Wytyczne żywieniowe Narodowego Programu Profilaktyki Cholest, różności, dietetyka, ciekawostki, diety, normy

WYTYCZNE ŻYWIENIOWE NARODOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI CHOLESTEROLOWEJ DLA LUDZI DOROSŁYCH

              Prawidłowe żywienie jest podstawowa metod profilaktyki miażdżycy Spośród innych czynników środowiskowych bardzo duże znaczenie mają także: niepalenie tytoniu, duża aktywność fizyczna i unikanie alkoholu. Ponadto leczenie hiperlipidemii, nadciśnienia krwi, cukrzycy i otyłości, należy do klasycznych metod profilaktyki kardiologicznej.
              Miażdżyca dotyczy przeważającej liczby ludzi z populacji ogólnej. Zaczyna się                    w młodym wieku jako wyraz oddziaływania chorobotwórczych czynników środowiskowych podatność na szkodliwe oddziaływanie tych czynników jest cech indywidualną, często dziedziczną, dlatego przy takim samym stylu życia miażdżyca występuje z różnym nasileniem u poszczególnych ludzi. Oszacowanie indywidualnej predyspozycji do rozwoju miażdżycy jest dziś możliwe poprzez badanie czynników ryzyka. Jednakże dokonanie tego na skal całej populacji przekracza możliwości służby zdrowia w każdym kraju. Dlatego konieczne jest wdrażanie zasad profilaktyki w całym społeczeństwie Zasady te mogą być jednak indywidualizowane w zależności 0d cech osobniczych człowieka.

              Na podstawie badania Pol-MONICA przeprowadzonego w Warszawie 1993 roku oszacowano, że tylko 33% kobiet i 30% mężczyzn miało niskie ryzyko choroby niedokrwiennej serca. Pozostali cechowali się ryzykiem łagodnie lub umiarkowanie podwyższonym, albo wysokim. Duży odsetek ludzi z wysokim ryzykiem choroby niedokrwiennej serca uzasadnia wdrażanie na skal całej populacji metod profilaktyki. Warto jednak podkreślić, że ich zastosowanie przez ludzi o niskim ryzyku jest nie tylko całkowicie bezpieczne, ale może przyczynić się u nich do poprawy stanu zdrowia. Zasady zdrowego żywienia w profilaktyce miażdżycy podane są poniżej.

Dbaj o różnorodność spożywanych produktów.

              Codziennie jedz co najmniej pięć porcji produktów zbożowych Zawarta w nich skrobia dostarcza energii mięśniom, a błonnik ureguluje prac jelit. Cztery porcje warzyw                   i trzy owoców zaopatrz Twój organizm w wystarczające ilości witamin  i składników mineralnych, a także błonnika. Dwie szklanki mleka dziennie, z których jedną można zastąpić serem zapewniaj odpowiednia ilość wapnia, a także dużo białka Pozostałą ilość potrzebnego białka dostarczy jedna porcja ryby, drobiu, grochu, fasoli lub mięsa Unikaj alkoholu. Ograniczaj słodycze, podroby, jaja  i tłuszcze zwierzęce. Zalecane są oleje roślinne i miękkie margaryny.

              Nie ma produktu spożywczego, który by zawierał wszystkie niezbędne składniki pokarmowe w dużych ilościach Dlatego mało urozmaicone pożywienie może powodować niedobory niektórych składników pokarmowych. Jest to bardzo ważne, aby codziennie spożywać produkty zbożowe, mleczne, wysokobiałkowe (ryby, drób, chude mięso, nasiona roślin strączkowych), warzywa i owoce. Nie tylko dzienna, lecz także jednorazowa racja pokarmowa powinna być urozmaicona. Wybierając produkty spożywcze kieruj się wskazaniami Piramidy Żywności i dodatkowymi informacjami umieszczonymi koło niej,                   a także informacjami podanymi w tabelach 1, 2 i 3.

Tabela 1 - Produkty polecane (przykłady jednej porcji)

Produkty zbożowe (co najmniej 5 porcji dziennie)

1 kromka chleba (50g)
1/2 dużej bułki lub 1 mała (50g)
4 kromki pieczywa chrupkiego
1/2 szklanki gotowanej kaszy lub ryżu (30g suchego produktu)
30g mąki
2/3 szklanki gotowanego makaronu (nitki) = 30g suchego produktu
1/2 szklanki gotowanej owsianki (25g suchych płatków)
1/3 szklanki musli (mieszanina płatków zbożowych, suszonych owoców, orzechów itp.

