Rozdział 1. Organizacja i zarządzanie.
Organizacja (wg Ch. Argyris) – organizacja jest wielością części, z których każda dąży do osiągnięcia szczególnego celu, które utrzymują się dzięki wzajemnym powiązaniom, jednocześnie przystosowując się do środowiska zewnętrznego i przez to utrzymując stan wzajemnego powiązania części.
Model organizacji wg Henry’ego Leavita
· Organizacja jako system wielu zmiennych, z których istotne są:
· Cele – konkretne stany końcowe lub pożądany rezultat, to którego osiągnięcia dąży grupa działająca wspólnie.
· Struktura – wewnętrzna budowa całości zorganizowanej, zatem takie logiczne powiązanie komórek organizacyjnych, które pozwala na uzyskanie efektu synergii.
· Technologia – środek przekształcania zasobów ludzkich, naturalnych, kapitałowych lub ideowych w produkty bądź usługi, kreujące wartość dla klientów( Ch. Perrow)
Kategorie:
§ - produkcja jednostkowa i małoseryjna – jeden wyrób, krótkie serie, dla konkretnego odbiorcy zgodnie z jego zamówieniem
§ - produkcja masowa, wieloseryjna – duża liczba identycznych, podobnych wyrobów, produkcje charakteryzuje mechanizacja, standardowe detale i montaż za pomocą automatycznych linii produkcyjnych
§ - produkcja ciągła – automatyzacja, ciągła praca, duże ilości jednakowego produktu
· Aktorzy organizacji (Ludzie) – centralny czynnik w systemie zarządzania
Wszystkie podsystemy są powiązane, zmiana w jednym elemencie powoduje zmianę w innym elemencie.
Model Petersa – Watermana
Prezentuje podejście systemowe, sukces organizacji zależy w większym stopniu od miękkich elementów zarządzania ( style kierowania, pracownicy, kompetencje, kultura organizacyjna) niż od elementów twardych ( struktura, strategia, systemy)
Podejście systemowe do organizacji.
Organizacje są systemami:
· Otwartymi - są pod wpływem i mogą w pewnym stopniu wpływać na otoczenie.
· Celowymi – występujący cel główny stanowi ogólne kryterium optymalizacji działania, cele szczegółowe są celami poszczególnych podsystemów. Organizacja może osiągać zróżnicowane cele.
· Złożonymi – składają się z dużej ilości podsystemów , powiązanych w różny sposób między sobą i otoczeniem.
· Ustrukturyzowanymi – posiadają strukturę, określającą podział zadań i współzależność wewnątrz systemu, narzucająca porządek organizacyjny i przebieg procesów czego celem jest pomoc przy powodzeniu całości.
· strukturze hierarchicznej – dominujący podsystem któremu podporządkowane są inne podsystemy. Wzrost roli dominującego prowadzi do centralizacji i hierarchizacji, najmniejsze zmiany powodują efekty u zależnych systemów.
· Gdzie występuje efekt synergii – działając razem system dają więcej niż działając oddzielnie
· Homeostatycznymi – mają zdolność utrzymywania pewnych wartości istotnych dla systemu, dzięki mechanizmom samoregulującym elastycznie reagują na oddziaływanie zewnętrzne ( w ustalonych granicach!)
· Z wbudowanymi systemami samoregulacji – zdolności do samoistnego poszukiwania optymalnego stopnia zorganizowania w danych warunkach, dającego najlepsze funkcjonowanie systemu.
· Cechują się spójnością – zmiany w jednym podsystemie powodują zmiany w innych poprzez istniejące powiązania miedzy nimi.
Zachowanie organizacji zależy od złożoności zjawisk i procesów zachodzących w otoczeniu. Organizacja musi zmieniać się co najmniej tak samo szybko co otoczenia aby przetrwać. Sukces zależy od harmonizowania działań organizacji z otoczeniem.
Stakeholders – grupy interesów odnoszące korzyści lub ponoszące szkody z racji działania organizacji.
Podejścia
· Węższe – organizacja nie może realizować celów wszystkich stakeholders, realizuje cele tych którzy mają rzeczywisty wpływ na organizacje i oczekują z tego tytułu korzyści. Podejście wymaga zdefiniowania kto lub co ma żywotne znaczenie dla organizacji.
· Szersze – stakeholders to każdy kto może wpływać na organizacje lub każdego kto znajduje się pod wpływem organizacji. Z tego podejścia wynika że traktujemy jako stakeholdersa każdego kto znajduje się w otoczeniu organizacji.
Stakeholders posiadający: władze – kształtują zachowanie przedsiębiorstwa, prawne umocowania z przedsiębiorstwem, żądania względem przedsiębiorstwa pozwalają na określenie siedmiu podstawowych grup:
· Śpiący(1)
· Dyskretni(2)
· Oczekujący(3)
· Dyskretni(4)
· Niebezpieczni(5)
· Zależni(6)
· Rozstrzygający(7)
Cele stakeholders
Stakeholders
Cele
Właściciele
Dywidendy i wzrost wartości, perspektywa strategiczna przedsiębiorstwa.
