Zbiorowa - Studia z dziejow Wielkiego Ksiestwa Litewskiego XIV-XVIII wieku, Nieposortowane (2)

Redaktor: Danuta Kawczy�skaWYDAWNICTWO NAUKOWEUNIWERSYTETU IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIUNak�ad 600 + 80 egz. Ark. wyd. 14,75. Ark. druk. 13,75. Papier ilustr. kl. IH, 70 g.70x100. Oddano do sk�adania 91X1971. Podpisano do druku 22X111971. Drukuko�czono w grudniu 1971. Z-4/521. Zam. nr 475/48. Cena zl 30,-DRUKARNIA UNIWERSYTETU IM. A. MICKIEWICZA W POZNANIUOD REDAKCJIStudia z dziej�w Wielkiego Ksi�stwa Litewskiego przynosz� cz�stk�wynik�w pracy naukowo-badawczej Zak�adu Historii ZSRR, dzia�aj�cegow ramach organizacyjnych Instytutu Historii na Uniwersytecie im. A. Mic-kiewicza w Poznaniu. Zak�ad ten pod obecn� sw� nazw� istnieje dopierood jesieni 1969 r., ale stanowi on prost� kontynuacj� by�ej Katedry Hi-storii ZSRR, powo�anej do �ycia w roku 1951, a nawi�zuj�cej w pewnymsensie do wcze�niejszej Katedry Historii Europy Wschodniej, utworzonejna Uniwersytecie Pozna�skim w roku 1921.Kierunek badawczy dzisiejszego Zak�adu, wytyczony po II wojnie�wiatowej przez kierownika by�ej Katedry Historii ZSRR, wielkiegoznawc� dziej�w S�owian i Ba�t�w, a przy tym zami�owanego lituanist�,prof. dra Henryka �owmia�skiego, by�ego profesora Uniwersytetu Wi-le�skiego, nawi�za� do tradycyjnego nurtu bada� historiografii polskiej,jakim by�y i pozostaj� dzieje pot�nego organizmu politycznego, jakiw postaci Wielkiego Ksi�stwa Litewskiego wyr�s� w ci�gu XIV - XV w.,a ogarn�� rozleg�e obszary Europy Wschodniej � Litw�, Bia�oru�, Ukra-in�, a tak�e Podlasie. W roku 1955 prof. H. �owmia�ski skupi� na swoimseminarium doktorskim gromadk� m�odych magistr�w (S. Alexandrowicz,S. Kasperczak, J. Morzy i J. Ochma�ski), kt�rzy z Jego zach�ty i podJego wytrawnym kierownictwem naukowym, z prawdziwym zami�owa-niem oddali si� studiom z historii Wielkiego Ksi�stwa Litewskiego. Plo-nem tych bada� by�y pierwsze cztery, a nast�pnie jeszcze dwie rozprawydoktorskie, po�wi�cone ma�o znanym a wa�nym problemom historii go-spodarczej i spo�ecznej Litwy i Bia�orusi. W �lad za doktoratami poja-wi�y si� w druku i teksty samych rozpraw:� J. Ochma�ski, Powstanie i rozw�j latyfundium biskupstwa wile�skie-go (1387 - 1550), Wyd. UAM, Pozna� 1963, ss. 224+6 map;� J. Morzy, Kryzys demograficzny na Litwie i Bia�orusi w II po�owieXVII wieku. Wyd. UAM, Pozna� 1965, ss. 405;� S. Kasperczak, Rozw�j gospodarki folwarcznej na Litwie i Bia�orusi dopo�owy XVI wieku. Wyd. UAM, Pozna� 1965, ss. 408;� M. B. Topolska, Dobra szk�owskie na Bia�orusi wschodniej w XVIIi XVIII wieku. Wyd. PWN, Warszawa 1969, ss. 163.Rozprawy doktorskie S. Alexandrowicza �Funkcje gospodarcze mia-steczek Bia�orusi i Litwy w XVI do po�owy XVII wieku" oraz M. Kos-mana �Rozw�j dokumentu i kancelarii wielkoksi���cej litewskiej w wie-kach XIII - XV" ukaza�y si� drukiem w postaci artyku��w w r�nychczasopismach historycznych.Obecne powstaj� w Zak�adzie nowe prace pod kierunkiem prof. draJerzego Ochma�skiego, a przy bardzo bliskiej i serdecznej wsp�pracyprof. H. �owmia�skiego, kt�ry jesieni� 1968 r. przeszed� w stan spo-czynku. W cz�ci wesz�y one w sk�ad niniejszego