Warzywa (4 porcje dziennie)

Skrobiowe

100g surowych ziemniaków (przed obraniem; 2 sztuki)

Zielone liście i rośliny krzyżowe (produkt surowy):

200g kapusty poszatkowanej
100g brukselki po oczyszczeniu
250g kalafiora po oczyszczeniu
300g szpinaku po oczyszczeniu

Żółto-pomarańczowe (produkt surowy):

400g liści sałaty
250g pomidorów
200g marchwi po oczyszczeniu
200g buraków po oczyszczeniu
200g papryki po oczyszczeniu
100g selera po oczyszczeniu
100g łuskanego groszku
100g łuskanego bobu

Owoce (3 porcje dziennie)

1 duży owoc: jabłko, pomarańcza, banan
gruszka, brzoskwinia (200g)
3 mniejsze owoce: morele, śliwki, kiwi, itp. (200g)
arbuz 800g
maliny, winogrona, agrest, wiśnie porzeczki (150g)

Mleko i produkty mleczne (2 porcje dziennie)

300ml (duży kubek) mleka (0,5%) lub kefiru
40g sera żółtego
200g jogurtu

Mięso i zamienniki białkowe (1 porcja dziennie)

100g chudej cielęciny, wołowiny, jagnięcia lub wieprzowiny (produkt surowy bez kości)
2 jaja (tylko okazjonalnie)
40g suchego grochu lub fasoli (2/3 szklanki po ugotowaniu)
100g ryby (filety; produkt surowy)
100g białego drobiu bez kości lub 150g z kością (produkt surowy)
kiełbasa krakowska parzona 100g
polędwica wędzona 100g

              5 porcji produktów zbożowych, 4 warzyw, 3 owoców, 2 mleka lub produktów mlecznych oraz 1 mięsa lub zamienników białkowych dostarcza 1500-1600 kcal. Dla zrównoważenia zapotrzebowania energetycznego spożywaj także 2 porcje tłuszczów roślinnych i dodatkowe porcje produktów zbożowych.

Tabela 2 - Produkty polecane do spożywania z umiarem

Przykłady jednej porcji:

1 łyżka stołowa oleju
2 płaskie łyżki stołowe margaryny miękkiej zawierającej 50g tłuszczu w 100g produktu
1 płaska łyżka stołowa margaryny miękkiej zawierającej 80g tłuszczu w 100g produktu

1 porcja dostarcza 110-130 kcal - spożywaj dwie porcje dziennie

Tabela 3 - Produkty, których należy unikać

Przykładowe porcje produktów spożywczych zaliczanych do łakoci

1 ciastko
3-5 biszkoptów większych lub 7 małych
60g dżemu
2 szklanki słodzonych napojów
30g cukierków
1/4 tabliczki czekolady
1/2 batonu czekoladowego
30g wafli
1 lampka wina
1 gałka lodów
30g cukru
30g suchych płatków ziemniaczanych

1 porcja dostarcza 100-150 kcal - jeżeli spożywasz, to nie więcej niż 1-2 porcji dziennie

Unikaj nadwagi i otyłości.

              Możesz to osiągnąć poprzez zrównoważenie ilości spożywanego pożywienia                      z aktywności fizycznej. Ludzie pracujący fizycznie lub uprawiający ćwiczenia powinni jadać więcej produktów zbożowych niż ludzie prowadzący siedzący tryb życia. Mogą również spożywać nieco więcej produktów zawierających tłuszcze. U otyłych częściej występują wysokie stężenia cholesterolu i triglicerydów w surowicy, niedokrwienna choroba serca, cukrzyca, dna, nadciśnienie tętnicze, kamica żółciowa i inne choroby. Dotyczy to                          w szczególności otyłości brzusznej. Dlatego utrzymanie masy ciała w pożądanych granicach jest nieodzownym warunkiem profilaktyki wymienionych chorób. Więcej na ten temat na stronie o otyłości.

              Jeśli jesteś otyły to powinieneś ograniczyć spożycie produktów wysokokalorycznych, do których zalicza się przede wszystkim tłuszcze, słodycze i alkohol. powinieneś także zwiększyć swoją aktywność fizycznej. Obniżenie masy ciała o około 10% znacznie zmniejsza zagrożenie chorobami układu krążenia Pamiętaj także, że bardzo ważne jest wystrzyganie się ponownego tycia po skutecznym odchudzaniu. Naprzemienne odchudzanie i tycie jest szkodliwe dla zdrowia.

Produkty zbożowe powinny być głównym źródłem energii w twoim żywieniu.

              Codzienne spożywanie razowego pieczywa reguluje prac przewodu pokarmowego, zapobiega zaparciom, daje poczucie sytości i ułatwia utrzymanie należnej masy ciała Grupa produktów zbożowych jest dobrym Źródłem węglowodanów złożonych dostarczających energii dla pracy mięśni, białka, tiaminy, niacyny, magnezu, Żelaza, cynku i błonnika pokarmowego. przyswajalność Żelaza z produktów zbożowych poprawia się znacznie przy równoczesnym spożyciu produktów obfitujących w witamin C.

Spożywaj codziennie co najmniej 2 duże szklanki mleka.

              Mleko jest najważniejszym źródłem wapnia w diecie. Dwie duże szklanki spożywane codziennie zapewniaj prawie wystarczającą ilość tego składnika Mleko jest również dobrym Źródłem wysokowartościowego białka i ryboflawiny. Zaleca się spożywanie mleka chudego, bowiem tłuszcz mleczny i cholesterol, które znajduj się również w tłustych serach, sprzyjaj rozwojowi miażdżycy tętnic. Żółte sery zawierają ponadto dużo soli. Młodzież, kobiety ciężarne i karmiące powinny spożywać co najmniej 4 szklanki. Mleko może być zastępowane jogurtem lub kefirem, a częściowo także serami.

