WZROST GOSPODARCZY
1.
Tablica zawiera dane o poziomie PKB na głowę mieszkańca w Polsce, Portugalii i Stanach Zjednoczonych w 1997 r.
Kraj
PKB per capita
(w dolarach USA)
Stopa wzrostu PKBC/
per capita
Polska
3702A/ 6663B/
5,8%
Portugalia
9898A/ 14205B/
1,8%
Stany Zjednoczone
29187A/ 29180B/
1,8%
A/ Według kursu oficjalnego.
B/ Według kursu odpowiadającego parytetowi siły nabywczej.
C/ Średnia w latach 1993-1997.
Źródło: Rocznik Statystyczny RP 1998, GUS, Warszawa 1998, s. 673-4, 675, 678.
a
Załóż, że we wszystkich krajach, o których jest mowa, tempo wzrostu gospodarczego nie zmieni się. Jak szybko poziom PKB per capita w Polsce (wg oficjalnego kursu wymiany walut) zrówna się z poziomem PKB per capita w Portugalii, która jest jednym z najbiedniejszych krajów Wspólnoty Europejskiej?
b
A jak szybko Polska dogoniłaby Stany Zjednoczone pod wzglę-dem poziomu PKB per capita (wg kursu wymiany walut uw-zględniającego parytet siły nabywczej)?
2.
W końcu lat dziewięćdziesiątych odsetki od wkładów banko-wych nie były w Polsce opodatkowywane.
a
Jaki wpływ na tempo wzrostu gospodarczego w Polsce wywar-łoby objęcie tych dochodów podatkiem dochodowym? Odpo-wiedź uzasadnij.
b
Zaproponuj inne rozwiązanie wywierające podobny wpływ na tempo wzrostu gospodarczego w Polsce.
c
W gospodarce często dochodzi do konfliktu efektywności ze sprawiedliwością. Pokaż to na przykładzie zdarzeń z punktów /a/ i /b/.
3.
Tablica opisuje zmiany wielkości inwestycji autonomicznych, konsumpcji, inwestycji pobudzonych i produkcji w kolejnych okresach. (Wskazówka: zadanie nawiązuje do modelu mnożni-ka-akceleratora opisanego na s. 505-508 w podręczniku).
Okres
DIa
DCt
DIt
DYt
1
200
0
0
200
2
0
100
200
300
3
0
150
100
250
4
0
125
-50
75
a
Ile wynosi krańcowa skłonność do konsumpcji i akcelerator?
b
Dlaczego przyrost inwestycji pobudzonych w 3. okresie jest równy 100?
c
Co właściwie sprawia, ze produkcja najpierw rośnie coraz szyb-ciej, a później coraz wolniej?
4.
W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych w Polsce utrzymywał się uporczywy deficyt handlu zagranicznego (np. -6,2 mld $ w 1995 r., -12,7 mld $ w 1996 r., -16,6 mld $ w 1997 r.). Pomyśl o wpływie, jaki na wzrost gospodarczy wywierała ta sytuacja:
a
Na czym może polegać korzystny wpływ deficytu handlowego na wzrost gospodarczy?
b
A teraz opisz niekorzystny wpływ deficytu handlowego na wzrost gospodarczy.
5.
W latach sześćdziesiątych XX w. dochód narodowy zwiększał się w budującej „realny socjalizm” Polsce średnio o 6% rocznie; w latach siedemdziesiątych stopa wzrostu była jeszcze wyższa. A oto opinia krytyka: „Produkowano coraz więcej elektrycznoś-ci dla kolejnych hut i kopalni, które tym elektrowniom dostar-czały stal i węgiel, zaś w sklepach brakowało papieru toaletowe-go”. Zastanówmy się, o co chodzi krytykowi.
a
Pamiętasz analizę „planu Balcerowicza” z rozdziału 1? Jak w gospodarce nakazowo-rozdzielczej była rozstrzygana kwestia „co i jak produkować?”? Jak wpływa to na interpretację przyto-czonych danych?
b
A teraz pomyśl o sposobie ustalania cen w krajach „realnego socjalizmu”. Czy także on ma tu znaczenie?
