ZASADY POSTĘPOWANIA
PO EKSPOZYCJI ZAWODOWEJ
NA KREW I INNY POTENCJALNIE INFEKCYJNY MATERIAŁ
(IPIM)
§ Narażenie zawodowe na czynniki zakaźne dotyczy HIV, HBV, HCV
§ Potencjalnym źródłem infekcji jest każdy materiał biologiczny zawierający wystarczającą do zakażenia liczbę kopii wirusa – krew; nasienie, wydzielina pochwy; płyny: mózgowo-rdzeniowy, opłucnowy, osierdziowy, otrzewnowy, owodniowy, maź stawowa; każdy materiał biologiczny w sposób widoczny skażony krwią.
DEFINICJE:
EKSPOZYJA – kontakt z krwią lub innym potencjalnie infekcyjnym materiałem, kontakt ten może nastąpić przez skórę, oko, jamę ustną, inną błonę śluzową.
POTENCJALNIE ZAKAŹNY MATERIAŁ – krew, nasienie, wydzielina pochwowa, płyn mózgowo-rdzeniowy, żółć, płyn z opłucnej, otrzewnej, osierdzia, stawowy, każdy płyn ustrojowy zawierający widoczna domieszkę krwi.
EKSPOZYCJA ZAWODOWA – ekspozycja, do której doszło w czasie wykonywania przez pracownika swoich obowiązków zawodowych.
EKSPOZYCJE NALEŻY USZEREGOWAĆ W NASTĘPUJACYM PORZADKU
Ekspozycja nie wymagająca szczególnego postępowania:
1. Ekspozycja skóry nieuszkodzonej
2. Ekspozycja wątpliwa :
· śródskórne ( „powierzchowne”) skaleczenie igłą uznaną za nie skażoną krwią lub IPIM
· powierzchowna rana bez widocznego krwawienia wywołana przez narzędzia uznane za nieskażone krwią lub IPIM
· wcześniejsze nabyte skaleczenia lub rana skażona płynem ustrojowym innym niż krew lub IPIM, a nie zawierająca śladu krwi.
Ekspozycja wymagająca postępowania po ekspozycyjnego i obserwacji po ekspozycyjnej :
3. Ekspozycja prawdopodobna :
· śródskórne skaleczenia igłą skażoną krwią lub IPIM
· powierzchowna rana bez widocznego krwawienia, wywołana przez narzędzie skażone krwią lub IPIM
· wcześniej nabyte skaleczenie skażone krwią lub IPIM
· kontakt śluzówek lub spojówek z krwią lub IPIM
4. Ekspozycja ewidentna :
· uszkodzenie przenikające skórę igłą skażoną krwią lub IPIM
· wstrzyknięcie krwi
· skaleczenie lub podobna rana z następstwem krwawienia, wywołane przez narzędzie w sposób widoczny zanieczyszczone krwią lub IPIM
5. Ekspozycja masywna :
· wstrzyknięcie dużej objętości (powyżej 1ml) krwi lub płynów ustrojowych potencjalnie zakaźnych
Do zakażenia zawodowego dochodzi:
– przez skaleczenie (zakłucie igłą lub innym ostrym narzędziem) ryzyko zakażenia
HBV - 7-30%
HCV - 0,3-10%
HIV - 0,32%
– przez kontakt skażonego biologicznie materiału z powierzchnią otwartych ran, z uszkodzoną skórą (skaleczenia, pęknięcia, zmiany zapalne)
- przez błony śluzowe jamy ustnej, nosa, spojówek prawdopodobieństwo zakażenia w przypadku
HIV - 0,09%
HCV - ryzyko bardzo małe
HBV - prawie niemożliwe
PODSTAWOWE SPOSOBY UNIKANIA ZAKAŻEŃ ZAWODOWYCH:
n szkolenia personelu – jak unikać kontaktu z krwią
n szczepienia przeciw WZW B
n postępowanie poekspozycyjne
Ogólne zasady postępowania po ekspozycji pracowników
służby zdrowia na HBV, HCV, HIV
n Do podstawowych czynności po ekspozycji należy niezwłoczne umycie zranionej/zanieczyszczonej skóry wodą z mydłem.
Nie używać środków dezynfekcyjnych na bazie alkoholu.
n Jeżeli zanieczyszczone są oczy, należy przepłukać je dokładnie wodą lub roztworem soli fizjologicznej (przy otwartych powiekach)
n Śluzówki jamy ustnej i nosa przepłukać kilkakrotnie wodą
n NIE WYCISKAĆ RANY ! NIE TAMOWAĆ KRWAWIENIA!
