Wymagania dotyczące czasu pracy kierowców
Pogodzenie konieczności zaspokojenia potrzeby szybkiego przewozu ładunków i dostarczenia go na czas pod wskazany adres, a obowiązkiem zagwarantowania bezpieczeństwa tego przewozu jest przestrzeganie maksymalnych okresów (czasów) prowadzenia pojazdów przez kierowców tych pojazdów oraz minimalnych okresów odpoczynku i przerw w czasie jazdy, które to określono w przepisach:
· Ustawa o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia.2004 r. (Dz. U. Nr 92, poz. 879) z późn. zm.
· Rozporządzenie Rady EWG nr 3820/85 z 20.12.1985 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (Dz. U. Wspólnot L 370 z 31.12.1985r.) (zwane dalej rozporządzeniem) (Dz. U. WE 31.12.2002) – z dniem 11 kwietnia 2007r. wchodzi w życie rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85).
· Umowa europejska z 01.07.1970 r., sporządzona w Genewie dnia 1 lipca 1970 r., dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe – AETR (oświadczenie rządowe z dnia 30 sierpnia 1999 r. w sprawie ratyfikacji przez Rzeczpospolitą Polską tej Umowy Europejskiej, Dz. U. z 1999 r. Nr 94, poz. 1086 i 1087. (zwana dalej umową AETR).
Ustawę stosuje się do kierowców będących pracownikami w znaczeniu wynikającym z przepisów Kodeksu pracy, tzn. Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r Kodeks pracy (t.j. Dz. U. 1998 nr 21, poz. 94 z późn. zmianami), a rozporządzenie - do kierowców niezależnie od tego, czy są pracownikami, czy też pracują na podstawie umów cywilnoprawnych, np. umowy zlecenia. Jeśli pracodawca zatrudnia pracowników na podstawie umowy o pracę, to jest zobowiązany do stosowania przepisów ustawy i przepisów rozporządzenia (a także innych aktów prawnych), natomiast jeśli kierowcy nie są pracownikami, to stosuje się tylko przepisy rozporządzenia.
Przepisy ustawy dotyczą wszystkich kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, niezależnie od tego , czy wykonują przewozy pojazdami do 3,5 ton dopuszczalnej masy całkowitej, czy też powyżej. Wyjątek w tym zakresie wprowadza ustawa stanowiąc, że pewnych przepisów nie stosuje się do kierowców pojazdów, zwolnionych ze stosowania przepisów o czasie pracy - przez rozporządzenie lub ustawę. Przepisy rozporządzenia dotyczą przewozów wykonywanych pojazdami powyżej 3,5 tony dopuszczalnej masy całkowitej. Przepisy rozporządzenia mają zastosowanie, jeśli przewóz jest wykonywany na terytorium Wspólnoty Europejskiej. Jeśli natomiast przewóz jest wykonywany do państwa spoza UE, wówczas obowiązują przepisy umowy AETR.
Przepisy ustawy nie naruszają postanowień zawartych w rozporządzeniu i umowie AETR.
Czas prowadzenia pojazdu, obowiązkowe przerwy i odpoczynki kierowców:
· kierowcy mogą prowadzić pojazd maksymalnie przez 9 godzin na dobę, natomiast dwa razy w tygodniu wolno przedłużyć prowadzenie pojazdu do 10 godz.;
· kierowcy pojazdu nie wolno jego prowadzić dłużej niż przez 4,5 godziny. Po tym czasie kierowca musi zrobić 45-minutową przerwę, chyba że zaczyna odpoczynek. Przerwa ta może być zastąpiona krótszymi, przerwami trwającymi minimum 15 minut każda, wykorzystywanymi w trakcie 4,5 godzinnego prowadzenia pojazdu. Przerwy te nie są wliczane do dziennego okresu wypoczynku. Nie można też podczas nich wykonywać innej pracy.;
· tygodniowy czas pracy kierowcy, łącznie z godzinami nadliczbowymi, nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin, natomiast można wydłużyć tygodniowy czas pracy do 60 godzin, jeżeli średni tygodniowy czas pracy nie przekroczy 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 4 miesięcy;
· w ciągu dwóch tygodni kierowca nie może przekroczyć 90 godzin prowadzenia pojazdu;
· kierowcy przysługuje każdej doby prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Może być on skrócony, ale nie mniej niż do 9 godzin i nie częściej niż 3 razy w ciągu tygodnia. Przy takim skróceniu równoważny okres wypoczynku trzeba wykorzystać przed końcem następnego tygodnia. Można też podzielić odpoczynek na 2 lub 3 części, ale jedna z nich powinna wynosić co najmniej 8 kolejnych godzin, a dobowy odpoczynek - 12 godz.;