Pracownicy
Wynagrodzenie, bezpieczeństwo pracy, możliwość rozwoju
Menedżerowie
Wynagrodzenie, prestiż, niezależność
Klienci
Jakość, cena, usługi dodatkowe, bezpieczeństwo
Banki
Płynność i wypłacalność przedsiębiorstwa, bezpieczeństwo, zdolność do kreowania gotówki
Dostawcy
Pewność i stabilność powiązań, zmniejszenie wymagań jakościowych, przyszły potencjał sprzedaży
Organy administracji centralnej
Funkcjonowanie zgodnie z prawem, zapewnienie i rozwój konkurencyjności, dokładność danych
Organy administracji lokalnej
Bezpieczeństwo i zaufanie, zaangażowanie w życie społeczności, infrastrukturotwórcza funkcja przedsiębiorstwa
Organy ekologiczne
Przyjazność procesów realizowanych, substytucyjność nieodnawialnych zasobów
Efekt synergiczny jest to różnica pomiędzy efektami osiąganymi przez połączone przedmioty a suma efektów osiąganych przez te przedmioty osobno. Dodatni wynik zjawisko synergii, ujemny dyssynergii. Osiągniecie efektu synergicznego jest celem wewnętrznym organizacji.
Zewnętrznym celem organizacji jest zaspokojenie potrzeb otoczenia. Odpowiednie relacje z otoczeniem są niezbędne do przetrwania organizacji.
Cel (wg L. Krzyżanowskiego) – to określony przedmiotowo i podmiotowo przyszły, pożądany stan lub rezultat działania organizacji, możliwy i przewidziany do osiągnięcia w terminie lub okresie mieszczącym się w przedziale czasu objętym wieloletnim lub krótkookresowym planem działania
Paradygmaty problemu celów:
§ Klasyczny, zakładający postrzeganie organizacji jako instrumentu do osiągania celów. Organizacja staje się środkiem do osiągnięcia ustalonych wcześniej celów.
§ Behawioralny, traktujący organizacje jako społeczny system zdolny do osiągnięcia celów, organizacji wiedzie prym nad jej celami. Nacisk zostaje położony na nieformalne zależności pomiędzy uczestnikami. Cele rozważane są w postaci wiązki celów a nie jednego głównego celu, co tworzy ograniczenia i wyznacza zakres działania organizacji.
§ Systemowy, nacisk położony jest na zaspokojenie potrzeb otoczenia, przy jednoczesnym uwzględnianiu możliwości organizacji i oczekiwania pracowników, a cele nie są narzucone z zewnątrz albo pochodną celu głównego tylko zostają ustalone w wyniki negocjacji pomiędzy pracownikami.
Funkcje celów:
Wskazówka dla działań uczestników organizacji, nadaje kierunek, pomaga zrozumieć dlaczego efekt wywołany poprzez osiągniecie celu jest taki ważny.
Umożliwia i ułatwia planowanie i koordynacje w organizacjach, pomiędzy planowanie a ustalaniem celów istnieje sprzężenie zwrotne, skuteczne wyznaczanie celów ułatwia dobre planowanie, co sprzyja osiąganiu ustalonych celów.
Ukierunkowuje uwagę pracowników niższego szczebla organizacji na realizację celu głównego poprzez wskazanie pożądanych wzorców zachowań. Cele o umiarkowanym stopniu trudności mogą motywować ludzi do bardziej efektywnej pracy. Zaangażowanie w realizacje celu organizacji stanowi funkcje zaspokojenia ich celu( pochodnej celów organizacji).
Stwarzają podstawy do formułowania standardów oceny sprawności działania. Stopień realizacji celów daje możliwość oceny osiąganych wyników.
Efektywne działania wymaga możliwie wysokiego stopnia zgodności celów, przy czym pełna zgodność nigdy nie jest możliwa, a zbyt wysoka może ograniczyć możliwości rozwoju.
Cele postulowane – deklarowane oficjalnie, mogą stanowić zasłonę ukrywając prawdziwe cele organizacji.
Cele rzeczywiste ( operacyjne) – prawdziwe cele działania, będące wynikiem negocjacji , cześć jest narzucana przez koalicje do których należy organizacja. Reszta skierowana jest na zaspokojenie potrzeb kolejnych grup.
Cele kierunkowe( ciągłe) – pożądane stany rzeczy lub procesów nieograniczone czasem.
Funkcje organizacji są środkiem do celu, a nie celem działania. Miedzy celami mogą zachodzić zjawiska: komplementarności, obojętności, substytucyjności. Cele niższego rzędu występują jako środki realizacji celów wyższego rzędu. System celów powinien być zgodny z:
· Zasadą adekwatności – suma zakresów znaczeniowych celów cząstkowych musi pokrywać się z zakresem znaczeniowym celu głównego.