tomu. Mie�ci on studiadojrza�ych ju� naukowo pracownik�w (dr S. Alexandrowicz i dr M. B. To-polska), jak i m�odszych, dopiero ubiegaj�cych si� o stopie� doktorski(A. Kijas, M. Malczewska, M. Neuman, W. Peltz, J. Purc i Z. Wojtko-wiak). Warto�� publikowanych prac jest z pewno�ci� r�na. Obok roz-praw s� tu i materia�y, jak itineraria wielkich ksi���t litewskich Witoldai Aleksandra, bardzo zreszt� po�yteczne dla krytyki �r�de� historycznych,a nie tylko dla przedstawienia trybu �ycia w�adc�w. W tomie znajdujeodzwierciedlenie podj�ta przez Zak�ad wa�na problematyka rozwoju wiel-kiej w�asno�ci ziemskiej. Bez jej poznania nie mo�na nale�ycie zrozu-mie� feudalizmu litewskiego, jak i zreszt� ustroju feudalnego w og�le.Tej problematyce po�wi�cone s� trzy artyku�y: M. Malczewskiej, W. Pel-tza i M. B. Topolskiej. Po�rednio ��czy si� z ni� artyku� Z. Wojtkowiaka,na�wietlaj�cy zagadnienie osadnictwa bojarskiego na Litwie, zgrupowa-nego w tzw. p o 1 a. Osobne miejsce zajmuj� artyku�y A. Kijasa i S. Ale-xandrowicza, kt�rzy wy�wietlaj� bli�ej nieznane ust�py z dziej�w poli-tyki i kartografii W. Ksi�stwa Litewskiego.IZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU IM. ADAMA MICKIEWICZAHistoria � Zeszyt 11 � 1971MIROS�AWA MALCZBWSKAPOCZ�TKI RODU RADZIWI���W. PRZEGL�D I KRYTYKA BADA�Radziwi��owie to pot�ny r�d magnacki pan�w na Goni�dzu i Rajgro-dzie, Nie�wie�u i O�yce, Bir�ach i Dubinkach. Ich genealogi� zajmowa�osi� wielu dawnych kronikarzy i heraldyk�w. Nie ma w�r�d nich jednakzgodno�ci co do wczesnych dziej�w tego� rodu.Jedni wywodz� Radziwi���w od arcykap�ana poga�skiej Litwy Lizdej-ki, kt�ry wed�ug innych mia� Iby� synem w. ks. Narymunda. Brak �r�de�,kt�re by udokumentowa�y t� genealogi�, pozwoli� na daleko id�ce dowol-no�ci. Inni natomiast za przodka Radziwi���w uwa�aj� b�d� to O�cika,b�d� te� Wojszumda.W pracy tej postaramy si� pokaza�, co na omawiany przez nas tematpodaj� dawniejsi kronikarze i heraldycy w porz�dku chronologicznym,a nast�pnie ustosunkujemy si� do tych wiadomo�ci. W dalszym ci�gu roz-patrzymy kwesti� pocz�tk�w rodu Radziwi���w, ko�cz�c na synach Kry-styna O�cika, gdy� co do nich istniej� powa�ne sprzeczno�ci.Po raz pierwszy z postaci� Lizdejki spotykamy si� w Latopisie Ksi�-stwa Litewskiego i �mudzkiego 1. Ksi�ga ta powsta�a w pocz�tku XVI wie-ku. Zawiera ona m. in. pi�kn� legend�, opisuj�c� za�o�enie miasta Wilnaprzez Giedymina. �Pewnego razu pojecha� w. ksi��� Giedymin ze stolicyswej Kiernowa na �owy mil pi�� za rzek� Wilj�. I znalaz� w puszczyg�r� krasn�, d�browami i r�wninami otoczon�. Spodoba�o mu si� to miej-sce i osiad� tam, i za�o�y� gr�d, nadaj�c mu nazw� Troki, gdzie teraz s�Stare Troki. A z Kiernowa przeni�s� stolic� do Trok.Po niewielu latach pojecha� w. ksi��� Giedymin na �owy od Trok milcztery. I znalaz� g�r� nad rzek� Wili�, na kt�rej dopad� wielkiego zwierzatura i ubi� go. By�o ju� wielce p�no do Trok wraca�, wi�c stan�li na ��cenad rzek� Wili� i przy uj�ciu rzeki Wilny, kt�r� zowi� ��k� Swinotoroga,1 Polnoe sobranie ruskich letopisej. T. 17. S-Petersburg 1907, s. 261 - 262; 314;375; 440; 494.Malczewskapos�a� po ludzi� � tt � na tej ��ce stan�� i zano-gdzie pierwszych wieli** ksi���t zzegiwah I on�a ^ ^_cowa�. I widzia� sen, �e na g�rze, ^or� zwah KrzyJ^ Obudzi^ si mlazny wilk, a w nim ryczy, jakoby sto wilk�w v& ^ ^ ^ ^snu, zawo�a� wr�bit� swego tfmemem Lizdejko kto y ^ ^ .lim gnie�dzie; a by� ten Lizdejko u w. ksi�cia GJayGed in wid senwy�szym popem poga�skim. I rzek� jemu ksi��� ^ ^ przywidzia�odziwny, i opowiedzia� mu wszystko, co si� jem ^ ^.