· doba dla załogi dwuosobowej prowadzącej pojazd trwa maksimum 30 godzin. Standardowe okresy prowadzenia pojazdu w przypadku załogi dwuosobowej: 4,5 h – I kierowca, 4,5 h – II kierowca, 4,5 h – I kierowca, 4,5 h – II kierowca , 12 h – odpoczynek. Podczas prowadzenia pojazdu przez załogę dwuosobową nie są wymagane powyższe okresy przerw, gdyż czas oczekiwania oraz czas nie poświęcony prowadzeniu pojazdu nie jest uważany za czas wykonywania pracy.;
· w przypadku prowadzenia pojazdu przez załogę dwuosobową, minimalny okres nieprzerwanego odpoczynku wynosi 8 godzin w każdym 30-godzinnym okresie. Nie jest dopuszczalny odbiór odpoczynku przez jednego z kierowców, gdy pojazd jest prowadzony przez drugiego kierowcę. Za odpoczynek uznaje się tylko ten czas, gdy pojazd znajduje się na postoju. Przewoźnicy muszą pamiętać, że dobowy odpoczynek nie może być w jadącym pojeździe, a na parkingu można go spędzić wyłącznie wtedy, gdy samochód wyposażony jest w miejsce do spania;
· maksymalnie po sześciu okresach jazdy dziennej lub sześciu dniach, kierowca zobowiązany jest skorzystać z odpoczynku tygodniowego. Postanowienia rozporządzenia określają go jako przedłużenie odpoczynku dziennego. Powinien on wynosić 45 godzin, przy czym dopuszczalne jest jego skrócenie do 36 godzin, jeśli jest odbierany w miejscu normalnej bazy pojazdu lub w miejscu zamieszkania kierowcy, albo do 24 godzin, jeśli jest odbierany w innym miejscu. Okres, o jaki został skrócony odpoczynek, przysługuje kierowcy do wykorzystania przed upływem trzeciego tygodnia po tygodniu, w którym nastąpiło skrócenie.;
· jeśli praca wykonywana jest co najmniej przez 4 godziny w porze nocnej, to czas pracy kierowcy nie może przekraczać 10 godzin na dobę;
Pracodawca jest zobowiązany:
· poinformować kierowców o obowiązujących ich przepisach z zakresu czasu pracy, w sposób przyjęty u danego pracodawcy, oraz
· uzyskać od kierowcy oświadczenie na piśmie o wymiarze zatrudnienia albo o nie pozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy,
· prowadzić ewidencję czasu pracy kierowców, niezależnie od stosowanego systemu czasu pracy i sposobu wynagradzania za godziny nadliczbowe i za pracę w porze nocnej, w rozliczeniu dobowym, tygodniowym i przyjętym okresie rozliczeniowym,
· na wniosek kierowcy udostępniać mu ewidencję jego pracy.
Przepisy umowy i rozporządzenia nie mają zastosowania do niektórych przewozów.
UWAGA!
Za nieprzestrzeganie przepisów o czasie pracy kierowców grożą sankcje karne ustalone w załączniku do Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. Nr 125, poz. 1371) [4] z późniejszymi zmianami). Zgodnie z tą ustawą kary za naruszenia związane z czasem pracy kierowcy, nakładane są na PRZEDSIĘBIORCĘ, wykonującego transport drogowy, a nie na kierowcę.
Od środy w krajach Unii Europejskiej obowiązują nowe socjalne przepisy o czasie pracy kierowców autokarów i ciężarówek, których celem jest podniesienie bezpieczeństwa na unijnych drogach.
Zgodnie z nowym unijnym rozporządzeniem kierowcy ci będą zmuszeni co dwa tygodnie udać się na 45 godzin na przymusowy odpoczynek.
Ponadto, każdy kierowca będzie mógł pracować dziennie nie dłużej niż dziewięć godzin, ale tak, aby tygodniowo nie było to więcej niż 56 godzin (dotychczas 72 godziny), a w ciągu dwóch tygodni - 90 godzin.
W trosce o bezpieczeństwo na drogach dopuszczalne dotąd w drodze wyjątku kierowanie pojazdem przez 12 dni z rzędu ma być skrócone do maksymalnie sześciu dni.
Dzienna przerwa w pracy ma trwać co najmniej 11 godzin, przy czym można ją podzielić na dwie części. Pierwszy nieprzerwany odpoczynek trwałby wtedy co najmniej trzy godziny, drugi zaś - co najmniej dziewięć godzin.
