Z komunikacją mamy do czynienia, kiedy ktoś wysyła jakiś przekaz ze świadomym zamiarem wywołania odpowiedzi. Ktoś mówi "Dzień dobry", ktoś inny odpowiada mu "Cześć". Zatem - komunikacja – (słowo pochodzenia łacińskiego) przekazywanie informacji (łączność). Komunikacja międzyludzka (interpersonalna) – proces, dzięki któremu jednostka w bezpośrednim kontakcie z inną osobą przekazuje informacje i je otrzymuje.
Między ludźmi istnieje komunikacja interpersonalna. Przebiega ona w dwóch płaszczyznach:
1) zachowanie werbalne:
- wypowiedzi słowne;
2) zachowanie niewerbalne:
a) mimika twarzy (odczytywanie informacji z mimiki twarzy),
b) kinezjetyka – pozycja ciała np. skrzyżowanie rąk, wyprostowana postawa,
c) proksemika – odległość przestrzenna miedzy komunikującymi się osobami,
d) parajęzyk – wysokość i natężenie – ton głosu, tempo mówienia,
e) kontakt wzrokowy.
A więc komunikacja niewerbalna może wyrażać się następująco:
Bardzo ważna jest w komunikacji międzyludzkiej zgodność komunikatów werbalnych i niewerbalnych. Dwa różne komunikaty, chociaż zawierają się w tych samych słowach, mogą znaczyć zupełnie coś innego, np. Ojciec, który wrzeszczy Chciałbym mieć w domu trochę ciszy.
Przy wypowiedziach werbalnych warto zwracać uwagę na sposób myślenia rozmówcy i przetwarzania przez niego informacji, ponieważ występują dwa typy osób:
1) mozaikowy, równoległy – myślenie skojarzeniowe -charakterystyczne dla humanistów (skaczą z A do C następnie powrót do B),
2) linearny, liniowy, seryjny – charakterystyczny dla umysłu ścisłego (z A wynika B, z B wynika C).
Omawiając zagadnienia komunikacji, tego, kto wysyła informację nazywamy nadawcą, a adresata przekazu – odbiorcą. Aby komunikacja miedzy nadawcą, a odbiorcą była skuteczna, nadawca musi być przezroczysty, odbiorca zaś – empatyczny, tzn. musi umieć wczuć się w komunikat odebrany od nadawcy.
Warunki dobrej komunikacji interpersonalnej:
- dobra wola nadawcy i odbiorcy – właściwe nastawienie,
- odpowiedni czas – bez pośpiechu,
- odpowiednie okoliczności – miejsce, czynniki zewnętrzne (cisza, ciepło, przytulnie, właściwa odległość),
- odpowiednie możliwości – fizyczne (obie strony słyszą, widzą, rozumieją się nawzajem),
- podobne doświadczenia i właściwy poziom intelektualny,
- spójność komunikatów werbalnych i niewerbalnych,
- kontakt wzrokowy,
- koncentracja na rozmówcy,
- gotowość do podjęcia komunikacji,
- właściwa postawa ciała – otwarta,
- życzliwy, ciepły ton głosu,
- mimika twarzy – życzliwy wyraz twarzy,
- znajomość sposobu myślenia i przetwarzania informacji przez rozmówcę.
Do niektórych powyższych warunków doszlibyście sami, gdybyście się zastanowili nad pytaniem – Co mi pomaga w budowaniu dobrego kontaktu z inną osobą?
Natomiast na pytanie – Co mi przeszkadza w kontaktach z innymi ludźmi? – doszlibyście do następujących wniosków:
- nakazywanie, komenderowanie (Przestań się wreszcie użalać nad sobą i weź się do roboty),
- groźba, (Jeśli nie będziesz się uczył, nie licz na promocję do następnej klasy),
- moralizowanie, głoszenie kazań ( Ja w twoim wieku zawsze słuchałam rodziców, dlatego musisz mnie słuchać),
- osądzanie, krytykowanie, potępienie (Jesteś totalnym leniem. Zawsze wszystko odkładasz na później),
- obrzucanie wyzwiskami, wyśmiewanie, ośmieszanie (Zachowujesz się jak przedszkolak, a nie uczeń szkoły średniej).
Często się zdarza, że ludzie są tak zajęci, ż po prostu nie słuchają, co inni mówią. Bywają też tak zainteresowani tym, co sami mają do powiedzenia, że słuchają tylko po to, aby znaleźć chwilę przerwy i to powiedzieć. Czasami są tak pewni, że wiedzą, co druga osoba powie, że przekręcają jej wypowiedzi.
Czasami ludzie słuchają po to, żeby osądzać i oceniać tego, kto mówi, co z kolei sprawia, że staje się on ostrożny i przyjmuje postawę obronną. Na przykład – syn przedstawia swoje argumenty, a rodzic mówi „To głupie, to nieprawda”. Wówczas syn zaczyna wypowiadać się bardzo ostrożnie.
Zasadniczą przyczyną zniekształcenia komunikacji jest brak zaufania. Nieufność może spowodować ograniczenie wymiany informacji i podejrzliwość nawet, co do tej małej reszty.
Rola komunikacji w wychowaniu dziecka jest duża, ponieważ:
- daje podstawy rozwoju emocjonalnego,
- rozwija intelektualnie dziecko, gdyż otrzymuje wciąż nowe informacje ze świata ludzi dorosłych, uczy się zachowań poprzez komunikaty werbalne i niewerbalne,
- daje możliwość nawiązywania kontaktów z dalszych otoczeniem, także grupą rówieśniczą,
- uczy wchodzenia w określone role życiowe – nastolatka, chłopaka, męża, ojca, pracownika,
- uczy pokonywać trudności, rozwiązywać konflikty,
- wyrabia samoocenę,
- wyrabia postawę życiową,
- kształtuje osobowość,
- bardzo wyraźnie wpływa na jakość życia,
- czyni człowiekiem.