DO EGZAMINU Z JĘZYKA POLSKIEGO
SEMESTR IV
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE
1. Bolesław Leśmian - wybrane wiersze
(„Dziewczyna”, „Dusiołek”, „W malinowym
chruśniaku”, Urszula Kochanowska”)
filozoficzna zaduma nad życiem, Bogiem i światem;
prawdy o przemijaniu;
świat fantazji i marzeń;
niezwykłość języka poetyckiego.
2.
Julian Tuwim - wybrane wiersze
(„Życie codzienne”, „Chrystus miasta”)
cechy poezji okresu skamandryckiego w wybranych utworach;
codzienność i sprawy zwyczajne jako tematy poetyckie;
nowy bohater: szary człowiek i tłum.
3.Julian Przyboś – wybrane wiersze
(„Na kołach”, „Wieczór”)
poetyka awangardy
wyobraźnia poety awangardowego;
językowe eksperymenty np. „spiętrzona” metafora, elipsa.
4.Maria Pawlikowska – Jasnorzewska – wybrane wiersze
(„Film amerykański”)
świat widziany z perspektywy kobiety;
specyfika stylu Pawlikowskiej - Jasnorzewskiej.
5. Stefan Żeromski – „Przedwiośnie”
obraz polskiej rzeczywistości początku lat 20 międzywojnia;
trzy drogi rozwoju Polski;
obraz rewolucji w „Przedwiośniu”;
kreacja bohatera poszukującego własnej tożsamości.
6.Zofia Nałkowska – „Granica”
zasada kompozycyjna powieści (inwersja czasowa);
obraz polskiej rzeczywistości lat 30 dwudziestolecia międzywojennego;
psychologiczny charakter powieści;
postawy bohaterów wobec rzeczywistości;
interpretacja tytułu powieści.
7. Witold Gombrowicz – „Ferdydurke”
(fragm.)
człowiek i jego relacje ze światem, forma i słowa – klucze (pupa, gęba, łydka) ;
rola parodii w demaskowaniu schematów („Lekcja języka polskiego”);
groteska jako sposób prezentacji świata;
specyfika powieści awangardowej.
8. Bruno Schulz – „Sklepy cynamonowe”
(fragm.)
(matura od 2010 roku)
mityzacja rzeczywistości (oniryzm);
sposób kreacji bohaterów;
motyw miasta.
9.Maria Dąbrowska – „Noce i dnie”
(matura od 2010 roku)
świat przedstawiony w powieści;
motyw dworku i rodziny;
postawy głównych bohaterów;
powieść - saga.
WYJAŚNIJ, ZASTANÓW SIĘ, PRZEMYŚL…
Przedstaw dwudziestolecie międzywojenne jako formację kulturową.
Wskaż specyficzne cechy poezji międzywojennej.
Poeci dwudziestolecia międzywojennego w poszukiwaniu nowych motywów
tematycznych i oryginalnego wyrazu artystycznego.
Rozwiń myśl: Cezary Baryka – bohaterem poszukującym swojego miejsca
w życiu.
Ukaż wpływ historii na postawę życiową C.Baryki, bohatera powieści S.Żeromskiego.
Umiejętność dokonywania wyborów w życiu… Snując refleksje na ten temat, odwołaj
się do kreacji poznanych bohaterów Żeromskiego i Z. Nałkowskiej.
Analizując treści „Przedwiośnia” i „Granicy” - zinterpretuj tytuły powieści.
Zastanów się nad symboliczną wymową ostatniej sceny „Przedwiośnia”.
Przedstaw swój sąd o filmowej adaptacji powieści Żeromskiego pt:”Przedwiośnie”
w reżyserii F.Bajona.
Uzasadnij,że „Ferdydurke” Gombrowicza jest powieścią awangardową.
Józio K., bohater powieści W. Gombrowicza, poszukuje tożsamości. Rozwiń myśl,
odwołując się do treści utworu.
Jaką rolę w wizji świata pełnia parodia i groteska? Odpowiadając, odwołaj się
do powieści Gombrowicza.
Zastanów się, jakie ważne problemy porusza proza międzywojenna.
NAUKA O JĘZYKU
Scharakteryzuj poetyckie środki stylistyczne.
Przedstaw eksperymenty językowe twórców dwudziestolecia międzywojennego.