n Jak najszybciej zgłosić ekspozycję wyznaczonemu lekarzowi
Powiadamianie o ekspozycji
n Fakt wystąpienia ekspozycji na zakażenie należy zgłosić przełożonemu lub lekarzowi dyżurnemu
n Wystąpienie zdarzenia należy odnotować w Rejestrze ekspozycji zawodowych na zakażenie HIV, HBV, HCV
n Osoba eksponowana wypełnia Indywidualną kartę ekspozycji zawodowej na zakażenie HIV, HBV, HCV
n Osobę eksponowaną kieruje się do lekarza zakładowego, który wdraża postępowanie profilaktyczne i prowadzi jej obserwację przez 12 miesięcy
Należy ocenić ryzyko zakażenia na podstawie:
– rodzaju ekspozycji (zranienie skóry igłą lub innym skażonym przedmiotem, zabrudzenie błon śluzowych lub uszkodzonej skóry, ugryzienie powodujące krwawienie)
– rodzaju potencjalnie zakaźnego materiału (krew, inny płyn ustrojowy lub tkanki, skoncentrowane cząsteczki wirusa)
Jeśli ekspozycja związana była z ryzykiem zakażenia, należy określić, czy pacjent, z którego krwią lub innym płynem ustrojowym miał kontakt pracownik, jest zakażony, opierając się na:
– danych klinicznych i epidemiologicznych
– wynikach badań na obecność HBsAg, anty-HCV, anty-HIV
Przeprowadzić badanie pracownika narażonego na zakażenie
– ocenić stan uodpornienia przeciwko HBV
– zebrać wywiad dotyczący aktualnych chorób, przyjmowanych leków, ciąży i karmienia piersią
Jeżeli istnieje ryzyko zakażenia po ekspozycji rozpocząć odpowiednią profilaktykę.
Pobierając krew od osoby będącej potencjalnym źródłem zakażenia należy pamiętać o uzyskaniu zgody na przeprowadzenie badań na oznaczenie przeciwciał anty-HIV, anty-HCV i HBsAg.
Ekspozycja na HBV
Status serologiczny osoby eksponowanej
Status serologiczny źródła zakażenia
Nieokreślony
Ujemny
HBsAg+
HBeAg+
Nieszczepiony
HBIG + szczepionka
szczepionka
HBIG + szczepionka
Szczepiony miano anty HBs< 10u/l
Dawka przypominająca szczepionki
Dawka przypominająca szczepionki
HBIG + dawka przypominająca szczepionki
Szczepiony miano anty HBs>10u/l
Bez profilaktyki
Bez profilaktyki
Bez profilaktyki
Brak odpowiedzi na szczepienie
HBIG + podwójna dawka szczepionki
Podwójna dawka szczepionki
HBIG + podwójna dawka szczepionki
Ekspozycja na HCV
n Nie zaleca się profilaktycznego leczenia po ekspozycji
n Udzielić porady osobie po ekspozycji na zakażenie, zaplanować wizyty i badania kontrolne w celu monitorowania jej stanu
n Oznaczyć anty-HCV i ALT wyjściowo oraz 4-6 miesięcy później,
n ewentualnie 4-6 tygodni po ekspozycji badanie na HCV RNA PCR
Ekspozycja na HIV
n Rozpocząć profilaktykę jak najszybciej po ekspozycji (optymalnie w ciągu kilku godzin). Profilaktyka polega na przyjmowaniu leków antyretrowirusowych przez 28 dni lub do momentu rozstrzygnięcia celowości jej stosowania
n Wykonać próbę ciążową, jeżeli kobieta nie jest pewna, czy jest
w ciąży
n Skonsultować się ze specjalistą
n Zalecić profilaktyczne przyjmowanie leków przeciw retrowirusowych przez 4 tygodnie
n Wykonywać badania na obecność anty-HIV co najmniej przez 6 miesięcy (12) – wyjściowo po 1,5, 3 i 6 miesiącach
n Wykonać badanie na obecność anty-HIV w razie wystąpienia objawów ostrej choroby retrowirusowej
n Wyznaczyć wizytę kontrolną w ciągu 72h po rozpoczęciu profilaktyki farmakologicznej (po uzyskaniu dodatkowych informacji, ewentualnie zmodyfikować schemat leczenia)
n WAŻNE – do czasu wykluczenia zakażenia HIV osoba, która uległa ekspozycji powinna zachować wstrzemięźliwość seksualną lub przestrzegać zasad bezpiecznego seksu, nie zachodzić w ciążę, nie karmić piersią oraz wstrzymać się od oddawania krwi plazmy, nasienia i tkanek !
PODSTAWOWE ZASADY
KAŻDA KREW JEST POTENCJALNIE ZAKAŹNA!
KONTAKT Z MATERIAŁEM ZAKAŹNYM NIESIE RYZYKO ZAKAŻENIA Z WIRUSAMI HBV, HCV, HIV!
PRACUJ ZAWSZE W RĘKAWICZKACH !
Rękawiczki są najlepszym i najpowszechniejszym zabezpieczeniem przed zakażeniem, zmieniane po obsłudze każdego pacjenta. Dzięki osłonięciu ręki rękawiczką lateksową, przy zakłuciu igłą ze światłem ryzyko zakażenia zmniejsza się o około 50%.