wynikaj¹cy z rejestru wypadków przy pra-
cy
w zak³adzie, w danym roku.
Pkt 1.
Jest to miejsce przeznaczone na
wpisanie danych pracodawcy
.
Dane
pracodawcy
Je¿eli
pracodawca jest osob¹ fizyczn¹ nie posiadaj¹c¹ numeru NIP i REGON,
poda-
je siê jego numer PESEL lub numer dowodu osobistego, ewentualnie innego doku-
mentu potwierdzaj¹cego to¿samoœæ pracodawcy – mo¿na tu wpisaæ np. numer pasz-
portu.
Nastêpnie nale¿y wpisaæ kod Polskiej Klasyfikacji Dzia³alnoœci (PKD). Kod ten po-
winien udostêpniæ zespo³owi powypadkowemu pracodawca.
(PP) Kody PKD okreœlone s¹ w za³¹czniku do rozporz¹dzenia Rady Ministrów
z 20.1.2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Dzia³alnoœci (PKD) (Dz.U. Nr 33,
poz. 289, ze zm.).
Pkt 2.
Zespół powy-
padkowy
W czêœci pierwszej
nale¿y wpisaæ
imiona i nazwiska cz³onków zespo³u powy-
padkowego
oraz funkcje, które sprawuj¹ w zak³adzie.
2
kwiecień 2005
4/1. Protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku...
OPINIE
Rozdział 4/1.
W czêœci drugiej tego punktu wpisujemy
daty rozpoczêcia i zakoñczenia prac nad
ustaleniem okolicznoœci i przyczyn wypadku
przy pracy,
datê i godzinê wydarze-
nia powoduj¹cego wypadek i dane poszkodowanego
.
Je¿eli poszkodowanemu nie nadano numeru PESEL lub NIP, nale¿y podaæ numer
dowodu osobistego albo innego dokumentu potwierdzaj¹cego jego to¿samoœæ.
Po wpisaniu komórki organizacyjnej (np. Wydzia³ obróbki kó³ zêbatych) i nazwy
stanowiska, na którym by³ zatrudniony poszkodowany w momencie wydarzenia
siê wypadku (np. szlifierz), nale¿y podaæ pe³ny (6-cyfrowy) kod jego zawodu (spe-
cjalnoœci) zgodny z obowi¹zuj¹c¹ klasyfikacj¹ zawodów i specjalnoœci podan¹
w za³¹czniku do rozporz¹dzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 8.12.2004 r. w spra-
wie klasyfikacji zawodów i specjalnoœci dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej
stosowania (Dz.U. Nr 265, poz. 2644).
Daty i terminy
Pkt 3.
Nale¿y tu wpisaæ
dane osoby zg³aszaj¹cej
wypadek i datê zg³oszenia. Oczywiœcie,
w przypadku, jeœli poszkodowany sam zg³osi³ wypadek – powinny znaleŸæ siê tu
dane poszkodowanego.
Osoba
zgłaszająca
Pkt 4.
W tym punkcie nale¿y zamieœciæ
ustalenia dotycz¹ce okolicznoœci
wypadku. Opis
tych ustaleñ, udokumentowany za³¹czonymi szkicami, fotografiami, protoko³ami
z przes³uchañ i innymi dowodami, stanowi podstawê do dokonania prawnej kwali-
fikacji wypadku, ustalenia jego przyczyn, stwierdzenia przestrzegania b¹dŸ nie-
przestrzegania przez pracodawcê czy poszkodowanego okreœlonych przepisów
bezpieczeñstwa pracy, a tak¿e do wyci¹gniêcia wniosków i œrodków profilaktycz-
nych kierowanych do pracodawcy.
Opis okolicznoœci
wypadku to, przede wszystkim:
chronologiczne przedstawienie przebiegu pracy poszkodowanego i jego za-
chowania od pocz¹tku zmiany roboczej do chwili wypadku,
okreœlenie miejsca wypadku oraz wydarzenia i czynników (zagro¿eñ), które
spowodowa³y wypadek.
