T : METODY ROZMNAŻANIA PTACTWA DOMOWEGO.
Właściwy dobór ptaków do rozpłodu i odpowiednie zestawienie stad reprodukcyjnej
w bardzo dużym stopniudecyduje o opłacalności drobiarskiej.
szczególnie duże znaczenie na wybór samców gdyż jeden samiec w zależności od
gatunku pokrywa od kilku do kilkunastu samic.
Wyeliminowanie z dalszego chowu samców o slabej kondycji rozpłodowej
przyczynia się do poprawy wskaźników rozrodczych w stadzie.
Zdolność reprodukcyjna samców zależy od :
* stanu zdrowia
staranne brakowanie pod tym względem ---> eliminuje się ze stada osobniki słabe i
wykazujące objawy chorobowe.
* masy ciała
samce zatuczane są złymi reproduktorami, zbyt ciężkie kryją niechętnie ---> często
występuje u nich powiększenie poduszek na stopach. wywołuje stan zapalny i rany.
* aktywności płciowej
u niektórych osobników obniżony popęd płciowy i niechęć do kopulacji --->
nieszczególnie u indykow.
Rozmnażanie ptaków domowych odbywa się pod częściową kontrolną lub całkowita
kontrolą człowieka. Jest ono wynikiem krycia naturalnego lub sztucznego
unasienniania.
KRYCIE NATURALNE :
Do układu rozrodczego samicy wprowadzane jest nasienie samców przez ich narząd
rozrodczy. Liczba kopulacji jest uzależniona od popedu płciowego.
U samic popęd wyraża się tzw. ODRUCHEM TOLERANCYJNYM ( przysiadanie,
wznoszenie ogona do góry i nicowanie kloaki uzewnętrzniajacymi końcowy odcinek
jajowodu ).
U drobiu czas trwania kopulacji zależy od gatunku ptaka, a także od stopnia
pobudzenia płciowego.
Wyróżnia się kilka sposobów krycia naturalnego :
1) krycie haremowe
występuje w fermach zarodowych w stadkach selekcyjnych. Polega na tym, ze
jednego samca przydziela sie w sezonie rozpłodowym do określonej grupy samic.
przy tym sposobie znane jest obustronne pochodzenie ptaków ( gniazda zatrzaskowe)
Samiec i samice oznakowane.
samice mają znaczki na skrzydłach kazdy charakterystyczny dla danej kury tzw.
znakowanie skrzydlowe, a samce numerki danego stadka haremowego.
2) krycie wolne
tzw. masowe. Utrzymuje się odpowiednią ilość samców razem z samicami.
dobór par nie jest kontrolowany i jest niezależny od hodowcy.
ustalenie pochodzenia potomstwa jest niemożliwy
stosowany w fermach II stopnia i rodzicielskich
3) kojarzenie wielokrotne
do jednego stadka w ciagu tego samego sezonu rozrodczego, wprowadza się kolejno
kilka kogutów.
Samce są wpuszczane co pewien okres czasu poprzez wymiane osobnika.
4) krycie dozorowane
tzw. z ręki. Polega na dobieraniu dla kazdej samicy odpowiedniego samca.
Umożliwia rejestrację daty krycia.
Samice utrzymywane są w jednym stadzie, a samce w klatkach i dopuszcza sie do
nich samice w terminach zaplanowanych przez hodowcę
Sposób zalecany tylko do ptaków nie wymagających wcześniejszego zestawienia
przed sezonem rozpłodowym w celu przyzwyczajania partnerów.
SZTUCZNE UNASIENNIANIE :
W tym systemie rozmnażania pobrane nasienie od samców wprowadzone jest do
układu rozrodczego samicy za pomocą pipet inseminacyjnych.
W przeciwieństwie do ssaków plemniki ptaków zachowują zdolność do zapłodnienia
komórki jajowej przez okres od kilkunastu do kilkudziesieciu dni.
W praktyce sztuczne unasiennienie rozwinęło sie przede wszystkim do hodowli
indyków i kur.
Obecnie znajduje sie coraz szersze zastosowanie w hodowli perlic i kaczek, a w
mniejszym stopniu gęsi.
Można też sztucznie unasienniać bażanty i gołębie.
Stosowanie sztucznego unasienniania moze wynikać z róznych przyczyn :
1) hodowlanych
2) technologicznych
3) ekonomicznych
4) ogólnobiologicznych
ad.1) ASPEKT HODOWLANY
Sztuczne unasiennianie znajduje zastosowanie przede wszystkim w hodowli
indyków.
Selekcja indyków w kierunku poszerzania klatki piersiowej doprowadziła do
zwiekszenia ich masy ciała.
Są to przyczyny uniemożliwiające właściwy przebieg krycia naturalnego, mimo
prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego samca i samicy.
w tym systemie uzyskanie zapłodninenia większego niż 90% nie przedstawia
trudności i jest w pełni zadawalające zarówno z hodowlanego jak i z ekonomicznego
punktu widzenia.
Sztuczne unasiennianie w hodowli kur i indyków stosuje się już od ponad 40 lat w
krajach takich jak :
- Wielka Brytania
- USA
- Holandia
- kraje dawnego ZSRR
- Węgry
- była Czechosłowacja
- Izrael
W rozmnażaniu kaczek pekin i kaczek piźmowych wobec na ogół dużej nieśności i
wysokich wskaźników zapłodnienia jaj i wylęgowości piskląt nie ma potrzeby
wprowadzania sztucznego unasiennienia w szerokim zakresie.
Jednak w krzyżowaniu miedzygatunkowym metoda ta przynosi pozytywne rezultaty.
Tuszki mieszańców odznaczają sie małą zawartością tłuszczu i bardzo dobrymi
walorami smakowymi mięsa.
W celu uzyskania mieszanców stosuje się krycie naturalne przy czym procent
zapłodnienia jest niski ( 25 - 55% ).
Sztuczne unasiennienie gęsi w praktyce hodowlanej jest stosowane w ograniczonym
zakresie.
Niezależnie od wymienionych zastosowań sztucznego unasiennienia ważną korzyścia
wynikajacą z jego stosowania jest rozszerzenie stosunku płci w porównaniu z
kryciem naturalnym przez zwiększenie liczby samic.
STOSUNEK LICZBOWY SAMCÓW DO SAMIC :
Krycie naturalne
Krycie sztuczne
Kury nieśne
1 : 10 - 15
1 : 100 - maksymalnie 300
Kury mięsne
1 : 8 - 10
1 do 100
Indyki
1 : 8 - 10 dotyczy tylko
indyków lekkich
1 do 40
Kaczki piżmowe
1 : 3 - 6
1 do 30
Kaczki i gęsi
1 : 3 - 6
1 do 20
Możliwość zmniejszenia liczby samców daje :
* równoczesne szanse wyboru najlepszych osobników ---> zwiększenie wyników
ekonomicznych, znaczenie w doskonaleniu genetycznym
* umozliwia ich intensywniejszą selekcję i przyspiesza postęp hodowlany
* daje szanse oceny zdolności rozpłodowej samców na podstawie cech nasienia i
pozwala zwiększyć dokładność oceny wartości hodowlanej na podstawie potomstwa
* możliwość użycia tych samych samców do kojarzenia z wieloma grupami samic
różnych ras i lini