· Zasadą rozłączności – zakres znaczeniowy celów na tym samym poziomie powinien wyraźnie się oddzielać
System oceny funkcjonowania organizacji.
Sens istnienia organizacji jest warunkowany oceną dokonywaną przez otoczenie.
Sprawność podstawowa miara służąca do oceny:
· W znaczeniu uniwersalnym – jako każdy z walorów dobrej roboty z osobna, tak rozumianą sprawność można stwierdzić zawsze, gdy działanie ma chociaż jeden walor dobrej roboty.
· W znaczeniu syntetycznym – ogół walorów dobrej roboty.
· W znaczeniu manipulacyjnym – zręczność w posługiwaniu się przez istoty żywe narzędziami w trakcie działania.
Skuteczność – działanie jest skuteczne gdy pozwala osiągnąć zamierzony cel lub przynajmniej umożliwia jego osiągniecie w przyszłości. Nieskuteczność gdy skutek czynności nie pokrywa się z zamierzonym celem, przeciwskuteczność gdy podjęte działanie oddala od celu lub wręcz uniemożliwia jego późniejszą realizację. Nie bierzemy pod uwagę kosztów ( wyjątek celem jest minimalizacja kosztów). Miara stopniowalna.
Ekonomiczność – gdy stosunek pomiędzy nabytkami a ubytkami jest większy od 1. Nabytki to co w danym działaniu zostało zamierzone i przyjęte jako cel. Ubytki zasoby, straty, koszty poniesione na realizacje tego celu.
Korzystność – gdy nabytki przewyższają ubytki.
Wytyczne sprawnego działania – dyrektywy które należy uwzględnić gdy działania ma mieć walory sprawności. Wytyczne alternatywne, przeciwstawne pary, poszukiwanie złotego środka, wytyczne niealternatywne narzucają logikę i kolejność działań.
Cykl organizacyjny ( wytyczne niealternatywne, H. Le Chateiler), składa się z 5 etapów:
Uświadomienie – uświadomienie celów działania i ich wzajemnego stosunku.
Planowanie działania – obmyślenie środków i sposobów działania
Pozyskanie i rozmieszczenie zasobów – takie wykorzystanie dostępnych środków aby zrealizować cel główny.
Realizacja planu – sukces zależy od realizacji przyjętego planu.
Kontrola realizacji – porównanie realizacji w wzorcami i wyciągnięcie wniosków na przyszłość.
Wytyczne alternatywne – poszukiwanie najlepszego rozwiązania w danej sytuacji:
· Specjalizacja – uniwersalizacja – podział pracy
· Aktywizacja działania – minimalizacja interwencji - dostosowanie działania do panujących warunków.
· Kunktacja – antycypacja – swoboda manewru, unikanie znalezienia się w sytuacji przymusowej, unikanie zwłoki w działaniu.
· Potencja sił – pełne wykorzystanie zasobów – optimum działania przy dostępnych środkach.
· Koncentracja sił – dywersyfikacja – odpowiedni dobór obszaru działania.
Kierowanie – spowodowanie funkcjonowania innych rzeczy zgodnie z celem tego kto nimi kieruje(znaczenie szersze), spowodowanie działania innych ludzi zgodnie z celem tego kto nimi kieruje(znaczenie węższe).
Zarządzanie – forma kierowania z węższym znaczeniu kierowania, dotyczy kierowania ludźmi w procesie gospodarowania zasobami. Podstawowy zadaniem jest zapewnienie realizacji celów przy zasadzie racjonalnego gospodarowania. Jego podmiotem jest zawsze człowiek lub grupa ludzi, a przedmiotem te osoby którymi się posługuje w procesie gospodarczym.
Gospodarowanie – proces polegający na pozyskiwaniu rzadkich zasobów i ich wykorzystaniu do realizacji celu.
Władza w organizacji nie wynika po prostu z zajmowanego przez dana osobę szczebla w hierarchii organizacyjnej. Najogólniej wyróżnić można piec źródeł władzy występujących na dowolnym szczeblu. Są to:
· władza nagradzania, opierająca się na tym ze jedna osoba (kierownik) może wynagrodzić druga (podwładnych mu pracowników) za wykonanie polecenia czy osiągnięcie zakładanego poziomu wyników,
· władza wymuszania, polegająca na możliwości karania za niespełnienie wymagań, jest odwrotna strona władzy nagradzania
· władza legalna - polegająca na tym ze podwładny uznaje ze ten kto ta władza dysponuje ma prawo czy legalnie jest uprawniony do wywierania w pewnych granicach wpływu
· władza ekspercka polegająca na przekonaniu ze sprawujący władzę ma jakaś szczególną wiedzę czy znajomość przedmiotu, której nie ma ten na kogo wpływa
· władza odniesienia ...