ZAGADNIENIA DO KOLOKWIUM
Resocjalizacja i terapia osób uzależnionych
1. Podział narkotyków wg WHO (opis działania, skutki długotrwałego zażywania, w jakiej postaci, typowe w danej grupie)
· Typ morfiny (opiaty)- wywołują bardzo silne uzależnienie psychiczne i fizyczne. Są to substancje otrzymywane z przetworów maku lekarskiego.
Działania i objawy - w trakcie zażywania substancji z grupy opiatów:
- krótkotrwałe (przy przeciętnej dawce): odprężenie, złagodzenie bólów i stanów lękowych, euforia, osłabienie koncentracji, halucynacje, zwężenie źrenic, znużenie, świąd, nudności, osłabienie tętna i zwolnienie oddechu;
- długotrwałe skutki nadużywania: apatia, impotencja, ubytek masy ciała, bezsenność, zmiana odczuwania bólu, problemy z wydalaniem stolca (kamienica kałowa), obniżenie odporności organizmu na wszelkiego rodzaju infekcje, gwałtowne pogorszenie stanu uzębienia.
Skutki przedawkowania: powolny, płytki, zanikający oddech, konwulsje, zamroczenie, brak reakcji na bodźce zewnętrzne, głęboki sen, bezwład, śmierć.
Zespół abstynencyjny: wodniste oczy, wysięk z nosa, ziewanie, utrata łaknienia, drażliwość, panika, dreszcze, poty, skurcze, wymioty, utrata koncentracji, pobudzenie i niekontrolowane odruchy.
~opium- pochodzi z maku (makówki), z której uzyskuje się gęsty sok. Z uzyskanego surowca robi się tabletki koloru ciemnobrązowego. Opium zażywa się przez palenie lub połykane
~morfina- składnikiem leków przeciwbólowych lub jest używana jako środek przeciwbólowy. Zażywa się ją dożylnie lub doustnie.
~kodeina- stosowana jest u osób chorych na ciężkie choroby płuc. Przyjmuje się ją doustnie. Występuje w ampułkach i tabletkach
~heroina- pochodna morfiny. Przyjmuje się ja dożylnie, wciągając przez nos, paląc. Występuje jako biały proszek lub brązowe bryłki (brown sugar)
~kompot ‘polska heroina’- otrzymywany jest ze słomy makowej z dodatkiem odczynów chemicznych. Ma kolor brunatny, przypominający kompot. Zażywany dożylnie i doustnie
~makiwara- otrzymywana przez gotowanie słomy makowej w wodzie, przyjmuje się ją doustnie
· Typ alkoholu i barbituranów- Do tej grupy zaliczane są leki o działaniu nasennym, uspakajającym i przeciwbólowym, przede wszystkim z grupy barbituranów i benzodiazepin.
Działanie i objawy - w trakcie zażywania substancji tego typu:
- Krótkotrwałe: odprężenie, euforia, senność, osłabienie koncentracji, złagodzenie stanów lękowych, spowolnienie oddechu, spadek ciśnienia tętniczego krwi, zwężenie źrenic, niezborność ruchowa, nadmierna potliwość.
- Długotrwałe: ciągłe zmęczenie, wrażliwość, zachowania "pijackie" bez wyczuwalnego zapachu alkoholu, mogą wystąpić psychozy, zaburzenia orientacji, utrata świadomości, uszkodzenia wątroby, serca i mózgu. W przypadku benzodiazepin rozpad krwinek.
Skutki przedawkowania: płytki oddech, lepka i zimna skóra, rozszerzone źrenice, słaby i szybki puls, senność, odurzenie, zakłócenia mowy i widzenia, zawroty głowy, mdłości, omdlenia, alergie, śmierć.
Zespół abstynencyjny: stany lękowe, drżenie, dezorientacja, majaczenie, konwulsje, niezborność ruchowa, a czasem śmierć.
~ barbiturany – Używanie barbituranów prowadzi do powstania zależności psychicznej i bardzo silnej zależności fizycznej. Wykazują bardzo silne działanie depresyjne – tłumienie aktywności centralnego układu nerwowego, wywołują przyjemne stany relaksacji, podobne do sennego marzenia. W większych dawkach wywołują przyćmienie świadomości, pogorszenie zdolności dokonywania oceny, silną senność, zlewanie się mowy, utratę koordynacji ruchów, czasami mogą spowodować reakcje paradoksalne i prowadzić do krótkotrwałego pobudzenia
~ benzodiazepiny – to leki o działaniu uspokajającym, nasennym, zmniejszającym napięcie mięśniowe, stosowane też jako przeciwpadaczkowe. Nadużywanie benzoodiazepin jest przyczyną poważnych zaburzeń pamięci. Nawet przy zachowaniu całkowitej abstynencji może pozostać drażliwość i chwiejność emocjonalną.
