ZAGADNIENIA OBOWIĄZUJĄCE DO EGZAMINU Z PODSTAW EKONOMII
1. Definicje ekonomii.
Ekonomia – nauka społeczna analizująca oraz opisująca produkcję, dystrybucję oraz konsumpcję dóbr Starożytni grecy stosowali tej definicji do określania efektywnych zasad funkcjonowania gospodarstwa domowego.
Ekonomia jest nauką o dokonywaniu wyborów. Bada, w jaki sposób ludzie dobierają rzadkie albo ograniczone zasoby wytwórcze (ziemia, praca, wyposażenie, wiedza techniczna),
• Ekonomia analizuje zmiany w całości gospodarki - tendencje cen, produkcji, bezrobocia. Z chwilą gdy te zjawiska zostaną zrozumiane, pomaga w kształtowaniu polityki
2. Mikro- a makroekonomia.
Makroekonomia – koncentruje się na funkcjonowaniu gospodarki jako całości. Podstawowymi problemami, których dotyczy makroekonomia są: inflacja – czyli utrzymujący się wzrost cen, bezrobocie – czyli zagadnienia związane z niemożnością znalezienia pracy przez ludzi chcących i mogących pracować, wzrost gospodarczy czyli rozwój gospodarczy dzięki, któremu podnosi się stopa życiowa ludzi żyjących w danej gospodarce. W ramach posiadanych środków państwo może zapewnić świadczenia społeczne takie jak np. służba zdrowia.
Makro i mikroekonomia to dwa sposoby analizy wykorzystywane są w nauce. Przedmiotem zainteresowania jest to samo, jednak różne są sposoby analizy.
Mikroekonomia - koncentruje się na decyzjach podejmowanych przez poszczególne podmioty gospodarujące (gospodarstw domowe, firmy i rząd) oraz na poszczególnych rynkach (czynników wytwórczych i produktów).
3. Podstawowe problemy makroekonomiczne.
Podstawowe problemy, którymi zajmuje się ekonomia w szczególności dotyczą:
1) czynników określających poziom i wzrost ogólnej produkcji w gospodarce (PKB) w okresie krótkim i długim,
2) cyklicznego rozwoju gospodarki, a zwłaszcza przyczyn cyklu koniunkturalnego i antycyklicznej działalności państwa,
3) bezrobocia i zatrudnienia, a zwłaszcza przyczyn bezrobocia i sposobów jego zmniejszenia,
4) ogólnego poziomu cen i tendencji inflacyjnych, ich przyczyn i polityki antyinflacyjnej państwa,
5) powiązań gospodarki z zagranicą, bilansu płatniczego kraju oraz kursów walutowych,
6) roli polityki gospodarczej państwa w procesach gospodarczych, a zwłaszcza znaczenia polityki fiskalnej i pieniężnej.
4. Miejsce ekonomii w systemie nauk.
5. Powiązania ekonomii z innymi naukami.
Ekonomia graniczy z innymi ważnymi dyscyplinami akademickimi. Nauki polityczne, psychologia, socjologia i antropologia społeczna – sfera badań pokrywa się częściowo ze sfera badań ekonomii. Ekonomia czerpie również wiedzę z badań historycznych. Również statystyka ma swoje powiązania z ekonomią – matematyczne metody rachunku prawdopodobieństwa i statystyki znajdują największe zastosowania w ekonomii. Kalendarium aż roi się od różnego rodzaju szczytów gospodarczych spraw legislacji podatkowej, dlatego tak ważne jest aby każdy polityk miał u swojego boku specjalistów od ekonomii. Stwarzają oni gwarancję, ze kierując się instynktem politycznym nie sprowadzą kraju na manowce. Ekonomia czerpie też z takich nauk, jak: historia gospodarcza, ekonomiki branżowe, towaroznawstwo, geografia społeczna. (4/5 laureatów nagrody Nobla, są to ekonomiści z zacięciem ilościowym.
6. Cele i narzędzia makroekonomii.
CELE
NARZĘDZIA
PRODUKCJA:
ü wysoki poziom
ü wysoka stopa wzrostu
POLITYKA FISKALNA:
ü wydatki publiczne
ü podatki
ZATRUDNIENIE:
ü wysoki poziom
ü niski poziom bezrobocia przymusowego
POLITYKA MONETARNA:
ü kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ na stopy procentowe
STABILNOŚĆ POZIOMU CEN:
ü przy swobodnej grze sił rynkowych
POLITYKA DOCHODOWA:
ü od swobodnego kształtowania relacji płac i cen do środków kontroli
BILANSE ZAGRANICZNE:
ü równowaga eksportu i importu
ü stabilność kursu waluty
STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE:
ü polityka handlu zagranicznego
ü interwencjonizm w odniesieniu do kursów walutowych
7. Ekonomia pozytywna a ekonomia normatywna.
Ekonomia pozytywna – jest stosowana przez ekonomistów, którzy efekty swojej pracy przedstawiają wyłącznie jako zdarzenie gospodarcze, prezentują dane empiryczne, budują teorie ale niczego nie wartościują, czyli nie oceniają co jest dobre a co złe i nikogo nie pouczają co należy zrobić aby zaradzić różnym trudnościom.
