Nauka o polityce
ĆW XII.
XII. Kultura polityczna
Kultura polityczna – ogół , wartości i wzorów zachowań dotyczących wzajemnych stosunków i . Jest to pojęcie z zakresu badań i , a w szczególności z zakresu badań .
Kultura polityczna jest to wiedza, wzorce zachowań a także systemy wartości, którymi kierują się wszyscy, którzy w mniejszy bądź większy sposób wpływają na wykonywanie władzy państwowej. Nie dotyczy ona tylko polityków, lecz także wszystkich obywateli państwa demokratycznego. Innymi słowy kultura polityczna to czynnik regulujący relacje pomiędzy rządzącymi i rządzonymi.
1. Koncepcje kultury politycznej : G. Almonda i S. Verby, J. Wiatra, M. Sobolewskiego.
Koncepcja Jerzego J. Wiatra
· Kultura polityczna to ogół , wartości i wzorów zachowań dotyczących wzajemnych stosunków i
· Do kultury politycznej zaliczyć można:
Ø wiedzę o polityce, znajomość faktów, zainteresowanie nimi;
Ø ocenę zjawisk politycznych, sądy wartościujące tego, jak powinna być sprawowana władza;
Ø emocjonalną stronę postaw politycznych, jak miłość do ojczyzny, czy nienawiść do wrogów;
Ø uznane w wzory zachowań politycznych, które określają jak można i jak należy postępować w życiu politycznym.
· Definicja ta nawiązuje do definicji wprowadzonej przez , uważanego za pioniera problematyki kultury politycznej w nauce światowej.
Koncepcja Almonda a Powella
· Wg Almonda: Kultura polityczna jest całokształtem indywidualnych postaw i orientacji politycznych uczestników danego systemu
· Kultura polityczna jest wzorem indywidualnych postaw i orientacji wobec polityki, występujących wśród członków . Jest dziedziną subiektywną, leżącą u postaw działań politycznych i nadającą im znaczenia.
· Indywidualne orientacje obejmują następujące składniki:
Ø orientacje poznawcze – na temat przedmiotów i przekonań politycznych, dokładne lub niedokładne;
Ø orientacje uczuciowe – poczucie przywiązania,zaangażowania, odrzucenia w stosunku do przedmiotów politycznych;
Ø orientacje oceniające – oceny i opinie na temat przedmiotów politycznych, co zakłada zastosowanie standardów oceniających do przedmiotów i zdarzeń politycznych
Koncepcja M. Sobolewskiego
· patrzy do pierwszego nurtu „szerokiego” → kultura polityczna według nich to polityczne aspekty kultury w sensie globalnym
· badając kulturę polityczną, koncentrować się na:
o wartościach i celach politycznych, do których winien dążyć system i wartościach jakie powinny determinować działania polityczne
o podstawowych metodach działania politycznego; regułach zachowania politycznego jednostek i grup
o podstawowych instytucjach politycznych i ich roli w systemie politycznym
2. Typologia kultury politycznej G. Almonda i S. Verby.
W ujęciu amerykańskich socjologów Almonda i Verby można wyróżnić trzy „czyste” typy kultury politycznej:
Ø parafialna kultura polityczna – poddani wykazują całkowity brak zainteresowania systemem politycznym; charakterystyczna dla kultur politycznych prymitywnych plemion afrykańskich;
§ kompletny brak wiedzy o polityce i zainteresowania sprawami życia publicznego w społeczeństwie
§ działalność polityczna jest domeną zamkniętych elit (władców feudalnych, arystokracji, urzędników i koterii dworskich
§ poddani nie mają żadnych praw publicznych ani możności wywierania wpływu na decyzje panujących rodów
Ø poddańcza kultura polityczna – z silną orientacją skierowaną ku systemowi politycznemu i jego efektom, ale niską w stosunku do aktywnego w nim uczestnictwa;
§ nie tylko w społeczeństwie tradycyjnym, ale także w nowoczesnych demokracjach przemysłowych
§ jednostka ma prawa do uczestnictwa w polityce, lecz nie jest skłonna z nich korzystać, zadowolając się rolą mniej lub bardziej pilnego obserwatora poczynań elit rządzących
§ obywatele oczekują, że wybrane elity będą dobrze rządzić w ich imieniu
Ø uczestnicząca kultura polityczna (partycypacyjna) – gdzie obywatele czynnie zainteresowani są nie tylko tym, co system polityczny im daje, ale także tym, jak mogą w tym systemie uczestniczyć.
§ Charakteryzuje te społeczeństwa demokratyczne, w których zdecydowana większość obywateli aktywnie uczestniczy w życiu publicznym na różnych poziomach organizacyjnych systemu politycznego
W historii według nich przeważają jednak mieszane typy kultury politycznej: parafialno-poddańczy, poddańczo-uczestniczący oraz parafialno-uczestniczący.