Test
Wskaż odpowiedzi, które zawierają całą prawdę i tylko prawdę.
1.
Tempo wzrostu gospodarczego zależy od:
/A/ Obowiązujących przepisów prawa.
/B/ Warunków społeczno-politycznych, w których toczy się gos-podarowanie.
/C/ Ilości zużywanych w trakcie produkcji zasobów pracy, kapi-tału i ziemi.
/D/ Skłonności do oszczędzania mieszkańców kraju.
a/ (A, B) b/ (A, B, C, D) d/ (B, C, D) c/ (B, D) e/ (C, D ).
2.
Indukowany postęp techniczny jest zawsze:
/A/ Rodzajem egzogenicznego postępu technicznego.
/B/ Wynikiem pobudzania inwestycji przez państwo.
/C/ Rodzajem endogenicznego postępu technicznego.
/D/ Wynikiem „uczenia się przez działanie”.
a/ (A, C, D) b/ (A, D) c/ (B, D) d/ (C, D) e/ (D).
3.
Zwykle pzyśpieszeniu wzrostu gospodarczego sprzyjają:
/A/ Wzrost tempa inflacji.
/B/ Większe inwestycje prywatnych przedsiębiorstw.
/C/ Zagraniczne inwestycje bezpośrednie.
/D/ Inwestycje państwa w kapitał ludzki.
a/ (A, B) b/ (B, C, D) c/ (C, D) d/ (C, D) e/ Żadna z możliwości a-d.
4.
W modelu mnożnika-akceleratora przyczyną cyklu Juglara są m. in.:
/A/ Cechy stosowanej przez producentów techniki produkcji dóbr.
/B/ Fale odkryć i wynalazków spełniających rolę akceleratora wzrostu gospodarczego.
/C/ Regularne zmiany charakteru polityki gospodarczej prowa-dzonej przez usiłujące utrzymać władzę rządy.
/D/ Poziom krańcowej skłonności gospodarstw domowych do konsumpcji.
a/ (A, C, D) b/ (A, D) c/ (B, D) d/ (C, D) e/ Żadna z możli-wości a-d.
5.
Do wzrostu wielkości inwestycji zapewne przyczyni się:
/A/ Wprowadzenie opodatkowania odsetek od wkładów termi-nowych na rachunkach bankowych.
/B/ Zahamowanie inflacji.
/C/ Objęcie opodatkowaniem środków przeznaczanych na spłatę zaciągniętych na budowę domów i mieszkań kredytów hipotecz-nych.
/D/ Wyjęcie spod opodatkowania środków przeznaczonych na zakup papierów wartościowych.
a/ (A, C, D) b/ (B, C, D) c/ (B, D) d/ (C, D) e/ Żadna z moż-liwości a-d.
Odpowiedzi, komentarze.
1.
a
Należy znaleźć takie „n”, dla którego prawdziwe jest równanie:
3702·(1+0,058)n = 9898·(1+0,018)n.
Oznacza ono liczbę lat, które muszą upłynąć, aby rosnąca w tempie 5,8% rocznie wielkość PKB per capita w Polsce zrów-nała się z rosnącym w tempie 1,8% na rok PKB per capita w Portugalii. Łatwo sprawdzić, że najmniejszą liczbą naturalną spełniającą ten warunek jest 18. A zatem - ceteris paribus - po 18 latach dogonimy Portugalię!
b
Tym razem należy rozwiązać równanie:
6663·(1+0,058)n = 29180·(1+0,018)n.
Okazuje się, że - ceteris paribus - poziom PKB per capita w Polsce - tym razem wyliczony z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej złotego w Polsce i dolara w Stanach Zjednoczonych - przewyższy odpowiedni poziom PKB w Ameryce po upływie 39 lat.