Ekonomia normatywna - różni się tym, że ekonomiści dokonują ocen: głoszą co jest słuszne a co nie, jak być powinno a czego uniknąć należy. Ekonomia normatywna formułuje zalecenia dotyczące tego co powinno się czynić w gospodarce. Ponadto podsuwane są cele, które przez ekonomistów uważane są za słuszne.
8. Podział czynników produkcji.
praca - wysiłek ludzki jaki jest wkładany w wytwarzanie dóbr lub usług
kapitał - dobra wytworzone uprzednio takie jak zasoby pieniężne, maszyny, budynki, infrastruktura czy też wiedza i doświadczenie
ziemia - dobra pochodzenia naturalnego będące w posiadaniu ludzi, na przykład grunty, surowce mineralne, dobra pochodzenia naturalnego
9. Koszt alternatywny.
Wartość najlepszej ale nie wybranej alternatywy
10. Krzywa możliwości produkcyjnych – definicja, wykres.
Zbiór kombinacji różnych wielkości produkcji dwóch dóbr, przy których przedsiębiorstwo lub kraj w pełni wykorzystuje posiadane zasoby
11. Czynniki przesuwające krzywa możliwości produkcyjnych
Zmiana wielkości zasobów
Technologia
Specjalizacja pracy
Efekty skali
Handel (wymiana zasobów)
12. Wykorzystanie krzywej możliwości produkcyjnych do analizy całej gospodarki.
13. Ruch okrężny w gospodarce – narysować i opisać schemat
14. Sektory w gospodarce narodowej
sektor pierwszy – obejmujący rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo;
sektor drugi – obejmujący przemysł i budownictwo;
sektor trzeci – obejmujący usługi.
15. Podmioty w gospodarce narodowej.
Podmioty gospodarcze:
• gospodarstwa domowe
• podmioty gospodarki narodowej
◦ przedsiębiorstwa
◦ instytucje finansowe i ubezpieczeniowe
◦ instytucje rządowe i samorządowe
◦ instytucje niekomercyjne
Podmioty gospodarki narodowej – osoby prawne, jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej
(m.in. zakłady, oddziały, filie) oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (GUS)
16. Polityka monetarna państwa: restrykcyjna i ekspansywna
Prowadząc politykę restrykcyjną bank centralny stara się ograniczać podaŜ
pieniądza w gospodarce podwyŜszając stopę redyskontową, zwiększając sprzedaŜ
papierów wartościowych na otwartym rynku lub podnosząc stopę rezerw
obowiązkowych.
W ramach polityki ekspansywnej prowadzi działania, których celem jest
zwiększenie podaŜy pieniądza poprzez obniŜanie stopy redyskontowej,
zmniejszanie sprzedaŜy papierów wartościowych lub obniŜanie stopy rezerw
obowiązkowych.
17. Narzędzia polityki monetarnej
Najważniejszymi narzędziami polityki pieniężnej są:
- stopa rezerw obowiązkowych,
- stopa redyskontowa,
-operacje otwartego rynku.
18. Dewaluacje, rewaluacja, deprecjacja i aprecjacja
Rewaluacja - wzrost kursu stałego waluty danego kraju względem waluty zagranicznej.
Dewaluacja - spadek kursu stałego waluty danego kraju względem waluty zagranicznej.
Aprecjacja - wzrost kursu płynnego (zmiennego) waluty danego kraju względem waluty zagranicznej.
Deprecjacja - spadek kursu płynnego (zmiennego) waluty danego kraju względem waluty zagranicznej.
Różnica między rewaluacją/dewaluacja a aprecjacją/deprecjacją polega również na tym, że zmiana wartości tych pierwszych zachodzi w wyniku interwencji władz monetarnych, a tych drugich - bez żadnych ingerencji, na podstawie samozaistniałych wahań walutowego rynku pieniężnego
.
19. Rodzaje pieniądza
Pieniądz symboliczny – środek płatniczy, którego wartość, czy też siła nabywcza, znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach.
Pieniądz symboliczny, któremu nadano status prawnego środka płatniczego - jest w imieniu prawa środkiem stanowiącym akceptowany środek zapłaty.
Pieniądz bezgotówkowy – jest to środek wymiany, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej.
20. Współczesny system bankowy
Pośrednik finansowy – to instytucja, która stanowi ogniwo ułatwiające kontakty pomiędzy kredytodawcami i kredytobiorcami (np. banki, instytucje ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne i towarzystwa budowlane).
Banki komercyjne – pośrednicy finansowi, którym Państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając w to wkłady, w których ciężar mogą być wystawiane czeki.
