Festina lente
Wykład I 10.10.2003 r.
1945 - 2003
Trzy podstawowe epoki:
lata 1944 - 1956 - okres dyktatury stalinowskiej w Polsce do tzw. wydarzeń październikowych
tzw. demokracji ludowej do 1948
od plenum w sierpniu 1948 roku do października 1956 r. lata właściwej dyktatury stalinowskiej
lata 1956 - 1989 - lata tzw. realnego socjalizmu w Polsce, z małą przerwą na 1989-81 "lata solidarności"
okres Gomułki - październik 1956 - grudzień 1970
lata Gierka - lata 70-te
okres dwuwładzy - 1980-81
okres Jaruzelskiego 13 grudnia 1981-1989
1989 - III RP
1989-1990 - W. Jaruzelski
1991-1995 - L. Wałęsa
1995-2000 - A.Kwaśniewski
2001- - II kadencja A. Kwaśniewskiego
albo wg premierów:
rząd T. Mazowieckiego
rząd. Jana K.Bieleckiego
rząd J. Olszewskiego
rząd H. Suchockiej
rząd W. Pawlaka
rząd J. Oleksego
rząd W. Cimoszewicza
rząd J. Buska
Egzamin:
do 1956 roku -bardziej szczegółowo
po 1956 roku
lektura (5)
Wojciech Roszkowski, Historia Polski od 1918 - 2002 - z punktu widzenia prawicy
Antoni Czubiński, Historia Polski XX wieku, z punktu widzenia historyka związanego z dawnym układem politycznym.
Demokracja ludowa
21 lipca 1944 r. - PKWN - powstała Polska Ludowa.
28 czerwca 1945 roku - do tego czasu wciąż waży się, czy Polska będzie krajem związanym z blokiem zachodnim czy komunistycznym.
Po Jałcie - 28 czerwca 1945 roku powstanie rządu - data wyjściowa.
W Polsce nastroje społeczne w zdecydowanej większości były prozachodnie, nieufnie podchodzono do komunistów. Od samego początku władze nasłane z Moskwy przystąpiły do zwalczania podziemia, rozwinął się aparat ścigania.
7 października 1944 roku powstała Milicja Obywatelska. Powstało SB do walki z opozycją polityczną, a także ORMO, wprowadzono w jego szeregi 150 tys. ludzi. Zbudowano specjalny oddział wojska - Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Korzystano z doświadczeń NKWD.
Z drugiej strony władza chciała pokazać, że jest demokratyczna. Próbowała zachować pozory.
Na początku sierpnia 1944 roku zjednoczono partię PPR. W łonie parti ścierały się dwa nurty, bardziej demokratyczny z W. Gomułką i totalitarny, bazujący na wzorach ZSRR. Który z nich będzie rządził w Polsce zależało od Moskwy. Stalin jeszcze w okresie 1943/46 musiał się liczyć jeszcze z Zachodem. Chciał więc zachować pozory demokracji.
Na czym miała polegać ta demokracja?
Musiało być kilka partii, które mogły działać, ale przy rządzeniu w każdym gremium komuniści musieli mieć 50 % plus 1.
Do 1947 roku organy działały na zasadzie kooptacji, a nie wyboru.
PPR - nie dopuszczano do działalności partii przedwojennych, a przynajmniej jej aktywu. W listopadzie 1944 roku stare partie wznowiły działalność w nowym składzie osobowym, tzw. partie koncesjonowane, czyli dostały zgodę na działalność pod starym szyldem.
PPS (zwana Odrodzony) Józef Cyrankiewicz
SL - nic wspólnego z przedwojennym ani z SL, który wspierał rząd londyński.
SD - przed wojną była taka partia, bazująca na warszawskiej inteligencji (od 1938 roku), od września 1944 r. stanął na jej czele Jan Karol Wende.
Dwie partie opozycyjne:
Gomułka: mogą istnieć partie opozycyjne w warunkach demokracji
Stalin: nie dopuszczał u siebie takiej możliwości
Gomułka: mogą istnieć, ale nie mogą sięgać po władzę
SP - Stronnictwo Pracy powstało w 1937 rok (Chadecja + NPR + Hallerczycy), w czasie wojny było w konspiracji, popierało rząd londyński.
Stronnictwo Ludowe - w związku z zamieszaniem nomenklaturowym - od sierpnia 1945 rok PSL. Początkowo prezesem był Wincenty Witos, który zmarł w październiku 1945 roku.