2.
a
Negatywny. Opodatkowanie dochodów uzyskiwanych z tytułu oprocentowania wkładów bankowych powoduje spadek opłacal-ności oszczędzania. Malejące oszczędności mogą pociągnąć za sobą zmniejszenie inwestycji.
b
Alternatywą dla opodatkowania odsetek od wkładów w bankach jest opodatkowanie dochodów z lokat dokonywanych na rynku kapitałowym (zakup obligacji i akcji). Także w tym przypadku skutkiem będzie zmniejszenie się oszczędności społeczeństwa.
c
W obu przypadkach zmniejszenie za pomocą podatków skali zróżnicowania dochodów powoduje spowolnienie tempa wzros-tu gospodarczego, czyli zmniejsza stojącą do dyspozycji społe-czeństwa ilość dóbr do podziału. Efektywność zostaje złożona na ołtarzu sprawiedliwości.
3.
a
Krańcowa skłonność do konsumpcji wynosi 1/2, a akcelerator równy jest 2.
b
Ponieważ DI3 = (DC3 - DC2)·2 = (150 - 100) ·2 = 50·2 = 100.
c
Przyczyną są zachowania konsumentów i inwestorów scharakte-ryzowane m. in. poziomem krańcowej skłonności do konsump-cji i akceleratora.
4.
a
Na przykład, w gospodarce „bez państwa”: S + Z = I + X, a więc także: I = S + (Z - X). Deficyt handlu zagranicznego umożliwia zwiększenie się krajowych inwestycji do poziomu wyższego od krajowych oszczędności. W takiej sytuacji zasób kapitału rze-czowego w kraju zwiększa się szybciej, niż byłoby to możliwe przy wykorzystaniu wyłącznie oszczędności krajowych. Pociąga to za sobą przyśpieszenie tempa wzrostu produkcji potencjalnej, czyli także - tempa wzrostu gospodarczego.
b
W krótkim okresie deficyt handlowy zmniejsza zagregowany popyt, co powoduje spadek wielkości produkcji. Jeśli przyczyną deficytu jest np. masowy import dóbr konsumpcyjnych (a nie dóbr kapitałowych), spowodowany spadkiem krajowych osz-czędności i wzrostem krajowej konsumpcji, nie pojawiają się w dodatku długookresowe korzyści w postaci przyśpieszenia tem-pa wzrostu gospodarczego.
5.
a
Problem „co i jak jest produkowane?” w krajach „realnego soc-jalizmu” rozstrzygali urzędnicy, a nie rynek. Skutkiem było gor-sze niż w gospodarkach rynkowych dopasowanie struktury pro-dukcji przedsiębiorstw do potrzeb gospodarstw domowych. Oczywiście, zniekształca to wyniki statystycznych porównań poziomu życia w krajach realnego socjalizmu i w innych krajach na korzyść krajów realnego socjalizmu.
b
Ceny dóbr w krajach „realnego socjalizmu” także powstawały w wyniku arbitralnych decyzji urzędników, a nie na rynkach. Po-wodowało to, że nie odzwierciedlały one dobrze użyteczności dóbr. W gospodarce nie dochodziło do wyrównania się krańco-wej korzyści i krańcowego kosztu związanych z wytworzeniem ostatniej jednostki poszczególnych dóbr. W rezultacie wartość dochodu narodowego w krajach realnego socjalizmu gorzej in-formowała o rzeczywistym efekcie pracy społeczeństwa. (Trud-no jest jednoznacznie stwierdzić, czy opisany mechanizm za-wyża, czy też zaniża wyniki statystycznych porównań).
Komentarz
Poprawna interpretacja danych o wzroście w Polsce przed 1990 r. wymaga także uwzględnienia różnic sposobu obliczania do-chodu narodowego w krajach „realnego socjalizmu” i w krajach o gospodarce rynkowej. Mianowicie, w krajach takich jak Pol-ska do dochodu narodowego wliczano jedynie efekty działal-ności tzw. sfery produkcyjnej, pomijaj...