LITERATURA OKRESU WOJNY I OKUPACJI
1. Wybrane utwory Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
(na przykład:, „Pokolenie”,
„Wyroki”
„
Ten czas”, „Historia”)
poetyckie pejzaże wojny w wybranych utworach;
katastroficzna wizja świata, pokolenia i jednostki;
stosunek Baczyńskiego do doświadczeń wojennych i okupacyjnych.
2. Tadeusz Borowski – Opowiadania
(
„
Pożegnanie z Marią”, „U nas w Auschwitzu”,
„Proszę państwa do gazu…”, „Bitwa pod Grunwaldem
”
)
obraz okupacyjnej Warszawy;
destrukcyjny wpływ faszyzmu na psychikę człowieka – człowiek zlagrowany;
obóz jako system zagłady człowieczeństwa;
obozy przejściowe;
specyficzne cechy narracji i jej rola w wymowie ideowej opowiadań.
3. Gustaw Herling - Grudziński - „Inny świat”
degradacja człowieczeństwa za drutami łagrów sowieckich – człowiek złagrowany;
siła i godność człowieka w warunkach nieludzkich;
przejawy heroizmu w sytuacjach ekstremalnych;
próba określenia narratora (autobiografizm);
funkcja motta
4. Hanna Krall – „Zdążyć przed panem Bogiem”
tragedia warszawskiego getta;
różne postawy ludzkie wobec Holocaustu;
specyfika utworu (deheroizacja)
interpretacja tytułu.
WYJAŚNIJ, ZASTANÓW SIĘ, PRZEMYŚL…
W oparciu o wybrane utwory K.K.Baczyńskiego ukaż przyczyny tragizmu pokolenia
Kolumbów.
Przedstaw obraz okupacyjnej rzeczywistości w oparciu o opowiadania Tadeusza
Borowskiego.
Na podstawie wybranych utworów II połowy XX wieku ukaż mechanizmy
zniewalania człowieka.
Różne spojrzenia na człowieka w sytuacjach krańcowych.Omawiając, odwołaj się do
wybranych tekstów.
Uzasadnij,że literatura lat wojny i okupacji jest obrazem siły i słabości człowieka.
Scharakteryzuj bohatera-narratora opowiadań obozowych T.Borowskiego.
Odwołując się do opowiadań T.Borowskiego wyjaśnij pojęcie; „Człowiek
zlagrowany”.
Przedstaw związek motta i tytułu książki G.Herlinga Grudzińskiego „Inny świat” z jej
treścią.
Przedstaw obrazy lub przykłady walki o ocalenie moralne w „Innym świecie”
G.Herlinga Grudzińskiego.
Ukaż odmienność postawy narratora w opowiadaniach T. Borowskiego i „Innym
świecie” G.Herlinga Grudzińskiego.
Uzasadnij myśl, iż obozy hitlerowskie były miejscem deprawacji człowieka.
Autobiografizm jako cecha prozy XX wieku. Przedstaw na przykładach.
Problem holocaustu w literaturze współczesnej i filmie. Odwołaj się do znanych
tekstów kultury.
Na podstawie wybranych utworów ukaż zmiany w ludzkiej psychice jako
konsekwencje faszystowskich zbrodni.
Przedstaw motyw zagłady Żydów w relacji Marka Edelmana.
NAUKA O JĘZYKU
Scharakteryzuj cechy językowe narracji behawioralnej;
Wymień cechy języka tematycznie związanych z wojną.
LITERATURA WSPÓŁCZESNA
1.Współcześni poeci polscy:
Tadeusz Różewicz – wybór wierszy
(„Ocalony”, „Matka powieszonych”,
„Spadanie”, „Strach”,” „Drewno”);
-
obraz zdruzgotanego świata w ujęciu poety
- refleksje nad kondycją współczesnego człowieka
Czesław Miłosz – wybór wierszy
(„Campo di Fiori”, „Który skrzywdziłeś”, „Świat
(poema naiwne):Wiara, Nadzieja, Miłość”, „Zaklęcie”)
-
przesłanie moralne utworów - postaw ironiczna w wierszach Miłosza;
- klasyczne pojęcie rozumu jako mocy tworzenia wartości i przeciwstawiania się rozpaczy.
Zbigniew Herbert – wybór wierszy
(„Potęga smaku”, „Raport z oblężonego miasta”,
„Tamaryszek”, „Powrót prokonsula”, „Przesłanie pana Cogito”);
- reinterpretacja motywów mitologicznych i biblijnych;
- poetyka kontemplacji;
- ocena kondycji współczesnego człowieka;
- klasycyzm jako znak postawy moralnej Herberta.
