ZABYTKI ŚREDNIOWIECZNEJ MUZYKI POLSKIEJ, MUZYKA I PLASTYKA W SZKOLE, MUZYKA W GIMNAZJUM, SCENARIUSZE DLA GIMNAZJUM

SCENARIUSZ LEKCJI MUZYKI

klsasa I - III gim.

(czas trwania lekcji 90 min.)

Temat: Zabytki polskiej muzyki średniowiecznej.

CEL GŁÓWNY LEKCJI:

~ zapoznanie uczniów z zabytkami polskiej muzyki średniowiecznej; pieśnią Bogurodzica oraz pieśnią Gaude Mater Polonia

CELE OPERACYJNE LEKCJI:

Uczeń po zajęciach:

+ zna historię o początkach państwa polskiego

+ zna aktualną sytuację w Polsce w okresie średniowiecza

+ zna tytuły najważniejszych średniowiecznych zabytków polskiej kultury mu­zycznej;

+ zna treść i okoliczności powstania pieśni Gaude, Mater Polonia;

+ wie, jak zachować się podczas słuchania lub wykonywania pieśni Gaude, Mater Polonia;

+ potrafi podać imiona najważniejszych polskich patronów średniowiecznych;

+ wie, przed jaką bitwą polscy rycerze śpiewali pleśń Bogurodzica;

+ potrafi zaśpiewać w grupie fragment pieśni Bogurodzica

+ zna tekst Gaude Mater ....

FORMY ORGANIZACJI PRACY UCZNIÓW:

   ~  zbiorowa

FORMY AKTYWNOŚCI MUZYCZNEJ:

   ~  słuchanie muzyki  

METODY:

   ~  analityczno – percepcyjna

   ~  organizowania i rozwijania działalności muzycznej ucznia podczas lekcji

   ~  pogadanka

POMOCE DYDAKTYCZNE:

+ Odtwarzacz CD

+ Wincenty z Kielczy : Gaude, Mater Polonia [CD]; Anonim Bo­gurodzica [CD]

+ Ćwiczenia przygotowane przez nauczyciela

+ nuty pieśni Bogurodzica, Gaude Mater Polonia

+ tablica

+ czytanka Śpiewany rodowód (podręcznik - Świat muzyki Wsip) 

+ ewentualnie komputer i CD-ROM Wiedza o kulturze.

PRZEBIEG LEKCJI:

CZYNNOŚCI ORGANIZACYJNE:

·                   Powitanie, sprawdzenie listy obecności                                                                                                                                                                                                         

·                   Podanie tematu lekcji    

1. Muzyka w średniowiecznej Polsce.

Muzyczne nowinki europejskie przenikały również do średnio­wiecznej Polski, po przyjęciu przez nią chrztu. Ośrodkami kul­turalnymi były klasztory, później również Akademia Krakowska. Na dworze królowej Jadwigi i Jagiełły istniała kapela, w Krako­wie działał wybitny kompozytor Mikołaj z Radomia.

Najstarszym zabytkiem muzyki polskiej jest anonimowa pieśń w języku polskim — Bogurodzica. Obok niej również ogromne znaczenie dla muzyki polskiej ma pieśń „Gaude Mater Polonia”.

Zachowało się również kilka­dziesiąt innych zabytków pieśni religijnych i świeckich, przeważnie do tekstów łacińskich.

2. Rozmawiam z uczniami o początkach państwa polskiego:

- uczniowie wymieniają znane legendy: o Lechu, Czechu i Rusie; o Popielu;

o Warsie i Sawie, o Szczerbcu;

- przytaczamy historycznie potwierdzone fakty: osiedlenie się plemion sło­wiańskich w dorzeczach Odry i Wisły; osada w Biskupinie, Ostrów Led­nicki; piece hutnicze w Górach Świętokrzyskich i pod Krakowem; szlak bursztynowy; ślub Mieszka I z Dobrawą; 966 – przyjęcie chrześcijaństwa, a wraz z nim kultury zachodniej, łacińskiej; 1025 – koronacja Bolesława Chrobrego, który doprowadził do powstania w Gnieźnie pierwszego w Europie Środkowej arcybiskupstwa; rządy Kazimierza Wielkiego, rola klasztorów benedyktyńskich (Trzemeszno, opactwo w Tyficu); zwycięska bitwa pod Grunwaldem pod wodzą Władysława Jagiełły; założenie uni­wersytetu w Krakowie.

Oglądamy fotografie z CD-ROM- u Wiedza o kulturze. Kraków: 12-19 ołtarz Wita Stwosza i kościół Mariacki, 21-22 Barbakan, 36, 38-40 katedra na Wawelu.