· Typ amfetaminy (psychostymulujące)- Jest to nieliczna grupa narkotyków gdzie stale pojawiają się nowe substancje, wytworzone w wyniku modyfikacji i syntez chemicznych. Wywołują silne uzależnienie psychiczne, właściwie nie uzależniają fizycznie.
Działanie i objawy:
- Krótkotrwałe: euforia, wzmożona percepcja, podniecenie, gadatliwość, poczucie siły i napływ energii, drażliwość. Po zażyciu większej dawki mogą nastąpia: urojenia i omamy wzrokowe i czuciowe, rozszerzone źrenice, wzrasta puls i ciśnienie krwi, występuje nadmierna potliwość i gwałtowne zmiany temperatury ciała, bóle w klatce piersiowej.
- Długotrwałe: bezsenność, zanik łaknienia, wysypki, nadpobudliwość, agresja lub samo agresja, złudzenia, psychozy, omdlenia, czasami śmierć.
Skutki przedawkowania: drażliwość, bezsenność, niestrawność, skurcze, szybki wzrost temperatury ciała, nadpobudliwość, halucynacje, omdlenia, gwałtowne skoki ciśnienia, drgawki i śmierć.
Zespół abstynencyjny: apatia, ospałość, depresja, dezorientacja, zwiększone łaknienie.
~amfetamina- jest syntetykiem w postaci białego proszku lub tabletki. Zażywana jest dożylnie, doustnie lub przez nos. Czas działania narkotyku to około 11-12 godzin.
~metaamfetamina- jest białym, bezwonnym proszkiem o gorzkim smaku, łatwo rozpuszczalnym w wodzie. lub biało - żółtawy proszek o zapachu jaj. Pod względem chemicznym niewiele różni się od amfetaminy. Ma jednak znacznie silniejsze działanie pobudzające na OUN a efekty euforyczne podobne do kokainy, z tym, że utrzymujące
się dłużej. Można ją palić, przyjmować dożylnie, doustnie lub wciągając nosem.
~ pochodne amfetaminy (np. extasy, MDMA, MDA)- są to substancje psychoaktywne, będące wynikiem chemicznej modyfikacji amfetaminy, zazwyczaj o silniejszym działaniu psychotropowym.
· Typ kokainy- bardzo silnie uzależnia psychofizycznie. Przejawia dużą tolerancję. Działa bardzo negatywnie na układ nerwowy i somatyczny człowieka, szybko doprowadza go do psychicznego i fizycznego wyniszczenia.
Działanie i objawy:
- Krótkotrwałe: nagła euforia, poczucie zwiększonych możliwości intelektualnych i fizycznych, podniecenie płciowe. Stan taki trwa ok. 10- 20 minut, a następnie przeradza się w gwałtowną zmianę nastroju tzw. dołek kokainowy. Zwiększa się ciśnienie tętnicze krwi, rozszerzają się źrenice.
- Długotrwałe: gadatliwość, drażliwość, nie zrównoważenie psychiczne i fizyczne. Mogą nastąpić halucynacje, psychozy i manie prześladowcze. Pojawia się bladość twarzy, wychudzenie, ogólne osłabienie, utrata przytomności, śmierć. Osoby zażywające narkotyk przez nos mają uszkodzoną śluzówkę i naczynia krwionośne.
Skutki przedawkowania: drażliwość, depresja, nadpobudliwość, psychozy, halucynacje, wzrost temperatury ciała, podwyższone ciśnienie tętnicze i śmierć.
Zespół abstynencyjny: depresja, apatia, drażliwość, dezorientacja, halucynacje i psychozy.
~pasta z koki- jest produktem pośrednim w procesie przerobu liści koki na kokainę. Posiada zabarwienie beżowe lub brązowe i zawiera przeciętnie ok. 40 - 50% kokainy
~kokaina-występuje w postaci białego proszku, przyjmuje się poprzez wciąganie nosem (snifowanie), doustnie, dożylnie po rozpuszczeniu, zakrapiając głęboko do nosa krople z kokainą lub wcierając w dziąsła. Jej zażycie powoduje prawie natychmiastową, niezwykle silną reakcje w postaci nagłej euforii i podniecenia (flesz), stan ten utrzymuje się ok. 20 minut (haj), po czym następuje raptowne pogorszenie nastroju (low). To powoduje, że osoba dąży do ponownego osiągnięcia stanu poprzedniego biorąc kolejną, często większą dawkę.