System clearingowy – ogół porozumień, na mocy których wzajemne zobowiązania i należności banków rozlicza się przez zestawienie wszystkich transakcji dokonanych w danym okresie i dokonanie spłaty zobowiązań netto powstałych w rozliczeniach międzybankowych.
21. Rola banków w współczesnej gospodarce
Funkcje banków
• emisyjna i regulacyjna – pełni ją bank centralny przez emisję i regulację podaży pieniądza
• depozytowo-kredytowa
• rozliczeniowa – bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych
• alokacyjna – umożliwia przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektownych dziedzin gospodarki
• finansowo-doradcza – bank przez służby doradcze zabezpiecza interesu swoich klientów
• stymulacyjna – bank jako dawca kapitału wpływa na rozwój przedsiębiorczości lokalnej
22. Rola i zadania banku centralnego
Główne funkcje banku centralnego
• emituje pieniądz
• wprowadzenie pieniądza do obiegu
• jest bankiem banków
• transakcje z zagranicznymi bankami
• świadczy usługi bankowe
• jest bankiem skarbu państwa
Instrumenty oddziaływania banku centralnego
• pośrednie:
◦ poziom rezerw obowiązkowych – aktualne 3,5%
◦ operacje otwartego rynku – zakup, sprzedaż papierów wartościowych, dewiz, bonów pieniężnych
◦ transakcje depozytowo-kredytowe
• bezpośrednie instrumentu polityki pieniężnej
◦ kontrola udzielanych kredytów (m. in. pułapy kredytowe, ograniczenia depozytów)
◦ kształtowanie stóp procentowych
◦ perswazja
23. Rola i zadania Giełdy Papierów Wartościowych
Zadania giełdy:
Giełda jest jedną z najważniejszych instytucji w współczesnej gospodarce. Dobrze funkcjonującą giełda powinna spełniać następujące kryteria :
· wypełniać ustawowe wymagania stawiane giełdom,
· posiadać wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie,
· zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji,
· dbać o przejrzystość rynku,
· zapewniać bezpieczne rozliczenia,
W kapitalizmie giełda odgrywa bardzo ważną rolę, gdyż sama w sobie jest spełnia rolę rynku podlegającego prawom popytu i podaży. Dlatego też giełdę "nie interesuje" czy występuje na niej tendencja spadkowa czy wzrostowa, lecz zapewnienie uczestnikom możliwości sprawnego zawarcia transakcji
24. Kreacja pieniądza przez banki
Kreacja pieniądza przez system bankowy
• kreacja pierwotna przebiega w banku centralnym, który udziela kredytów bankom komercyjnym
• kreacja wtórna: realizowana przez banki komercyjne, które udzielają kredytów swoim klientom.
25. Metody walki z inflacją
Nie ma jednoznacznej i powszechnie akceptowanej odpowiedzi jak zwalczać inflację. Zależy to w dużym stopniu od diagnozy przyczyn inflacji, a także od warunków określonego kraju, w którym występują procesy inflacyjne.
hamować wzrost cen przez odpowiednie hamowanie wzrostu płac pieniężnych
dążyć do likwidacji deficytu budżetowego
odpowiednio regulować dopływ pieniądza do obiegu za pośrednictwem polityki banku centralnego
likwidacja monopoli i dążenie do konkurencji doskonałej
26. Podstawowe rodzaje papierów wartościowych
papiery reprezentujące wierzytelności pieniężne (np. weksle, czeki, obligacje, bony skarbowe, listy zastawne, listy hipoteczne,),
papiery dokumentujące uprawnienia do współwłasności majątkowej ( np. akcje),
papiery wartościowe uprawniające do zarządzania rzeczami (konosamenty w transporcie towarów).
papiery wartościowe o dochodzie stałym (reprezentują wierzytelność
papiery wartościowe o dochodzie zmiennym (to walory reprezentujące prawo do udziału w zysku
papiery wartościowe imienne
papiery wartościowe na zlecenie
papiery krótkoterminowe papiery długoterminowe.
papiery rynkowe
papiery nierynkowe
27. Funkcje pieniądza
Jednostka rozrachunkowa – jest to jednostka w której są wyrażone ceny i są prowadzone rozliczenia.
Środek przechowywania wartości (tezauryzacji) – można go wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości.
Miernik odroczonych płatności – funkcja jednostki rozrachunkowej w dłuższym okresie
28. Pojęcie pieniądza
Pieniądz - środek wymiany, za pośrednictwem którego ludzie dokonują wymiany dóbr i usług.
29. Kategorie dochodu narodowego: PKB, PNB, PKN, PNN (DN), PKB per capita
30. PKB i PNB w cenach rynkowych i w cenach czynników wytwórczych
31. Sposoby kalkulacji PKB: od strony wydatków, od strony dochodów i od strony wartości produkcji
32. Ceny nominalne i realne, PKN i PNB w ujęciu nominalnym i realnym
33. Deflator PKB i deflator PNB
jest to stosunek nominalnego PNB ( w cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym (w cenach stałych), wyrażony w postaci w...