Miron Białoszewski – wybór wierszy
( na przykład: „Kabaret Kici Koci”, „szare
eminencje zachwytu”, „ Sprawdzone sobą”,”wywód jestem’u”, „namuzowywanie”)
- tradycja awangardowa w poezji współczesnej: nurt lingwistyczny;
- stosunek Białoszewskiego do tradycji;
- język Białoszewskiego jako sposób widzenia rzeczywistości np. Fascynacja banałem i
szczegółem codzienności;
- gry i eksperymenty językowe.
Wisława Szymborska – wybór wierszy
( „Utopia”, „Obmyślam świat”, „***
[Nicość…])
- zaduma nad życiem i współczesnym światem;
- zmienność i trwanie, istnienie i nicość jako filozoficzne pytania poezji Szymborskiej;
- sytuacja człowieka pozbawionego hierarchii wartości;
- właściwości języka poetyckiego (sarkazm, ironia, parodia).
Jan Twardowski – wybór wierszy
(„za szybko”, „samotność”, „przezroczystość”,
„szukam”)
- współczesna poezja wiary;
- relacja między nadawcą i adresatem monologu Bogiem;
- stylistyka rozmowy, środki stylistyczne (apostrofy, paradoksy, powtórzenia, epitety);
- postawa afirmacji świata
Stanisław Barańczak – wybór wierszy
(„Spójrzmy prawdzie w oczy”, „Jakieś Ty”)
- poezja przeciwko zniewoleniu umysłów i zakłamaniu języka w PRL- u;
- specyficzne cechy języka.
2.Sławomir Mrożek – „Tango”
cechy tragikomedii rodzinnej
uniwersalne treści dramatu, motyw buntu pokoleniowego;
przyczyny klęski Artura;
rola parodii i groteski – świat w krzywym zwierciadle;
cechy dramatu awangardowego.
3. Albert Camus – „Dżuma”
interpretacja motta;
świat przedstawiony w „Dżumie”
zróżnicowane postawy bohaterów w sytuacjach ekstremalnych;
nawiązanie do filozofii egzystencjalizmu;
filozoficzna parabola ukazująca tragizm ludzkiej egzystencji i postawy ludzkie wobec
zła.
WYJAŚNIJ, ZASTANÓW SIĘ, PRZEMYŚL…
Przedstaw bohatera lirycznego wierszy T.Różewicza, człowieka obciążonego wojną.
Zilustruj naszą współczesność poetyckimi obrazami T.Różewicza.
Przemyśl przesłanie moralne poezji Cz.Miłosza.
Przedstaw swoje refleksje po lekturze wierszy Wisławy Szymborskiej.
Jak odbierasz grę z językiem Mikrona Białoszewskiego?
Uzasadnij rolę świata antycznego w reinterpretacjach poetyckich Zbigniewa Herberta.
Czy „Pan Cogito” Z.Herberta może być dekalogiem współczesnych?
Uzasadnij,że „Tango” S.Mrożka jest dramatem o różnorodnych przesłaniach.
Wskaż funkcje parodii i groteski w wymowie ideowej dramatu S.Mrożka.
Uzasadnij,że poezja polska II połowy XX wieku jest zapisem przeżyć i niepokojów
współczesnego człowieka.
Omów wybraną adaptację filmową dzieła literackiego.(Pamiętaj o cechach adaptacji).
Przedstaw swoje zdanie na temat idei człowieczeństwa w „Dżumie” A.Camusa.
Dokonaj recenzji wybranego przez Ciebie tekstu kultury. (Pamiętaj o cechach
recenzji).
Uzasadnij, że liryka współczesna to także mowa uczuć i refleksji.
Przedstaw tendencje awangardowe i tradycje w literaturze XX wieku.
NAUKA O JĘZYKU
Zapożyczenia we współczesnej polszczyźnie.Twój stosunek do „inwazji” obcych
form językowych we współczesnej polszczyźnie.
Wyjaśnij pojęcie normy językowej i wskaż podstawowe kryteria poprawności
językowej.
Wyjaśnij pojęcie błędu językowego i wskaż typy błędów.
Wskaż przykłady nowomowy jako dwudziestowiecznego zwyrodnienia języka.
Wyjaśnij, na czym polega manipulacja językowa.
Scharakteryzuj język reklamy.