Dyrektywa przewiduje, że za kontrolę przestrzegania nowych zasad będą odpowiadać pracodawcy i to oni, a nie tylko pracujący pod presją kierowcy, będą ponosić odpowiedzialność za łamanie prawa.
Każdy kraj, jeśli zechce, może stosować u siebie bardziej restrykcyjne zasady, ale nie będzie mu wolno rozluźnić przyjętych wspólnych minimalnych zasad europejskich. Komisja Europejska zapowiada, że nie będzie pobłażliwa wobec krajów, które spóźnią się z wprowadzeniem w życie stosownych przepisów.
Od 28 czerwca obowiązują znowelizowane przepisy ustawy o czasie pracy kierowców, w myśl których zmianie uległa treść art. 25.1.
Ustawodawca określił, że: „Pracodawca prowadzi ewidencję czasu pracy kierowców w formie:
1. zapisów na wykresówkach;
2. wydruków danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego;
3. plików pobranych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego;
4. innych dokumentów potwierdzających czas pracy i rodzaj wykonywanej czynności;
5. rejestrów opracowanych na podstawie dokumentów o których mowa w pkt. 1 - 4”.
Wspomnianą dokumentację (w tym także wykresówki) należy obecnie przetrzymywać przez okres 3 lat !!!. A wszystkie powyższe dokumenty muszą być przechowywane w firmie łącznie. Dwie podstawowe niewiadome to:
a) do ewidencji muszą być przechowywane „inne dokumenty” potwierdzające czas pracy i rodzaj czynności kierowcy.
Nie określono natomiast, jakie to są „inne dokumenty”? Można jedynie przypuszczać, że chodzi o: „w-z”, umowy, cmr, wnioski urlopowe, karty urlopowe, dokumentację chorobową, zaświadczenia z art. 31 ustawy o czas pracy kierowcy, świadectwa działalności kierowcy (unijne), rozkłady pracy kierowców w przewozach regularnych osób do 50 km. Zaznaczam, że są to jedynie moje spekulacje, ponieważ nie określono, jakie dokumenty należy przechowywać.
b) nie wiadomo także, jakie informacje muszą znajdować się w tzw. „rejestrach”, które każdy przewoźnik ma obowiązek prowadzić na podstawie informacji z omawianej powyżej dokumentacji. Nie wiadomo czym są „rejestry”. Ponieważ z art. 25.1 usunięto delegację do art. 298 zn.1 kodeksu pracy, to obecnie nie wiadomo, czy rejestry mają zawierać informacje o liczbie przepracowanych godzin w ciągu dnia, tygodnia, w danym okresie rozliczeniowym, godzin nocnych, nadliczbowych, liczbie dyżurów, dodatków za prace w niedzielę i święta, urlopach wypoczynkowych, okresach chorobowych itp.
W związku z ogromnym zainteresowanie, jakie wywołało wejście w życie 11 kwietnia 2007 r. „Rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz. Urz. UE L 102 z 11.4.2006, str. 1)” – wśród czytelników naszego portalu, jeszcze raz przypominamy podstawowe zmiany jakie wprowadziły wymienione przepisy.
Główne zadaniem zmienionego rozporządzenia było ujednolicenie przepisów dotyczących:
· czasu prowadzenia pojazdu,
· przerw i okresów odpoczynku kierowców wykonujących przewóz drogowy rzeczy i osób w celu ujednolicenia warunków konkurencji pomiędzy poszczególnymi rodzajami transportu lądowego w celu poprawy warunków pracy i bezpieczeństwa drogowego.
Rozporządzenie ma także przyczynić się do polepszenia metod monitorowania i egzekwowania przepisów przez Państwa Członkowskie oraz poprawy warunków pracy w transporcie drogowym.
W zakresie norm czasu prowadzenia i odpoczynku kierowców rozporządzenie (WE) nr 561/2006 wprowadza zmiany, które są tylko nieco inne od obecnie obowiązujących.
Poniżej zestawienie zasadniczych przepisów:
1.) Rozporządzenie utrzymuje obecnie obowiązujące maksymalne normy czasu prowadzenia w ciągu 24-godzinnego okresu: 9 godzin z możliwością przedłużenia do 10 godzin dwukrotnie w tygodniu.
Nowym rozwiązaniem jest określenie maksymalnej normy tygodniowego czasu prowadzenia - 56 godzin, przy jednoczesnym utrzymaniu obecnie obowiązującej normy dwutygodniowego czasu prowadzenia - 90 godzin.
Kierowców pozostających w stosunku pracy w dalszym ciągu obowiązują normy czasu pracy, określone przepisami ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców.
