ZADARM~2, teologia skrypty, NAUKI HUMANISTYCZNE, FONETYKA

Andrzej Kaleta 14 listopada 2000

W.S.D. w Koszalinie

Rok II

STRESZCZNIE ARTYKUŁU „Formacja fonetyczna lektora”

ks. Zygmunt Hyra

Na formację fonetyczną lektora składają się: formacja ascetyczna, formacja biblijna i formacja liturgiczna. Są to bardzo istotne działy. Te cztery dziedziny stanowią całość, czyli składają się na pełne wyszkolenie lektora.

Wartość Słowa Bożego w Kościele ukazał Sobór Watykański II. W dokumentach soborowych możemy przeczytać, że wśród wielu funkcji kapłańskich, na pierwszym miejscu jest głoszenie Słowa Bożego. Nie jest to żadną nowością, gdyż podobnie postępowali apostołowie.

Słowo Boże w Liturgii zajmuje szczególne miejsce. We Mszy Świętej wyróżnia się dwie części: Liturgię Słowa i Liturgie Eucharystyczną. Warto tutaj pamiętać, że istotne jest zrozumiałe i staranne wypowiadanie Słowa Bożego, tak aby było ono zrozumiałe dla słuchaczy. Dzieje się niestety tak, że wielu duszpasterzy potrzebuje dokształcenia pod względem fonetycznym, a także wciąż istnieje potrzeba odpowiednio wykształconych lektorów i komentatorów.

Przy wygłaszaniu tekstu należy pamiętać o dwóch naczelnych zasadach. Chodzi o unikanie monotoni i stosowanie dźwiękowego urozmaicenia. Monotonia to mówienie na jednej wysokości. W szerszym znaczeniu - to mówienie bez urozmaicenia, to znaczy choć mówca podnosi ton, zmienia siłę i stosuje akcenty, ale czyni to zawsze jednakowo Wyróżniamy następujące rodzaje monotoni:

· izotonia w kadencji zdań (polega na jednoczesnym obniżaniu tonu przy zakończeniu zdań)

· używanie tonu o charakterze gromiącym przez dłuższy czas

· utrzymanie przemówienia w tonie gorącym, uroczystym, patetycznym

· rozstrojenie akcentowe występuje, gdy kaznodzieja akcentuje stale pewne wyrazy w zdaniu lub w pewnych odległościach np. co piąte słowo, choć słowa te na akcent nie zasługują

Błędy monotoni możemy zwalczyć w następujący sposób:

1) Mówić tonem naturalnym, nie pozwolić porwał się tonom wysokim.

2) Przygotować się do wygłoszenia robiąc tzw. Partyturę

3) Przeżyć i przejąć się głęboko tym, co się mówi

4) Obserwować innych ludzi w różnych sytuacjach, – w jaki sposób i w jakich tonacjach prowadzi się dialog

5) Przyjmować uwagi kolegów i prosić o nie

Urozmaicenie dźwiękowe osiągamy uwzględniając:

1) Wysokość tonu (modulacja polegająca na zmianie wysokości tonu). Kaznodzieja powinien panować nad wysokościom swojego głosu, ponieważ zmiana intonacji może zmienić znaczenie. Wyróżniamy następujące formy mowy, które wymagają zmian wysokości: dialogi, zdania wtrącone, gradacja myśli w zdaniu.

2) Rodzaj i barwę głosu; wyróżniamy następujące rodzaje głosu stosowane w mówieniu: szept, półgłos, glos pełny, krzyk, falset. Barwa dźwiękowa zależy od rezonatorów, przy których udziale wydajemy głos. W zależności od uczuć barwa dźwiękowa może być: ciężka lub lekka, ciemna lub jasna, twarda lub miękka, ciepła lub zimna.

3) Natężenie głosu; jest to ważny element w pracy kaznodziei, który powinien wypracować wyczucie akustyczne. Istotną sprawą jest też mówienie przez mikrofon. Podaje się tu następujące wskazówki: zachowanie odpowiedniej odległości, dobra artykulacja, równe mówienie.

4) Akcent; akcentowanie w języku ma na celu wyodrębnienie jakiegoś członu naszej wypowiedzi.

Rodzaje akcentu:

· Zdławiony (logiczny); nie może być ustalony w sposób dowolny

· Retoryczny – związany z linią melodyczną danego tekstu.

Przerwy; okresy dłuższego lub krótszego milczenia w czasie mowy. Są one potrzebne do zaczerpnięcia oddechu i dla słuchaczy.

Rodzaje przerw:

· Alinea

· Pauzy gramatyczne (podyktowane są przez znaki interpunkcyjne),

· Kropka)najdłuższa pauza,

· Przecinek, wymaga raczej krótkiej pauzy,

· Nawias, zawiera słowo lub zdanie,

· Dwukropek, jego pauza nie jest określona,

· Pytajnik i wykrzyknik, przerwa nie dłuższa niż przy kropce.

Tempo; rodzaje: wolne, umiarkowane, szybkie. Należy dbać o właściwe tempo.

Zabarwienie uczuciowe; zabarwienie uczuciowo – psychiczne odróżnia czytanie od wygłaszania. Kaznodzieja nie może, więc głosić kazania tak jakby odczytywał dowolny tekst. Zabarwienie to należy dostosować do:

· Optymalnego przedmiotu,

· Poszczególnych myśli,

· Poszczególnych przeżyć.

Celem dobrego przygotowania tekstu do wygłoszenia należy przejść następujące etapy:

1) Uważnie przeczytać tekst, w celu zrozumienia treści.

2) Uświadomić sobie części mowy.

3) Wyszukać cel mowy.

4) Przeżywać i przejmować się wewnętrznie treścią mowy.

5) Zaopatrzyć tekst odpowiednimi znakami mającymi wyrażać właściwe urozmaicenie głosowe.

Można posłużyć się następującymi znakami:

· Akcent,

· Przerwy,