PSM mgr Szacawa – zaliczenie; opracowane by blazeria;
(XI) WARTOŚCI MIĘDZYNARODOWE, ŚWIADOMOŚĆ MIĘDZYNARODOWA, UMOWY MIĘDZYNARODOWE
1) Pojęcie wartość międzynarodowa:
Wartość oznacza wszystko to, co jest cenne i godne pożądania; międzynarodowe wartości polityczne to idee wyrażające stosunek uczestników SM do interesów innych uczestników tych stosunków oraz do interesów społeczności międzynarodowej ze względu na świadomość własnych interesów;
2) Systemy wartości międzynarodowych:
We współczesnych SM istnieją dwa podstawowe systemy wartości ideologicznych: socjalistyczny i kapitalistyczny; poza systemami ideologicznymi wyróżnia się także inne systemy wartości:
Ø Prakseologiczny – na czele takie wartości jak sprawność i efektywność osiągania celów;
Ø Moralny – na pierwszym miejscu słuszność; według niektórych częściej służą interesom państw niż wpływają na ukształtowanie samych interesów;
Ø Kurtuazyjny – na czele szacunek dla innych uczestników SM;
Ø Prawnomiędzynarodowy – na pierwszym miejscu sprawiedliwość rozumiana jako zgodność działania z normami prawa międzynarodowego;
Ø Zewnątrzpaństwowy – na czele szacunek dla innych uczestników SM i więź z grupami społecznymi, które reprezentuje ten uczestnik;
3) Katalog wartości międzynarodowych:
Karta Narodów Zjednoczonych w art. 2. stanowi, że główną wartością jest „suwerenna równość” państw a pozostałe wartości to:
Ø Przestrzeganie umów;
Ø Pokojowe rozwiązywanie sporów międzynarodowych;
Ø Zakaz używanie siły;
Ø Nieingerencja w wewnętrzne sprawy państw;
Wg. Pietrasia katalog najważniejszych wartości międzynarodowych obejmuje: pokój, bezpieczeństwo, sprawiedliwość, równość, suwerenność, godność ludzką, poszanowanie praw człowieka, solidarność, przyjaźń, przestrzeganie umów międzynarodowych, współpraca, integralność, rozwój;
4) Pojęcie „świadomość międzynarodowa”:
„Świadomość międzynarodowa to subiektywne odzwierciedlenie obiektywnej rzeczywistości międzynarodowej” – Cz. Maj; przedmiotem tak rozumianej ŚM są uczestnicy SM, ich role międzynarodowe, ich atrybuty, cechy polityki zagranicznej i zasady funkcjonowania SM; uzewnętrzniana jest w ideologiach, koncepcjach, doktrynach i programach międzynarodowych; części składowe świadomości międzynarodowej:
Ø Wartości międzynarodowe – potrzeby, interesy i cele uczestnika SM, który jest podmiotem świadomości;
Ø Wiedza o rzeczywistości międzynarodowej;
Ø Wyobrażenia międzynarodowe – stereotypy, mity i utopie; autostereotypy – wyobrażenia o własnej grupie społecznej i heterostereotypy – obraz innej grupy społecznej;
Ø Oceny rzeczywistości międzynarodowej – funkcja wartościowania zjawisk i procesów międzynarodowych;
Ø Postawy międzynarodowe – uzewnętrzniają stan świadomości międzynarodowej i przejawiają się w zachowaniach;
5) Podmioty świadomości międzynarodowej:
M. Krawat – percepcja podmiotów wewnątrz państwowych:
Ø Podmioty interesów – percepcja klas i warstw społecznych oraz narodów;
Ø Podmioty działań – percepcja organizacji politycznych wielkich grup społecznych – partii politycznych i państwa;
Ø Podmioty decyzji – percepcja ośrodków decyzji politycznych i poszczególnych osób wchodzących w ich skład;
Z. J. Pietraś – podmioty świadomości międzynarodowej:
Ø Światowa opinia publiczna – percepcja klas społecznych w ujęciu międzynarodowym i percepcja międzynarodowych ruchów politycznych;
Ø Systemy międzynarodowe – percepcja SM ze strony organizacji międzynarodowych np.: ONZ, NATO, EWG;
Ø Funkcjonariusze międzynarodowi – percepcja osób stale zatrudnionych w gremiach kierujących systemami międzynarodowymi;
6) Fałszywa świadomość międzynarodowa:
Zwana również mispercepcją; fałszywa świadomość polityczna istnieje wtedy, gdy ludzie identyfikują się z ideologią obcą ich potrzebom i interesom; występuje na wszystkich 6 szczeblach opisanych powyżej; w stosunkach między państwami mogą zaistnieć następujące sytuacje (biorąc pod uwagę problem bezpieczeństwa);
Ø Stan braku bezpieczeństwa – gdy zagrożenie ma miejsce, a postrzeganie tego zagrożenia jest prawdziwe;
Ø Stan obsesji – gdy niewielkie zagrożenie zewnętrzne postrzegane jest jako bardzo wysokie;
Ø Stan fałszywego bezpieczeństwa – gdy zagrożenie zewnętrzne jest poważne, a postrzegane jest jako niewielkie;