Stanisław Mikołajczyk , odrodził ideę agraryzmu. Agraryzm, głosił ideę, że ruch ludowy jest podstawą działania politycznego w Polsce. Podstawą gospodarczą mają być gospodarstwa indywidualne o średniej wielkości.
Rozdźwięk:
partie wiodące: na piedestale stawiali robotnika, trzeba rozwinąć przemysł, zbudować przemysł, który będzie budował nowoczesne maszyny. Od robotników zależy wszystko, a nie od chłopów.
Pozostawała rzesza, która nie popierała żadnej partii. Największe poparcie miał PSL.
Od początku dochodziło do ostrych konfliktów, których przejawem był zryw polskiego podziemia. Podziemie AK było prześladowane. Po powstaniu wzmógł Stalin nacisk na PKWN, aby zrobił porządek z AK-owcami.
"Przełom październikowy" 1944 roku.
Jeszcze do tego czasu dawano alternatywę: armia Berlinga albo zsyłka
Obozy dla AK-owców:
Majdanek
Rembertów
Mysłowice
Ciechanów
Grudziądz
Stalin powiedział do PKWN w październiku 1944 roku:
gdyby nie Armia Czerwona to byście przez tydzień nie utrzymali władzy.
"NIE" nowe struktury konspiracyjne na wypadek okupacji radzieckiej.
Lubelszczyzna, Białostocczyzna
Marzec 1945 roku podstępnie aresztowany Jan Jankowski przewodniczący RJN
"Proces 16-stu"
Antoni Rzepecki - stworzył nową organizację w porozumieniu ze strukturami rządu londyńskiego.
Delegatura Sił Zbrojnych płk Jan Rzepecki
Kwiecień - Lipiec 1945 .
Na początku lipca stało się jasne, że rząd został już ustalony. A na co liczył Rzepecki? III wojna dla wyzwolenia Polski.
Był realistą - postanowił rozwiązać po Poczdamie.
Uznano, że Polska granica zachodnia powinna przebiegać wzdłuż Odry i Nysy Łużyckiej, pierwotnie chciano Kłodzkiej. W zamian władze polskie zobowiążą się do przeprowadzenia wolnych, demokratycznych wyborów.
Bierut.
Rzepecki stworzył, reprezentujące całą rzeszę AK i ich rodzin, Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość" (WiN) i on został prezesem, nie dowódcą czy komendantem. W obronie stworzono pogotowie, tzw. samoobronę, miała bronić przed atakami służby bezpieczeństwa.
Partyzantka, obozy dla akowców.
Sierpień 1945 roku - władze ogłosiły amnestię. 15 tysięcy opuściło lasy.
Wykład II 24.10.2003 r.
Od Poczdamu do wyborów sejmowych
Konfederacja poczdamska podjęła istotne dla Polski decyzje (terytorium). Różnice między USA i Wielką Brytanią a ZSRR: Nysa Kłodzka ? Nysa Łużycka ? Stalin przesądził, że Nysa Łużycka. W zamian zażądano, aby delegacja polska przyjechała do Poczdamu i podjęła zobowiązanie o przeprowadzeniu demokratycznych wyborów.
Następnie delegacja polska została wezwana do Moskwy. Tam Stalin podyktował swoje warunku:
wartość ekonomiczna ziem zyskanych (tzw. Ziemie Odzyskane) a ziemie utracone (Kresy Wschodnie) była znacznie wyższa. W związku z powyższym różnice wartości Polska była zobowiązana spłacić ZSRR.
za jednym posunięciem Stalin zyskał:
polskie kresy
"rekompensatę" finansową,
a Polskę wzbogacono kosztem Niemiec.
Stalin był na tyle "wspaniałomyślny", że pozwolił Polsce spłacać zobowiązania finansowe węglem z Zagłębia Wałbrzyskiego (do 1956 r.). Rosjanie zobowiązali się dostarczyć jeńców niemieckich do pracy w kopalni.
Kolejna sprawa to wybory.
Jesień 1945 r.
Istniało legalnie sześć partii:
PPR wiodąca partia
PPS, SL, SD partie koncesjonowane
PSL, SP(warunek: połączenie dwóch nurtów) partie opozycyjne.
PPR przygotowywała się do wyborów do sejmu ustawodawczego.
