1. Rozwój gospodarczy
2. Wzrost gospodarczy
Są to dwa różne terminy, oznaczają różne pojęcia.
Wzrost jest tożsamy ze wzrostem PKB. Jest to kategoria ilościowa.
Wzrost gospodarczy = wzrost PKB
Rozwój to wzrost + zmiany strukturalne sprzyjające rozwojowi. Jest trudny do policzenia.
Zmianą strukturalną sprzyjającą rozwojowi jest:
- zmiana charakteru zatrudnienia (zmiana z sektora rolniczego do pozarolniczego);
- wzrost udziału pracowników z wyższym wykształceniem w ogólnej liczbie zatrudnionych;
- wzrost zatrudnienia w nowoczesnych gałęziach gospodarki, a spadek w tradycyjnych;
- spadek zanieczyszczenia środowiska naturalnego;
- obniżka wskaźnika śmiertelności niemowląt.
Te wskaźniki, ich pogorszenie, oznaczają pogorszenie rozwoju gospodarczego.
Miary wzrostu.
Miarą wzrostu jest tempo wzrostu PKB oraz inne miary, charakteryzująca osiągnięty poziom wzrostu. Jest to PKB na mieszkańca liczony w $. Im więcej wynosi PKB, tym większy poziom wzrostu gospodarczego. Kraje najbogatsze – 20-30 tys. $ na mieszkańca; niezamożne (Polska) 5-8 tys. $ na mieszkańca; najbiedniejsze 100$ na mieszkańca.
Kraje takie jak Polska (do 5 tys. $) nie płacą skłądek na ONZ oraz mogą liczyć na pomoc finansową.
Rozwój mierzymy przez indeksy dobrobytu czyli wskaźnik wzrostu + zmiany struktury.
Doktrynalne ujęcie wzrostu gospodarczego.
O potrzebie osiągania wzrostu gospodarczego mierzonego w PKB mówiono, że załatwi wszystko – „Wzrost jest Bogiem”.
Rekordowe tempo wzrostu PKB – w Polsce w latach 1971-1975 PKB wynosił 10%, tymczasem zaś w krajach kapitalistycznych – 3%.
„Gospodarka rowerowa” – oznacza szybki wzrost gospodarczy (poddana została ostrej krytyce). Odchodzono od doktrynalnego ujęcia wzrostu gospodarczego.
„Gasnąca krzywa wzrostu gospodarczego” – połączenie osiągniętego wzrostu gospodarczego z możliwym do osiągnięcia tempem wzrostu gospodarczego.
Im wyższy poziom wzrostu, tym niższe tempo wzrostu. Przy wysokim poziomie nie może być wysokiego tempa.
„Wzrost zerowy” – gospodarka z roku na rok osiąga ten sam wolumen PKB. Brak wzrostu nie oznacza zmiany struktury tworzenia i podziału PKB.
Do kryzysu przyczyniły się raporty Klubu Rzymskiego (nieformalne zrzeszenie najbardziej wpływowych ludzi świata). Raporty – oceniające rozwój cywilizacji – z dziedziny ekonomii.
„Granice wzrostu gospodarczego” – raport Klubu Rzymskiego 1972r. – ukazał się kiedy jeszcze powszechnie panowała doktryna, że wzrost jest Bogiem, skrytykował wzrost gospodarczy i uznał go za szkodliwy.
Przedstawiono w nim kilka barier wzrostu gospodarczego, które jeśli nie zostaną zmniejszone, mogą zagrozić cywilizacji np.:
- wyczerpywanie się zasobów naturalnych – groźba, że tych bogactw zabraknie dla przyszłych pokoleń m. in. rudy, węgla, ropy, złota itp. oznaczać to będzie początkowo wzrost cen, a następnie całkowity brak;
- skażenie środowiska – lata ‘60 i ’70 największe skażenie środowiska (wód i powietrza), rozmiary skażenia były katastrofalne i zagrażały życiu ludzi.
Rafineria Płocka – lata ’60 – wzrost liczby poronień – najbardziej trujące wyziewy, których nie widać.
Następny raport dopuszczał wzrost gospodarczy – „teoria wzrostu ograniczonego” – dopuszczał wzrost gospodarczy w krajach słabo rozwiniętych i tam gdzie nie ma gospodarki krajowej, kraje bogate powinny czuć się w obowiązku pomagać krajom biednym.
Gospodarkę dzielimy na 3 sektory:
1. rolnictwo, rybołówstwo, myśliwstwo
2. przemysł, górnictwo, budownictwo
3. usługi produkcyjne, materialne (zw. Z produktem, naprawa obuwia, samochodu) i niematerialne (jeden człowiek świadczy usługi drugiemu, adwokat, lekarz, nauczyciel)
Materialne i niematerialne były ważne dla gospodarki planowej, ponieważ w ówczesnej gospodarce materialne tworzyły dochody narodowe, a niematerialne nie tworzyły dochodu narodowego.
Jeżeli następuje wzrost gospodarczy mierzony wzrostem PKB, to w pierwszej kolejności rozwija się rolnictwo, później przemysł i usługi.
Prawo Clarka i Fishera
Wraz ze wzrostem gospodarczym następuje względne zmniejszenie zatrudnienia w sektorze 1, połączone ze wzrostem zatrudnienia w sektorze 2, a następnie w wyniku dalszych procesów wzrostu gospodarczego ze względnym spadkiem zatrudnienia w sektorze 2 i ze zwiększeniem zasobów pracy absorbowany przez sektor 3.
...