~Krak- otrzymywany jest z sody oczyszczonej i pasty z liści koki. Występuje w postaci małych kryształków. Palony jest w fajkach; często mieszany z marihuaną lub tytoniem. Działa prawie natychmiast po zażyciu, już po ok. 7 -10 sekundach następuje bardzo silna reakcja. Jest przy tym silniejszy ok. 20-30 razy od "klasycznej" kokainy. Ponadto jest relatywnie tani, gdyż zawiera sporo zanieczyszczeń
· Typ konopi indyjskich- Substancje psychoaktywne zawarte w konopiach to kannabinole, z których najistotniejszy to tetrahydrokannabinol (THC). Nie ma dowodów wskazujących na powstawanie zależności fizycznej od marihuany. Długotrwałe jej używanie może prowadzić do uzależnienia psychicznego i zespołu abstynencyjnego, który charakteryzuje się zaburzeniami nastroju, irytacją, przygnębieniem, problemami ze snem, bólami głowy, brakiem apetytu.
Działanie i objawy:
- Krótkotrwałe: wesołkowatość, euforia, zmiany percepcji, odprężenie, lekkie pobudzenie, halucynacje. Rozszerzone źrenice, suchy kaszel, suchość w gardle, pragnienie.
- Długotrwałe: wyczerpanie, drażliwość, psychozy, uciążliwy kaszel, nieżyt nosa, osłabienie pamięci. Mogą wystąpić objawy tzw. syndromu amotywacyjnego i nasilić problemy psychiczne.
Skutki przedawkowania: podniecenie, duszności, zmęczenie, paranoje, psychoza. Duża dawka może wywołać: delirium, stan chaosu, halucynacje i omamy.
Zespół abstynencyjny: wzmożona aktywność, bezsenność, brak apetytu, drażliwość.
~ Marihuana- zielone lub zielono- brązowe kwiatostany marihuany.
~ Haszysz- brązowe i czarne kostki lub kulki. Staje się plastyczny po lekkim podgrzaniu.
~ Olej haszyszowy- zielono- brązowy płyn o konsystencji oleju.
Wszystkie pochodne konopi działają podobnie. Człowiek pod ich wpływem staje się wesoły, rozluźniony, szczęśliwy, a świat postrzega bardziej przyjaźnie. Pod wpływem tych narkotyków łatwiej prowadzi się rozmowę i obniża poziom stresu. Zmysły stają się bardziej wyostrzone, a kolory bardziej wyraźne.
· Typ halucynogenów- Substancje zaliczane do tej grupy nie zawsze jak wskazuje nazwa wywołują halucynacje, zazwyczaj w istotny sposób wpływają one na percepcję, zmieniają i zniekształcają postrzeganie i odczuwanie, oddziaływają na sposób myślenia i nasze emocje. Posiadają zdolność deformacji procesów psychicznych oraz "produkowania" złudzeń i omamów. Wprowadzają człowieka w pewien stan oszołomienia, niekiedy bardzo łagodny, bywa też, że bardzo silny. Powoduje to często praktycznie rozpad osobowości. Człowiek przestaje kontrolować, co jest rzeczywistością, a co fikcją, dochodzi do tego chaos myślowy i dezorientacja. Substancje te pochodzenia naturalnego i syntetycznego nazywa się często psychodelikami. Powodują silne uzależnienie psychiczne.
Skutki i objawy:
- Krótkotrwałe: zmiany postrzegania, pobudzenie, halucynacje, ograniczenie poczucia czasu i przestrzeni, poczucie siły. Rozszerzone źrenice, brak koordynacji ruchów, wzrost ciśnienia krwi, arytmia serca.
- Długotrwałe: bezsenność, podniecenie, niedożywienie, omdlenia, tendencje samobójcze, ostra psychozy, lęki, uszkodzenie układu nerwowego.
Skutki przedawkowania: lęki, psychozy, halucynacje, wymioty, drgawki, wyczerpanie, intensywne przeżycia, tzw. podróże, uszkodzenie UN i śmierć.
Zespół abstynencyjny: nie notowano
~LSD- jest narkotykiem pochodzenia syntetycznego bezbarwny płyn, bez smaku i zapachu. Niezupełnie czysty może występować jako biały proszek lub w postaci kwadratowych papierków nasączonych kwasem, ale również w postaci kapsułek, tabletek oraz w postaci krystalicznego proszku. LSD wywołuje pobudzenie, zmiany nastroju od euforii do depresji, dezorientacja w czasie, zmiany osobowości (depersonifikacja). Działając na ośrodki podkorowe, LSD wywołuje trudności mowy (), niezborność ruchów, drżenie mięśni lub drgawki, ruchy mimowolne kończyn, kołatanie i bóle serca, zaczerwienienie twarzy, uczucie gorąca lub dreszcze.