Do 1947 r. nie było konstytucji, komuniści odrzucali konstytucję kwietniową, nawiązywali do marcowej.
Parlament - do stycznia 1947 roku funkcję parlamentu pełniła Krajowa Rada Narodowa, nie na zasadzie wyboru, ale kooptacji (ile dana partia ma desygnować decydowało PPR.
W KRN ponad 50 % mandatów partie robotnicze (PPR, PPS). Kolejny warunek: resorty siłowe, a więc bezpieczeństwa publicznego, obrony narodowej, zawsze musiały być obsadzane przez PPS i PPR.
MON marsz. Michał Rola-Żymierski
MBW Stanisław Ratkiewicz
Podział administracyjny: województwa → powiaty → gminy
Samorządy:
Wojewódzka Rada Narodowa
Powiatowa Rada Narodowa
Miejska Rada Narodowa → Gminna Rada Narodowa
wybory podobnie jak do sejmu.
Duża część społeczeństwa popierała rząd emigracyjny, który po decyzjach jałtańskich nie miał racji bytu. A więc społeczeństwo trzeba było trzymać w ryzach, na najwyższych stanowiskach wojskowych oficerów stawiono.
Urzędy bezpieczeństwa: doradcy radzieccy (NKWD).
Stalin zdawał sobie sprawę, że gdyby nie Armia Czerwona stacjonująca w Polsce władza ludowa nie utrzymałaby się.
Postanowiono, że wybory będą odbywać się inaczej niż w zachodnich państwach. Wybory należy dokonać w ścisłych gremiach, a to co w demokratycznych krajach uważa się za "wybory" to tylko głosowanie.
Przeniesiono termin wyborów na późniejszy termin, choć władze zachodnie naciskały. Teraz przeprowadzono sondaż.
Referendum ludowe, trzy pytania:
Czy jesteś za zniesieniem Senatu?
Czy jesteś za utrwaleniem reform społeczno-gospodarczych (reforma rolna dotyczyła się od 6 września 1944 r., dekret o nacjonalizacji podstawowych gałęzi przemysłu - 3 stycznia 1946 r.)
Czy jesteś za utrwaleniem granicy zachodniej na Odrze i Nysie Łużyckiej?
3 razy "TAK"
Referendum poprzedzone było ostrą propagandą, dzieci, całe zakłady pracy. Wojsko obsadziło lokale. Była możliwość głosowania tajnego i jawnego: "zachęcano" do jawnego głosowania.
SB aresztowało wielu członków partii opozycyjnych.
Wiedziano: wyborów bez cudu nad urną nie da się wygrać.
Na wniosek Bieruta sprowadzono z ZSRR specjalną grupę funkcjonariuszy NKWD z płk Karolem Paukinem (kierownik departamentu fałszowania dokumentu). Przyjechali w połowie czerwca do Warszawy. Mieli fabrykować protokoły.
30 czerwca 1946 r. Głosy liczono: 10 dni.
Wynik niekorzystny. Postanowiono zniszczyć protokoły i listy do głosowania. No i ogłoszono zwycięstwo partii PPS.
Z powodu zniszczenia tychże protokołów i list zachowały się tylko ogólne wyniki.
Oficjalne wyniki:
68,2 %
77,3 %
91,4 %
Takie wyniki poszły w świat. Mikołajczyk protestował, zwrócił się do mocarstwa zachodnich o interwencję. Jednak PPR -triumfował.
Na początku lat 90-tych, po długich poszukiwaniach, prof. Andrzej Paczkowski znalazł tzw. teczkę Bieruta, z której wynikało, że na "tak" głosowało:
26,9 %
42,0 %
66,9 %
Od początku władza ludowa weszła nielegalnie w posiadanie władzy w Polsce.
Kolejny akt przejęcia władzy: wybory do sejmu ustawodawczego. Zaproponowano zblokowanie partii i rozdzielenie mandatów. Głosowanie miało być tylko formalnością.
PSL, SP poszły osobno, bo się zbuntowały. Cztery pozostałe zblokowano.
19 stycznia 1947 r.
Powtórka z referendum - propaganda, wojsko, aresztowania, manifestacyjne głosowanie, zachęcanie do jawnego głosowania, w końcu terror.