Okoliczności
wypadku
W opisie okolicznoœci wypadku nale¿y
uwzglêdniæ m.in. odpowiedzi na ni¿ej po-
stawione pytania
. W przypadku pytañ, na które mo¿na udzieliæ odpowiedzi
twierdz¹cej lub przecz¹cej – nale¿y zakreœliæ odpowiedŸ w³aœciw¹.
kwiecień 2005
3
OPINIE
4. Wypadki
Rozdział 4/1.
Pytanie
OdpowiedŸ
Jakie czynnoœci wykonywa³ poszkodowany w chwili zaistnienia wy-
padku i czy nale¿a³y do jego obowi¹zków wynikaj¹cych z zajmowanego
stanowiska?
1.
2.
3.
4.
Czy wykonywana praca wymaga³a polecenia pisemnego, a je¿eli tak, to
czy takie polecenie zosta³o wydane przez uprawnion¹ osobê?
TAK
NIE
Jakie urz¹dzenia techniczne, czynniki, wzglêdnie substancje z³o¿y³y siê
na zaistnienie wypadku?
1.
2.
3.
Czy ewentualna wadliwoœæ maszyn, urz¹dzeñ lub narzêdzi mia³y
wp³yw na wypadek?
TAK
NIE
Czy by³ obowi¹zek i mo¿liwoœæ u¿ywania œrodków ochrony indywidu-
alnej lub innych zabezpieczeñ na stanowisku, na którym wydarzy³ siê
wypadek i czy by³y one u¿ywane podczas pracy i w chwili wypadku?
TAK
NIE
Czy stosowane œrodki ochrony by³y w³aœciwe?
TAK
NIE
Czy poszkodowany posiada³ wymagane do wykonywania pracy kwali-
fikacje zawodowe i niezbêdne uprawnienia?
TAK
NIE
Czy i kiedy poszkodowany by³ przeszkolony w zakresie bhp i czy by³
poinformowany o zagro¿eniach wystêpuj¹cych na stanowisku pracy?
TAK
NIE
Czy poszkodowany posiada³ aktualne orzeczenie lekarskie o braku
przeciwwskazañ do pracy na stanowisku, na którym wydarzy³ siê wy-
padek?
TAK
NIE
Czy instrukcje stanowiskowe w zakresie bhp by³y znane poszkodowa-
nemu?
TAK
NIE
Jakie ewentualne inne, nie techniczne przyczyny (organizacyjne, ludz-
kie) mia³y wp³yw na zaistnienie wypadku?
1.
2.
3.
Czy by³ zapewniony w³aœciwy nadzór?
TAK
NIE
Inne
Je¿eli poszkodowanemu by³a udzielana pierwsza pomoc, nale¿y podaæ zakres tej
pomocy i dane osoby, która jej udziela³a.
Pkt 5.
Pole to jest przeznaczone na
omówienie przyczyn wypadku,
których jest zazwyczaj
wiele. Dlatego te¿ w punkcie tym wyró¿niono cztery kolejne pola do wype³nienia.
Przyczyna
bezpośrednia
Na pocz¹tek
wymienia siê konkretn¹ przyczynê
(przyczyny)
bezpoœredni¹
–za-
zwyczaj techniczn¹ b¹dŸ wynikaj¹c¹ z b³êdu lub niew³aœciwego zachowania
cz³owieka. Dalej, zachowuj¹c ci¹g myœlowy, wskazuje siê w konsekwencji na przy-
czyny poœrednie, tkwi¹ce najczêœciej w nieodpowiedniej organizacji pracy.
4
kwiecień 2005
4/1. Protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku...
OPINIE
Rozdział 4/1.