Spożywaj z umiarem mięso i jego zamienniki. wybieraj codziennie inny produkt z tej grupy.

              Spożywanie ryb, szczególnie tłustych ryb morskich, 2-3 razy w tygodniu należy do zasad profilaktyki niedokrwiennej choroby serca. Nasiona roślin strączkowych, będące również dobrym Źródłem białka, mają także znaczenie w profilaktyce miażdżycy. Mięso jest dobrym Źródłem nie tylko białka, ale i żelaza, cynku, tiaminy i niacyny. Mięso białe (drób, cielęcina) uważane jest za zdrowsze od czerwonego. Należy wybierać chude gatunki. Drób należy spożywać po zdjęciu skóry.

Spożywaj codziennie dużo warzyw i owoców.

              Dużo warzyw i owoców zapewnia organizmowi wystarczającą ilość witaminy C i beta karotenu, składników mineralnych i błonnika pokarmowego. Witaminom zawartym                        w warzywach i owocach przypisuje się dziabanie przeciwmiażdżycowe                                              i przeciwnowotworowe. Ponadto potas występujący obficie w warzywach i owocach obniża ciśnienie krwi. Błonnik w nich zawarty nie tylko reguluje prac przewodu pokarmowego                                   i zapobiega zaparciom, ale także obniża stężenie cholesterolu w surowicy i poprawia tolerancję glukozy. Zapobiega także rakom jelita grubego.

Ograniczaj spożycie tłuszczów w szczególności zwierzęcych, a także produktów zawierających cholesterol.

              Ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych i produktów obfitujących w cholesterol jest nieodzownym warunkiem profilaktyki zawału serca. Tłuszcze zwierzęce podnoszą poziom cholesterolu w surowicy i zwiększają krzepliwość krwi. Produkty obfitujące w cholesterol (przede wszystkim podroby i jaja) również podnoszą stężenie cholesterolu. Oleje roślinne nie wykazuj takiego działania Zastępując tłuszcze zwierzęce olejami roślinnymi należy pamiętać, że ogólne spożycie tłuszczu powinno być mniejsze niż to wynika ze zwyczajów żywieniowych. Pamiętaj, że dużo tłuszczu niekorzystnego dla zdrowia znajduje się także w tłustym mięsie, tłustych wędlinach, ciastach, czekoladzie, kremach, lodach, "chipsach". Unikaj spożywania tych produktów. Zamiast tłustych deserów wybieraj biszkopty, sorbety, galaretki owocowe. Przygotowując mięso do spożycia oddziel widoczny tłuszcz Spośród różnych technik kulinarnych godne polecenia jest gotowanie i pieczenie bez tłuszczu. Jeżeli smarujesz pieczywo, to smaruj cienką warstwą. Ludzie z podwyższonym stężeniem cholesterolu we krwi nie powinni spożywać masła i smalcu. Mogą smarować miękką margaryną.

Unikaj cukru i słodyczy.

              Unikanie cukru i słodyczy chroni przed próchnicą zębów i ułatwia utrzymanie należnej masy ciała. Cukier nie dostarcza żadnych niezbędnych składników odżywczych,                 a jako bogate źródło energii wypiera z żywienia produkty zawierające te składniki. Ponadto fruktoza zawarta w cukrze podnosi stężenie triglicerydów w surowicy, co jest szczególnie wyraźne u pacjentów z hipertriglicerydemią.

Ograniczaj spożycie soli.

              Ograniczenie spożycia soli zmniejsza zagrożenie nadciśnieniem tętniczym Sól podnosi ciśnienie krwi u wielu ludzi. Ograniczać spożycie soli powinni w szczególności pacjenci         z nadciśnieniem oraz osoby z rodzin, w których występuje nadciśnienie. Dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 6 g. Aktualne spożycie w Polsce jest znacznie wyższe. Należy więc rezygnować z dosalania potraw przed spożyciem i ograniczać dodawanie soli w czasie gotowania. Należy także pamiętać, że dużo soli znajduje się w wędlinach.

Unikaj alkoholu.

              Alkohol jest bogatym źródłem energii, nie zawiera żadnych niezbędnych składników pokarmowych, a u osób z podwyższonym stężeniem triglicerydów sprzyja dalszemu wzrostowi. Podnosi także ciśnienie krwi. Wysokie spożycie stanowi ryzyko nagłej śmierci sercowej, a częste spożywanie umiarkowanych nawet ilości może prowadzić do uzależnienia Ludzie pijący znacznie częściej choruj na marskość wątroby, zwyrodnienie mięśnia serca                 i inne choroby. Rzadsze występowanie choroby niedokrwiennej serca u ludzi pijących alkohol nie uzasadnia jego stosowania w profilaktyce miażdżycy jeżeli pijesz alkohol, to czyń to                     z umiarem. Nie przekraczaj 2 "drinków" dziennie. Za 1 drinka uważa się kieliszek wódki, lampkę wina (75-100 ml) i szklankę piwa.