^ �elaznyA Lizdejko wr�bita rzek� hospodarowi: �- Wieioznacza, �e gr�d tu sto�eczny fr�dzle, a co w mm Wwa jego s�yn�� b�dzie i�a ca�y �wiat"I wielki ksi��� Giedymin nazajutrz mei za�o�y� gr�d jeden n^ Swintorozie (mzszy) a d Ji nazwa� te grody imieniem Wilno. Wzni�s�szy gro y, Psw� z Trok do Wilna" 2- przekaza� nam LatopisTyle wiadomo�ci dotycz�cych postaci Lizdejki prKsi�stwa Litewskiego i �mudzkiego- wa Polaka z LitwiZ kolei w pracach Augustyna Ro undusa: Ro^ ^^^nem oraz w Kroniczce ksi���t litewskich ^^�informacje 3. Ot� spotykamy w mch, wsrod jRadziwi��a, kt�remu autor przypisuje szereg podleji na Podlasiu. �Ten�e sn�� Radiwi� Grodno -W^Podlaszu a swymi osadzi� i na Brze�ciu mi�dzykt�ry byli pod Ja�wingi Tatar^palih rf Aciech i z on� stron� W0jej **�* Radiwi�owbraci�, z Scyrumutem a Niemnem" *^ wed�ug A. RotundusaPotomkiem owego N^mna brata Radzwi�a by� w Niemnowielki ksi��� Witenes * dynastii ^^wego, a synowca RadyWi��owe^Tym sposobem wykazywa� autorz dynasti� panuj�c�.Z podobnym wywodem pocz�tk�w tego� ?^cej nie spotkali�my si�. W zn^ych nam zrcd�achna miejscu Rotunduso^ego R^dziwi�a, ksi�c^ Erdzjownika i zdobywc�". Na ten temat wypowiedzia�gski w swoich Studiach fc odou;osciMtewskich,. w InfJan.pana naszego'-.Radziwi���wrodu nigdzie wi�-wsz�dzieJaklAow-O c h m a n s k . o * <>�* Tekst polski wed�ug przek�adu J.c�aw 1967, s. 98.� A. Rotundus, RozmowaPraco Towar/.ystwu,�Wro-z LitwitacmKroniczka ksi���t litewskich 1S76.nr 7. Warszawa 1912 s. 94 - J04-� A. R o t u n d u s, Rodowa1 Tam�e, s. 69.Kmk<'W liniii. k U7-71;vwM� W(,,r,uwskiegOjr. Litwmri.LPocz�tki rodu Radziwi���w 7uni� lubelsk� 6. Uwa�amy, �e jego wyw�d wyja�nia t� spraw�, w zwi�zkuz czym ograniczymy si� tylko do przytoczenia go: �Zdaje si� nie ulega�w�tpliwo�ci, i� Rotundus, stoj�cy blizfco dworu, gdzie Radziwi��owie ode-grywali wtedy tak wielk� rol�, zostaj�cy przytem, jak si� zdaje, w do��blizkim stosunku z Radziwi��ami, chcia� si� w 'ten spos�b przys�u�y� tejrodzinie i ze zdobywcy Rusi Erdzywi�a zrobi� przodka Radziwi��ows�riegodomu" 7.R�wnie� tzw. Kronika Bychowca nie podaje nic ponadto o Lizdejce.co zanotowa� Latopis Wielkiego Ksi�stwa Litewskiego i �mudzkiego 8.Nast�pny nasz dziejopis, a mianowicie Maciej Stryjkowski, autor Kro-niki polskiej, litewskiej, �modzkiej i wszystkiej Rusi 9, powtarza legend�opisuj�c� dzieje za�o�enia miasta Wilna. O Lizdejce podaje szereg no-wych informacji: �A ten jako Latopiszcze �wiadsz�, za Witena ojca Gie-diminowego by� nalezion w orlim gnie�dzie w jednej puszczy przy go-�ci�cu, a nikt�rzy powiadaj�, i� w kolebce och�do�nej na drzewie za-wieszonego sam Witenes nalaz�, i chowa� go da� u�ciwie jako syna, a gdydor�s� ok...

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

kachorra.htw.pl