Ø Stan bezpieczeństwa – gdy zagrożenie zewnętrzne jest niewielkie, a jego postrzeganie prawidłowe;
7) Pojęcie i klasyfikacja umów międzynarodowych:
Umowy międzynarodowe to porozumienia międzynarodowe regulowane przez prawo międzynarodowe i zawarte w formie pisemnej między jednym lub więcej państwami a jedną lub więcej organizacjami międzynarodowymi lub między organizacjami; ujęte bądź w jednym dokumencie, bądź też w dwóch powiązanych ze sobą dokumentach bez względu na nazwę; najogólniej – uzgodnienie wzajemnych praw i obowiązków między państwami lub innymi podmiotami prawa międzynarodowego; elementy: zgodność stron, prawa i obowiązki; klasyfikacje:
Ø Ze względu na charakter stron: między państwami, między organizacjami międzynarodowymi, między państwami a organizacjami;
Ø Ze względu na procedurę zawarcia: proste (tylko podpis) i złożone(więcej czynności np. ratyfikacja);
Ø Ze względu na ilość stron: dwustronne i wielostronne;
Ø Ze względu na czas obowiązywania: terminowe i bezterminowe;
8) Zawieranie umów międzynarodowych:
Zawarcie – moment kiedy projekt umowy staje się umową; może być:
Ø Proste – umowa jest zawarta w momencie podpisania przez kompetentnych przedstawicieli państw – szefowie państw, szefowie rządów, ministrowie spraw zagranicznych i pełnomocnicy;
Ø Złożone – zakłada konieczność dokonania dodatkowej czynności w wyniku której umowa staje się prawomocna czyli obowiązująca dla stron; ta dodatkowa czynność określana jest mianem ratyfikacji;
Ratyfikacja UM jest jej zatwierdzeniem przez szefa państwa lub wyjątkowo przez parlament; dokument ratyfikacyjny jest świadectwem dokonania ratyfikacji przeznaczonym dla innych stron UM; Konstytucja PR z 1997 ustala wymóg ratyfikacji wyrażonej w ustawie w UM dotyczących:
Ø Pokoju, sojuszy układów politycznych i wojskowych;
Ø Wolności, praw i obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji;
Ø Członkostwa w organizacjach międzynarodowych;
Ø Znacznego obciążenie państwa pod względem finansowym;
Ø Spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy;
Warunki uprawomocnienia się UM podlegającej ratyfikacji:
Ø Klauzula si omnes – uprawomocnienie zależne od ratyfikacji przez wszystkich sygnatariuszy; np.; Pakt Brianda – Kelloga;
Ø Klauzula ilościowa – uprawomocnienie jeśli ratyfikuje ją określona liczba sygnatariuszy np. konwencje genewskie o prawie morza z 1958 roku;
Ø Klauzula ilościowa kwalifikowana – określa liczbę ratyfikacji jako warunek uprawomocnienia się UM;
Uprawomocnienie się UM to momentom którego strony nie mogą się już uwolnić od wynikających z niej obowiązków (chyba że umowa stanowi inaczej);
9) Obowiązywanie i wykonywanie UM:
Ø Zasada pacta sunt servanda – zasada świętości traktatów; nie można zerwać, wycofać się i dobrowolnie zmieniać postanowień;
Ø każda umowa powinna być wykonywana w dobrej wierze;
Ø umowy tworzą prawa i obowiązki tylko dla ich stron; tym sameym nie wiążą one stron trzecich;
Ø niepodzielność tekstu umowy;
Ø instytucja zastrzeżeń – zgłoszenie zastrzeżeń do umowy dwustronnej jest formalnie niemożliwe; w stosunkiu do umowy wielostronne instytucja ta umożliwia państwom stanie się jej stronami z jednoczesnym uchyleniem lub modyfikacją względem siebie skutków prawnych niektórych postanowień; wg. konwencji wiedeńskiej z 1969 roku państwa mogą zgłaszać zastrzeżenia z wyjątkiem trzech przypadków: gdy umowa zabrania zgłaszania zastrzeżeń, gdy zastrzeżenie nie mieści się w katalogu dopuszczanych w umowie zastrzeżeń, gdy zastrzeżenie jest sprzeczne z przedmiotem i celem umowy;
10) Nieważność i wygasanie UM:
Nieważność – UM nie istniała od samego początku; warunki: przekupstwa, błąd, przymus, groźba użycia siły, przekroczenie kompetencji, ius cogens (UM w trakcie zawierania jest sprzeczna z normą imperatywną);
Wygaśnięcie – UM traci moc obowiązywania, ale to co było jest ważne; wygaśnięcie może nastąpić w wyniku: upływu czasu, wypowiedzenia umowy, wykonania umowy, pogwałcenia umowy dwustronnej; zgodnej woli obu stron, utraty podmiotowości przez jedną ze stron;
Konwalidacja UM – rozdzielenie jej postanowień na ważne i nieważne;
Reguła alter natu – jako pierwsze podpisy składają strony, dla której przeznaczony jest egzemplarz umowy; obowiązuje w umowach dwustronnych, w umowach wielostronnych obowiązuje zasada alfabetyczna;
1