XIX. Zasada społecznej gospodarki rynkowej, wolności gospodarczej i ochrony własności
W ogólności zasady: społecznej gospodarki rynkowej, wolności gospodarczej i ochrony własności oczekiwane przez społeczeństwo były źródłem przemian ustrojowych i do nich należało w dużej mierze dostosować zasady ustroju politycznego państwa. Konstytucja wymieniając owe zasady jakby zatwierdziła ich wagę w ustroju gospodarczym RP
Konstytucja
- pomija rolę państwa w gospodarce
- nie uwzględnia znaczenia własności publicznej
- nie wskazuje na granice i formy interwencjonalizmu państwowego
1. Podstawy prawne i treść swobody działalności gospodarczej.
Konstytucja Art. 20.
Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
a/ zasada społecznej gospodarki rynkowej – znaczenie w procesie stanowienia i stosowania prawa regulującego funkcjonowanie gospodarki oraz ochronę społeczeństwa przed skutkami mechanizmów i praw ekonomicznych
Społeczna gospodarka rynkowa – gospodarka rynkowa w powiązaniu z celami społecznymi z procesami gospodarki
b/ zasada swobody dzial alności gospodarczej jest elementem społecznej gospodarki rynkowej
Analiza zasady wolności działalności gospodarczej prowadzi do wniosku, że obejmuje ona zespół norm konstytucyjnych wyznaczającym władzom publicznym, w szczególności samemu ustawodawcy, zakazy arbitralnej ingerencji w sferę zachowań podmiotów gospodarczych. Należałoby z niej wywnioskować również nakazy podejmowania takich działań, które mają na celu ochronę wolności. Chodzi przede wszystkim o normy wyznaczające kierunki prawotwórstwa. Złożoność zasady wiąże się z tym, że normy prawne wyprowadzamy z nader nieostrego przepisu art. 20 konstytucji traktującego o społecznej gospodarce rynkowej, który, tak jak i art. 22, stanowić powinien podstawowy "zrąb treściowy" zasady prawa. Jednak do pełnej analizy niezbędna staje się także rekonstrukcja wielu norm merytorycznych ujętych w kilkunastu przepisach konstytucji zarówno tych, które mają kluczowe znaczenie dla wolności i praw człowieka (w tym i wyprowadzanych z postanowień rozdziału o finansach publicznych), jak tych, które kwalifikujemy jako tzw. normy programowe o nader złożonej wartości normatywnej.
Dwa rozumienia
Cele społ. Gosp. rynkowej
losiągnięcie możliwue wysokiego dobrobytu przezla/ ustanowienie porządku konkurencji
b/ świadomą politykę wzrostu
c/ zabezpieczenie pełnego zatrudnienia
d/ wolność handli zagranicznego, wolną wymianę
lZabezpieczenie sprawnego gospodarczo i sprawiedliwego społecznie porządku pieniężnego przezla/ niezależny centralny bank emisyjny
b/ równowaga bulansu płatniczego
c/ stabilność budżetu państwa
losiągnięcie bezpieczeństwa społecznego, sprawiedliwości społecznej i postępu społecznego przez:la/ maksymalizacje produktu społecznego
b/ ustanowienie porządku konkurencji
c/ korektępierwotnego podziału dochodu i majątku 9pomoc społeczna, renty, płatności wyrównawcze, subwencje na podjęcie działalności gospdoarczej
Aspekty wolności gospodarczejW ramach podejmowania dział.:
Swoboda wyboru przedmiotu dział. Gospodarczej
Sw wyb. Formy organizacyjnej –(spółdzielnię socjalną mogą założyć uzależnieni, zwolnieni z zakłądów karnych, bezrobotni, niepełnosprawni)
Sw. Wyb. Zaangażowania kapitału
Swob wyboru siedziby
W ramach prowadzenia:
Sw. Nabywania i zbywania towarów
Sw. Ustalania cen
Sw. Rywalizacji z innymi
Sw. Koncepcji gospodarowania
Sw. Wyboru miejsca prowadzenia (kasyno , alkohol)
Wg. TWE swob. Przepływu kapitału i płatności, sw. Przepływu pracowników, sw. Świadczenia usług, sw. Przepływu towarów
Art. 43 TWE sw. dział gosp – prawo podejmowania dział. Na własny rachunek, prawo zakładania i kierowania przedsiębiorstwami
Przyczyny ograniczeń swobody dział. Gosp zob z tyłu na kartce
Art. 22.
Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.
Art. 31. 1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.
2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
3. (1) Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
z. swobody dział. gosp. dwa ujęcia
a/ skierowane do wszystkich przedsiębiorców – wszelkie wymogi stawiane przedsiębiorcom + ograniczenia podmiotowe i przedmiotowe
b/ tylko ograniczenia – zakazy bezwzględne (usługi seksualne, przestępstwa, działalność osób nie posiadających zdolności do czynności prawnych, na terenach obozów zagłady, w określonej odległości od kościołów, ograniczenia osób fizycznych pełniących funkcje publiczne.
Bezpieczeństwo obrotu
Ochr. Konsumentów
Ochr. Mechanizmów rynkowych – konkurencji
Ekologia
Inne interesy publiczne na straży których stoi państwo (przed terroryzmem, bezpieczeństwo obywateli, )
Art. 21.
1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.
2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
Art. 64.
1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.
2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.
3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.
Prawo własności można ograniczyć tylko ze względu na ważną wartość mocniej chronioną (zasada hierarchiczności wartości chronionych przez prawo). Wartością wyżej chronioną (art. 21 konstytucji) jest jedynie interes publiczny ("cele publiczne")
Zrównano rangę podmiotów własności
Art. 23.
Podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie narusza postanowień art. 21 i art. 22.