2.) Dzienny czas odpoczynku wynosi, tak jak obecnie, 11 nieprzerwanych godzin.
Alternatywnie, dzienny odpoczynek można wykorzystać w częściach. Nowe przepisy dopuszczają jednakże dzielenie odpoczynku na dwie, a niej jak dotychczas - na trzy części, z których jedna musi trwać co najmniej 3 godziny, a druga 9 godzin. W dotychczasowych przepisach w przypadku dzielenia odpoczynku na części, jedna z nich musiała wynosić 8 godzin.
Utrzymana została także zasada, że nie więcej niż trzykrotnie w tygodniu kierowca może skrócić odpoczynek do minimum 9 godzin. W związku z tym, że nowe przepisy gwarantują odpowiedni odpoczynek, zrezygnowano z rekompensowania skrócenia dziennego okresu odpoczynku.
3.) W zakresie odpoczynku tygodniowego nowe rozporządzenie stanowi, że w ciągu dwóch kolejnych tygodni kierowca powinien wykorzystać co najmniej dwa regularne tygodniowe okresy odpoczynku (w wymiarze 45 godzin) lub jeden regularny tygodniowy okres odpoczynku i jeden skrócony, który następnie podlega wyrównaniu. Nowością jest, że kierowcy przysługuje co najmniej raz na dwa tygodnie prawo do odpoczynku tygodniowego w pełnym wymiarze 45 godzin (tzw. regularny okres odpoczynku). Dotychczasowe przepisy zezwalały na skracanie odpoczynku tygodniowego w każdym tygodniu, pod warunkiem udzielenia stosownego wyrównania.
4.) Utrzymano dotychczasowe rozwiązanie, że kierowca nie może prowadzić dłużej niż 4,5 godziny bez przerwy. Przerwa w prowadzeniu może być dzielona na części, z tym że jedna z nich powinna trwać co najmniej 15 minut, a druga co najmniej 30 minut. Obecnie możliwe jest dzielenie przerwy na części, z których każda powinna trwać co najmniej 15 minut.
Ponadto Rozporządzenie (WE) nr 561/2006:
· upraszcza, precyzuje i aktualizuje szereg przepisów obowiązującego przez ponad 20 lat, rozporządzenia Rady (EWG) nr 3820/85 z 20 grudnia 1985 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (Dz. Urz. WE L 370 z 31.12.1985, s.1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE /polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, str. 319, z późn. zm. ) oraz uwzględnia zmiany organizacyjno-techniczne i technologiczne jakie zaszły w transporcie drogowym, m.in. w związku z wprowadzeniem od dnia 1 maja 2006 r. tachografu cyfrowego.
· zobowiązuje Państwa Członkowskie do określenia częstotliwości wczytywania danych z tachografów cyfrowych i kart kierowców przez przewoźników drogowych. Przewoźnicy mają w sposób właściwy przechowywać te dane i udostępniać je na żądanie upoważnionych służb kontrolnych. Minister właściwy do spraw transportu wyda rozporządzenie w tej sprawie.
· wprowadza, z jednej strony - zaktualizowany katalog pojazdów i przewozów drogowych (art.3), wyłączonych zarówno z jego przepisów, jak i przepisów rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 z 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym (Dz. Urz. WE L 370 z 31.12.1985, s.8, z późn. zm.; Dz. Urz. UE/polskie wydanie specjalne, rozdz. 7, t. 1, str. 227, z późn. zm.), z drugiej - listę wyjątków od stosowania przepisów art. 5-9 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 (art. 13 ust. 1). Państwo Członkowskie ogłasza listę tych wyjątków w swoich wewnętrznych przepisach prawa.
Zobowiązuje także Państwa Członkowskie do ustanowienia krajowych przepisów:
- dla kierowców pojazdów używanych do regularnych przewozów osób, których trasa nie przekracza 50 km. Przepisy te powinny zapewniać odpowiednią ochronę w zakresie dopuszczalnego czasu prowadzenia pojazdu oraz obowiązkowych okresów odpoczynku i przerw,
- dotyczących kar stosowanych w przypadku naruszeń przepisów niniejszego rozporządzenia oraz zapewniających ich wykonanie. Kary te muszą być skuteczne, proporcjonalne, odstraszające i niedyskryminujące.
Przepisy w tym zakresie zawiera projekt ustawy o zmianie ustawy o czasie pracy kierowców oraz o zmianie niektórych innych ustaw, znajdujący się w końcowej fazie procedury legislacyjnej Sejmu. (ebi./mt)