80 % uzyskały partie zblokowane
ponad 10 % PSL
ok. 5 % SP
reszta związki zawodowe i inne
Partie bloku ogłosiły swoje zwycięstwo. Czy były te wybory sfałszowane? Nie ma to dowodów. Chyba nie. Społeczeństwo było zrezygnowane. Wiedziano, że blisko czeka Armia Czerwona.
Zebrał się sejm ustawodawczy, który wybrał prezydenta.
Jedynym kandydatem był Bierut. Sejm zaakceptował.
Ogłoszono kolejną amnestię.
Ponad 15 tys. ludzi wyszło z podziemia ("lasy zostały opróżnione").
Uchwalono "małą konstytucję".
22 lipca 1952 r. uchwalono konstytucję lipcową (lub stalinowską). Zachował się egzemplarz, który został przesłany do skontrolowania Stalinowi, gdzie są jego własnoręczne notatki. To uprzytamnia jak wielce Polska była krajem "wolnym i niezależnym"
Z jednej strony szalał terror, z drugiej strony które obiecywały współpracę, otrzymywały ..
Ziemie: na zachodzie powyżej 100 ha, wschód i środek powyżej 50 ha.
Okres posiadania ziemi przez indywidualnych właścicieli miał być tymczasowy. Prywatna własność środków produkcji miała być zlikwidowana tak jak w ZSRR. Kolektywizacja rolnictwa.
Zbiorowe metody uprawiania ziemi poprzez przystępowanie do spółdzielni. To miało być dobrowolne, ale w rzeczywistości. Najpierw były naciski ekonomiczne - kazano chłopom dostawy dodatkowe. Wciąż brakowało entuzjazmu, więc aresztowano, osadzona w obozach pracy, przesłuchania.....
Od 1948 r. rozpoczęła się kolektywizja. Po co?
Podstawowe założenia socjalizmu: wszystkie środki produkcji miały być w rękach społeczeństwa, prywatna własność powoduje nierówność.
Dlatego kolektywizacja, nacjonalizacja.
Krajowa Rada Narodowa przyjęła ustawę. Konfiskacie na rzecz państwa podlegały wszystkie zakłady produkcyjne zatrudniające powyżej 50 osób na jednej zmianie. Ustawa przyjęła zasadę płacenia odszkodowania, ale nie Niemcom i nie Polakom. Odszkodowania płacono tylko kapitalistą zagranicznym.
Trzeci krok: bitwa o handel:
1947 r. ówczesny minister transportu i handlu Hilary Minc (komunista z ZSRR) odbiera sklepikom i hurtownikom (oni w ramach nacjonalizacji) ich mienie. Małe sklepy miały się łączyć branżowo - spółdzielnie. Spółdzielnie tworzono od góry. Domiary (podatki) zmuszały właścicieli sklepu do podporządkowania się. Ponad 82 % sklepów i wszystkie hurtownie - własność społeczna (państwa).
Podstawowa dewiza: uspołecznienie środków produkcji w Polsce: nacjonalizacja przemysłu, zaczęta kolektywizacja rolnictwa i wygrana bitwa o handel.
Zakładano, że taką gospodarką będzie łatwiej rządzić.
Centralny Urząd Planowania (od 1945 r. Czesław Bobrowski). Miały przygotowywać kolejne plany gospodarcze, które społeczeństwo miało realizować.
1947-1949 3-letni plan odbudowy.
Główny cel: osiągnięcie poziomu produkcji sprzed wojny. Zapomniano tylko, że wtedy Polska była większa.
Z końcem 1949 r. ogłoszono, że plan został zrealizowany. Realizacja tych zadać odbywała się nie bez problemów i zgrzytów.
Duża część społeczeństwa nie akceptowała przemian, jedni po cichu, inni..
Państwo prześladowało tych, którzy należeli do wojska, policji przed 1939 r., którzy służyli w siłach zbrojnych na zachodzie czy też należeli do organizacji prawicowych przed wojną.
Za sam fakt można było znaleźć się w więzieniu.
Wielu przeszło, głównie młodych, do konspiracji. Główna nadzieja, to że kłótnia krajów Zachodnich ze Stalinem doprowadzi do wybuchu III wojny.
6 (Hiroszima), 9 (Nagasaki) sierpnia 1945 r.
2 września 1945 r. kapitulacja Japonii.
"Żelazna kurtyna"
"Wyścig zbrojeń.