Ø Parafialno – poddańczy = część nie zainteresowana systemem politycznym; część wyraża poparcie, uznanie, lojalność wobec istniejących władz
Ø Poddańczo – uczestniczący = kultura poddańcza nie zniszczyła pewnych lokalnych ambicji uczestnictwa
Ø Parafialno – uczestniczący = dominuje brak chęci aktywności; jednocześnie istnieją normy przewidujące aktywność
3. Potoczne rozumienie kultury politycznej (dobra - zła, niska - wysoka, posiadanie jej lub brak, funkcjonalność i dysfunkcjonalność wobec reżimu politycznego).
· Przejawy niskiej kultury politycznej: niezapowiedziane strajki; demonstracje o niepokojowym charakterze; blokady i okupacja budynków użyteczności publicznej
· Przejawy wysokiej kultury politycznej: przejrzystość reguł życia politycznego; publiczne dyskusje między oponentami politycznymi; wysoka frekwencja wyborcza; uczestnictwo w życiu politycznym na szczeblu lokalnym; zorganizowane formy protestu publicznego; występowanie aktów nieposłuszeństwa obywatelskiego (w uzasadnionych przypadkach)
o O wysokiej mówi się wtedy potocznym językiem kiedy polityk potrafi przykuć uwagę i rządzących i obywateli ( czy mówi dobrze czy źle ma poparcie)
§ Barack Obama- prezydent USA - o wysokiej kulturze politycznej
§ Jarosław Kaczyńsk PIS i - o wysokiej kulturze politycznej
4. Funkcje kultury politycznej.
Kultura polityczna spełnia niezwykle istotne funkcje w ramach funkcjonującego systemu politycznego. Jest częścią utrwalonych postaw, które stanowią podstawę dla aktywności i wyborów jednostek, a także tworzących przez nie grup (np. partii). Wskazuje się na trzy główne funkcje kultury politycznej:
a) REGULACYJNA - porządkuje działania w sferze życia publicznego (dzięki niej jednostki zachowują się w określony sposób, są w jakiś sposób przewidywalne, tworzą określone mechanizmu działań o charakterze formalnym i nieformalnym)
b) SOCJALIZACJI POLITYCZNEJ - reguluje proces wchodzenia członków danej społeczności w życie publiczne (taka a nie inna kultura jednostek i grup wpływa na formę kształtowanej kultury w nowych generacjach)
c) INTEGRACYJNA - poprzez istnienie akceptowanego zbioru reguł, ujednolica reguły życia publicznego (tworzy nieformalne ramy dla rytuałów społeczno-politycznych) Komparatystyka kultur politycznych.
5. Społeczne uwarunkowania kultury politycznej.
6. Obywatelska kultura polityczna.
Gabriel Almond i Sidney Verba
· Kultura obywatelska to kultura uczestnicząca, w której elementy parafialnej kultury politycznej i poddańczej kultury politycznej nie zostały całkowicie usunięte, ale włączone w kulturę polityczną. Obywatele zachowują bardziej tradycyjne ich cechy. Jest najbardziej charakterystyczna dla systemów demokratycznych.
· W tej koncepcji kultura obywatelska jest jednym z typów mieszanych kultury politycznej.
· Obywatelska kultura polityczna stanowi zrównoważoną kompozycję cech kultury partycypacyjnej i poddańczej
· Umierkowany zakres świadomego, biernego przyzwolenia obywateli do sprawowania władzy w ich imieniu przez demokratycznie wybrane elity
· Przede wszystkim w krajach anglosaskich
Literatura:
A. Jabłoński, Kultura polityczna i jej przemiany, [w:] Studia z teorii polityki, red. A. W. Jabłoński i L. Sobkowiak, Wrocław 1998, t. II.
Dieter Fuchs (2010) Paradygmat kultury politycznej [w] Zachowania polityczne, pod red. Russella D. Daltona, Hansa –Dietera Kingemanna. Warszawa. OXFORD. Wyd. PWN T. 1
G. Almond, Intelektualny rodowód pojęcia obywatelskiej kultury politycznej, Studia Nauk Politycznych 1986/1.
G. Almond, Problem kultury politycznej, [w:] Władza i społeczeństwo, red. J.Szczupaczyński, Warszawa 1995.
G. Almond, S.Powell Kultura polityczna, [w:] Elementy teorii socjologicznych, Warszawa 1975.
J. Potulski, Socjologia polityki. Wyd. U. Gd. Gdańsk 2007 roz. 9
M. G. Roskin I in., Wprowadzenie..., wyd. cyt., roz. 7.
J. Garlicki, A. Noga - Bogomilski, Kultura polityczna w społeczeństwie demokratycznym, Warszawa 2004.
T. Filipiak (2003) Polityka, jako kultura polityczna – aspekty komparatystyczne [w] Metafory polityki pod red B. Kaczmarka. Wyd. Elipsa Warszawa
3