3.      Czytamy „Śpiewany rodowód” i oglądamy reprodukcję drzeworytu Bolesław Chrobry – odczytujemy napis: „Bolesław Chrobry pierwszy król Polski".

4..Proszę o podanie imion średniowiecznych patronów krajowych:

Św. Wojciech – męczennik, jego ciało wykupił Bolesław i sprowadził do Gniezna, stad grab w Gnieźnie jest najstarszym miejscem pielgrzymek w Polsce (Drzwi Gnieźnieńskie);

Św. Stanisław – oglądamy renesansową miniaturę Stanisława Samostrzel­nika. Zwracam uwagę uczniów na dominującą i błogosławiącą postać bi­skupa. Klęczą przed nim dostojnicy (m.in. kró1 Zygmunt 1), w ręku anioła proporzec z godłem Polski. Na dole, po prawej stronie znajduje się tarcza herbowa z Orłem Jagiellonów.

5. Słuchamy Gaude Mater Polonia

6. Opis pieśni

GAUDE MATER POLONIA -  Raduj się Matko Polko !

11 kwietnia 1079 roku biskup krakowski Stanisław ze Szczepanowa (Szczepanowski) zginął śmiercią męczeńską z wyroku króla Bolesława Śmiałego. W roku 1253 został ogłoszony świętym ( później uznanym też za świętego – patrona Polski) odbyły się wówczas uroczystości kanonizacyjne. Na uroczystości tej Wincenty z Kielczy, dominikanin i kanonik krakowski, napisał w języku łacińskim Historię o św. Stanisławie, do której włączona też była pieśń Gaude Mater Polonia. W 2 połowie XII wieku pieśń ta usamodzielniła się i od kiedy Władysław łokietek zjednoczył Polskę i w roku 1320 koronowany został na króla – Gaude Mater.... towarzyszyła uroczystościom władców z dynastii Piastów, pełniąc rolę pierwszego polskiego hymnu królewskiego.

Twórcą melodii i tekstu tej pieśni, muzyk i poeta Wincenty z Kielczy na Opolszczyźnie ksiądz i zakonnik to pierwszy w dziejach znany nam z nazwiska kompozytor polski.

(nuty – podręcznik „Świat muzyki” Wsip.)

7. Słuchamy Bogurodzicę

8. Opis pieśni

BOGURODZICA – KRÓLOWA PIEŚNI POLSKIEJ.

Bogurodzica jest niewątpliwie największą chlubą i najcenniej­szym utworem polskiego śpiewnika narodowego. Znamy ją dziś jako pierwszą pieśń hymniczną w języku polskim. Jest najstarszą spośród odkrytych - pieśnią bojową rycerstwa polskiego, a jedno­cześnie pieśnią religijną. Od jej pojawienia się w historii rozpo­czyna się charakterystyczne dla naszych dziejów współistnienie pieśni religijnych i wojskowych (rycerskich, żołnierskich, chłopskich), występujących we wspólnym nurcie pieśni patriotycznej. Wiele znaczących w historii polskiego śpiewu narodowego pieśni wojskowych zwracało się do Boga w swym tekście i motywach melodycznych. Również wiele pieśni, początkowo śpiewanych tylko przy uroczystościach religijnych, zaczęło pełnić rolę pieśni żołnier­skich, bitewnych. Dlatego Bogurodzica stała się symbolem jedno­ści religijno-patriotycznej w pieśniarstwie polskim.

Pierwszy znany nam rękopis tekstu Bogurodzicy pochodzi z roku 1407. Odnaleziono go przypadkiem, tekst ten był bo­wiem zapisany na karcie przyklejonej do wewnętrznej strony okładki księgi z łacińskimi kazaniami autorstwa Macieja z Grochowa, wikariusza z Kcyni, w 1407 r.

(nuty – „Świat muzyki” – podręcznik Wsip.

9. Najpopularniejsi kompozytorzy Polski średniowiecznej to:

-          Wincenty z Kielczy (XIII w.)

-          Mikołaj z Radomia (XV w.) – komponował polifoniczną muzykę religijną i świecką, z której zachowało się tylko kilka utworów.

Zadanie domowe

- Nauczyć się 4 wersów pieśni Gaude Mater Polonia

- Rozwiązanie ćwiczeń podanych przez nauczyciela

CZYNNOŚCI ORGANIZACYJNE: 

Spakowanie przyborów i podręczników                                                                

Pożegnanie klasy