Uks - Rosenberg
1949 r. - I próbna eksplozja ZSRR
1950 r. - USA I eksperyment z bombą wodorową
1952 r. - ZSRR - '' -
Wyścig zbrojeń przenosi się na inną płaszczyznę → odpowiednie środki do przemieszczenia bomby. Pierwsze samoloty dalekiegozasięgu - USA, rakiety - ZSRR.
1957 r. - pies Łajka
Od 1957 r. równowaga sił, wcześniej Rosjanie byli o krok do tyłu.
Amerykanie teraz są za odprężeniem.
Wykład III 15 listopada 2003 r.
Rok 1956.
W Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego każdy dorosły członek miał swoją teczkę, były dziwne awanse społeczne - z prostego robotnika analfabety awansowano na dyrektora. W gospodarce rozwijał się przemysł ciężki, planowano z góry ile trzeba wydobyć, nie liczył się rachunek ekonomiczny. W rolnictwie uspołecznienie ziemi, powstają PGR i spółdzielnie produkcyjne.
Mimo to Polska była najmniej skolektywizowanym z państw bloku wschodniego.
Rządziła PPR, a fizycznie sprawował władze aparat partyjny. Kościół w latach stalinowskich był bardzo uległy, za to że pozostawiono mu majątek, nie będzie nawoływał do oporu przeciw władzy.
Jednak niektórzy księża wypowiadali się dość swobodnie przeciw władzy, więc zamykano księży w więzieniach. Był taki czas, że jednocześnie siedziało 9 biskupów.
W 1948 r. na czele stał kardynał Wyszyński. W 1953 roku już nie wytrzymał i skierował list do księży, że dość uległości wobec władz.
Do 1953 społeczeństwo było dość ostro traktowane, po śmierci Stalina w dniu 5 marca 1953 r. rozpoczął się okres odwilży. Ucieka zastępca dyrektora, departamentu X Józef Światło w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. Będąc w NRD przekroczył nielegalnie granice do Berlina Zachodniego, a później do USA. OD 1954 r. zaczęło działać Radio Wolna Europa.
Władza, aby zakłócać działanie tego radia budowała aparaty zakłócające, ale i tak audycje docierały do Polski.
W listopadzie 1954 r. aktyw partyjny domagał się złagodzenia kursu wobec społeczeństwa przez służby specjalne, wypuszczenia Gomułki z miejsca odosobnienia.
Zlikwidowano Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, a powstaje Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Radkiewicz zostaje zwolniony i skierowany jako minister odpowiedzialny za PGR. Zreformowano biuro centralne PPR, starych sekretarzy zastąpiono nowymi, wychowanymi już w Polsce, a nie Rosji.
Artyści musieli tworzyć w systemie "socrealizm", oddawanie czci robotnikom.
W uprawianiu historii też weszła maniera "socrealizmu", nie można było pisać o pojedynczych osobach, liczyła się tylko masa. W 1955 r. pojawiały się pierwsze jaskółki nowoczesności, ale nie można było wzorować się na twórczości z zachodu.
W 1955 r. w Polsce był Międzynarodowy Festiwal Młodzieży i Studentów.
Od września 1955 r. pismo wydawane przez ZHP "Po prostu" zmienił się profil, pismo zaczęło piętnować poczynania władzy.
Luty 1956 r. XX zjazd KPRR wygłosił referat, w którym potępił Stalina uznał go za zbrodniarza, potępił prześladowanie ludności. Bierut tak się wystraszył. 12 marca 1956 roku zmarł w Moskwie. Na I sekretarza wybrano Edwarda Ochapa w marcu 1956 r. W partii zaczęły pojawiać się dwie frakcje:
frakcja natolińska
frakcja puławska
uważali, że musi tak pozostać, twardy kurs a wszystko zrzucić, winą obarczyć Żydów.
uważali, że trzeba zdemokratyzować system rządzenia. Na czele stał Roman Zabroski.
Od wiosny 1956 roku zaczęły wybuchać strajki, w ZMP był wielki ferment, zaczęto im uświadamiać, że to co było wcześniej było złe, ZMP zaczął rozpadać się.
W gospodarce chciano zmienić system z planowania na rynkowy - popytu i podaży.