W protoko³ach powypadkowych podaje siê czêsto przyczynê wypadku w taki sposób: „Nieprawid³owe
zachowanie siê pracownika spowodowane zaskoczeniem niespodziewanym zdarzeniem”, ale nie okre-
œla siê dalej, jakie zdarzenie tak zaskoczy³o pracownika, ¿e doprowadzi³o (by³o przyczyn¹) do wypad-
ku. Nie mo¿e ono przecie¿ byæ tym samym zdarzeniem, które wynika z definicji wypadku, gdy¿ chodzi
tu o jego przyczynê. Zaskoczenie niespodziewanym zdarzeniem mo¿e byæ przyjête tylko w przypadku,
gdy sprawcê wypadku zaskoczy³o inne wydarzenie (zdarzenie), które wp³ynê³o tak silnie i gwa³townie
na niego, ¿e ten „straci³ g³owê” i pope³ni³ b³¹d w „sztuce” skutkuj¹cy wypadkiem (urazem).
PRZYKŁAD
Nieprzestrzeganie przez pracodawcê przepisów prawa pracy i innych przepisów
dotyczacych ochrony ¿ycia i zdrowia,
to kolejne pole do wype³nienia w punkcie 5.
Nale¿y wymieniæ, jakie przepisy i zasady bhp oraz inne przepisy zosta³y naruszone
(oczywiœcie w przypadku ustalenia ich naruszenia) przez pracodawcê, a które
mog³y mieæ wp³yw na powstanie wypadku. W polu tym, podaj¹c przepisy, które
zosta³y naruszone, nale¿y równoczeœnie wskazaæ dowody.
Naruszenia te mo¿na
odnieœæ g³ównie do poœrednich przyczyn wypadku.
Inne przepisy dotycz¹ce ochrony ¿ycia i zdrowia, które mog³y zostaæ naruszone to
przepisy np.:
o ochronie ppo¿.,
ruchu drogowego,
o wykonywaniu prac podwodnych,
o dozorze technicznym,
prawa budowlanego.
Nieprzestrzega-
nie przepisów
przez praco-
dawcę
Konkretny zapis w tym polu móg³by wygl¹daæ nastêpuj¹co: „Pracodawca nie zapewni³ szkolenia w
dziedzinie bhp – pracownik zosta³ dopuszczony do pracy bez odbycia instrukta¿u stanowiskowego.
Z³amany zosta³ przepis art. 237
3
§ 2 Kodeksu pracy i § 10i§11rozporz¹dzenia Ministra Gospodarki i
Pracy z 27.7.2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (Dz.U. Nr 180, poz. 1860). Dowodem na to
jest brak w aktach osobowych pracownika dokumentu poœwiadczaj¹cego odbycie ww. szkolenia co jest
wymagane na mocy § 12 ww. rozporz¹dzenia.”
PRZYKŁAD
Inny wpis na ten temat móg³by wygl¹daæ tak: „Pracodawca nie wyposa¿y³ pracownika w he³m
ochronny, czyli nie zapewni³ mu ochrony g³owy, mimo ¿e na stanowisku wystêpowa³o zagro¿enie spa-
daj¹cymi przedmiotami. Z³amany zosta³ tym samym przepis art. 237
6
Kodeksu pracy i § 8 za³¹cznika
nr 2 do rozporz¹dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepi-
sów bezpieczeñstwa i higieny pracy (tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650). Dowodem na niedostar-
czenie pracownikowi wymaganych œrodków ochrony indywidualnej jest brak zapisu o wydaniu
he³mu ochronnego w indywidualnej karcie przydzia³u œrodków ochrony indywidualnej pracownika.”
PRZYKŁAD
Po ustaleniu, które z naruszonych przez pracodawcê przepisów mog³y mieæ wp³yw
na zaistnienie wypadku, nale¿y wype³niæ pole omawiaj¹ce
przyczyny le¿¹ce po
stronie poszkodowanego.
Przyczyny po
stronie poszko-
dowanego
W przypadku stwierdzenia, ¿e przyczyn¹ wypadku by³o naruszenie przez poszko-
dowanego pracownika przepisów dotycz¹cych ochrony ¿ycia i zdrowia,
spowodo-
Rażące
niedbalstwo
kwiecień 2005
5