Apogeum wydarzeń to Poznań 28-29 czerwca 1956 r., gdzie robotnicy wyszli na ulice. Poszli na plan Zamkowy w Poznaniu, poproszono ich na rozmowy, później poszła plotka o tym, że aresztowano delegacje tłumu. Tłum poszedł pod więzienie, tam delegacji nie znaleziono, później poszli pod budynek bezpieczeństwa publicznego., tam miały miejsce pierwsze strzały.
Władza nie była przygotowana, milicja nie dawała sobie rady. Dopiero, gdy wprowadzono regularne wojsko na czele z gen. Popłaskim - 74 osoby zginęły po jednej jak i po drugiej stronie.
W lipcu 1956 roku odbyło się VII plenum PPR i puławianie zaczynają mieć większe wpływy, niektórzy natolanie byli wydaleni z partii. Gomułce przywrócono legitymacje partyjną, ale i to nie pomogło, ferment trwał dalej, jedynym sposobem była zmiana I sekretarza PPR. Ale to nie zostało uzgodniono z Moskwą, w październiku zwołano VIII plenum, aby zmienić I sekretarza.
Przed tym w Bemowie ląduje Nikita Chruszczow, Gomułka musiał zapewnić, że nie będzie robił rewolucji. Wojska rosyjskie stacjonujące w Polsce kierowały się do Warszawy, ale dogadano się. Chruszczow wrócił do Moskwy, a wojska wycofały się.
Wykład IV 28 listopada 2003 r.
Po 1956 roku.
1956 - przełomowy rok obozu socjalistycznego. Rozpoczął się rok realnego socjalizmu.
Czym się różnił od stalinizmu?
nie stosowano bezpośredniego terroru, przestał funkcjonować mechanizm ogólnej podejrzliwości wobec wszystkich
osłabły naciski ze strony Moskwy.
Okres odprężenia (kończy się wyścig zbrojeń) - 1956 do lat 70-tych.
>>>Czasy Nikity Chruszczowa<<<<
Gomułka został na samym początku ostrzeżony, że nie powinien iść za daleko w demokratyzacji, zmianach w gospodarce. Nie ma co marzyć o wolnym rynku, cały czas partia ma w swoich rękach przywództwo.
Jest to jednak polityka bardziej liberalna niż w czasach Stalina, bo wtedy bez przynależności do partii nie było mowy o karierze.
SD - głównie w kręgach rzemieślników, inicjatywy prywatnej.
Gomułce zależało na dobrych stosunkach z Kościołem, zaraz do dojściu władzy 21 października 1956, jedna z pierwszych decyzji to wypuszczenie z miejsca odosobnienia kardynała Wyszyńskiego.
Doszło do spotkania powiedział, że partia rezygnuje z uprawnień zagwarantowanych w latach 50-tych - może być religia w szkole, partia nie musi aprobować kandydatów na biskupów, zaprzestano kolektywizacji majątków kościelnych.
Grupa "ZNAK" związek wydający miesięcznik "Znak" i "Tygodnik Powszechny".
Na wsi partia zrezygnowała z kolektywizacji. Nadal uważali, że społeczne gospodarowanie jest formą wyższą, ale nie będą naciskać ani fizycznie, ani ekonomicznie. Funkcjonował cały system zaopatrzenia i skupu rolnictwa. Sieć po całej Polsce. Dostarczały nawozy, ziarno, odbierały zakontraktowane plony. Pojawiły się Kółka Rolnicze - chodziło głównie o maszyny - Kółka Rolnicze miały kupować i wypożyczać poszczególnym członkom, rolnikom.
Przemysł. W zakładach pracy powstawały samorządy pracownicze do współzarządzania zakładami, wchodzili w jej skład wybrani pracownicy. Mieli mieć wpływ na wydatki firmy. Powołano konferencję samorządów robotniczych - etatowi pracownicy nad samorządami.
Liberalizacja cenzury. Partia nie domagała się, aby twórcy działali wg jednego modelu - socrealizmu. Odstąpiono od bezwzględnego bazowania na tematyce ściśle robotniczej.
Polska Szkoła Filmowa:
Wajda "Kanał" zaraz po 1956 r.
Munk "Pasażerka"
Literatura:
J. Iwaszkiewicz
R. Bratny "Kolumbowie rocznik 20-ty"
Warunek: nie pisać, nie pokazywać stosunków polsko-rosyjskich, polsko-radzieckich, ani historii Rosji w złym świetle.
Nad wszystkim czuwała ambasada radziecka w Warszawie.
...