~ Grzyby halucynogenne - zbiera się i zjada np. z jajecznicą lub suszy. Różnego rodzaju suszone grzybki o zabarwieniu żółtawym do czarnego z prześwitem brązu. Z suchych grzybów można zrobić herbatę. Działanie narkotyku określa się na około 6 godzin.
· Typ khat- W Afryce Wschodniej oraz na Półwyspie Arabskim rośnie niewielkie drzewko z gatunku - Catha edulis. W liściach tej rośliny znajduje się szereg substancji psychoaktywnych, jak: katydon, katyna i katydyna - są to substancje strukturalnie podobne do amfetaminy - wśród których najważniejszą i najsilniejszą jest katyna. Działa ona oszałamiająco i lekko pobudzająco. Jej zażywanie powoduje przypływ energii, lekką euforię, zadowolenie i rozluźnienie. Świeże liście tych drzew można żuć (i jest to najczęstsza i najbardziej popularna forma konsumpcji) lub zaparzać z nich wywar podobny do zielonej herbaty. Z badań wynika, że narkotyk ten powoduje słabe uzależnienie psychofizyczne, może być przyczyną senności i powodować psychozy. Działa też czasami drażniąco na żołądek powodując biegunkę, szczególnie, jeżeli trafią się nieświeże liście. W związku z tym, że wartość odurzającą mają tylko świeże liście (szybko psujące się), narkotyk ten nie jest dostępny poza miejscami uprawy, sporadycznie pojawia się na nielegalnym rynku w USA i Europie Zachodniej, zwłaszcza wśród emigrantów z w/w obszarów.
· Typ rozpuszczalników lotnych- Do tej grupy zalicza się: rozpuszczalniki, kleje, benzynę, lakiery, a nawet gaz z zapalniczek. Toksykomanii odurzają się oparami takich substancji jak: eter, benzen, aceton, tri i inne. Większość z nich wchodzi w skład popularnych i łatwo dostępnych produktów używanych w gospodarstwie domowym i przemyśle.
Wdychanie oparów powoduje bardzo szybkie niszczenie komórek nerwowych w mózgu powodując zaburzenia pamięci, zdolności logicznego myślenia i widzenia. Pojawiające się halucynacje są wynikiem niedotlenienia mózgu. Prowadzą ponadto do zaburzeń zachowania w postaci napadów agresji, dysforii, niemożliwości zapanowania nad afektem. Osoba przyjmująca je ma duże wahania nastroju – od niepokoju poprzez drażliwość do przygnębienia – kłopoty ze snem, szybko się męczy. Skóra wokół ust i nosa jest zaczerwieniona, spojówki przekrwione. Inhalanty uszkadzają układ pokarmowy, nerki, wątrobę, układ krwionośny, serce i płuca. Mogą dawać stany zapalne błon śluzowych i skóry. Odurzenie objawia się zawrotami głowy, stanem rozweselenia i euforii, występują też zaburzenia równowagi. Długotrwałe używanie może wywołać depresję, zaburzenia osobowości lub antyspołeczne zachowania – kradzieże, rozboje. Wdychanie może skończyć się śmiercią wskutek uduszenia lub niewydolności serca. Konsekwencją przedawkowania bywa nagła śmierć.
Wywołują uzależnienie psychiczne i fizyczne.
Działanie i objawy:
- Krótkotrwałe: odprężenie, euforia, osłabienie koncentracji, niezborność ruchów, problemy z oddychaniem, omamy, zaburzenia percepcji, zachowanie podobne jak w upojeniu alkoholowym, kaszel, katar, zapalenie spojówek.
- Długotrwałe: delirium, apatia, otępienie, uszkodzenie w1troby, nerek, serca, szpiku kostnego i mózgu, śmierć.
Skutki przedawkowania: odurzenie, omdlenia, wymioty, niedotlenienie mózgu, zahamowanie oddychania, porażenie, śmierć.
Zespół abstynencyjny: niepokój, rozdrażnienie, nudności, drżenie i przygnębienie.
2. Szczególna szkodliwość narkotyków z grupy opatowej (co to , działanie, forma uzależnienia, przedawkowanie)
Polega ona na:
- bardzo szybki i silnym uzależnieniu psychicznym i fizycznym
- wysokim ryzyku zakażenia wirusem HIV/ AIDS lub WZW typu B, C (ze względu na iniekcje w bardzo niehigienicznych warunkach)
- ryzyku śmiertelnego przedawkowania, tzw. złoty strzał
- kryminogenności- popełnianie przestępstw by zdobyć narkotyk
- degradacji psychicznej i społecznej- niski stopień stabilizacji społecznej, problemy związane z pracą, nikłe osiągnięcia edukacyjne przed uzależnieniem, stopień zakorzenienia w środowisku narkomanów, związek z zażywającym narkotyki partnerem, kryminalna przeszłość, niezdolność do utrzymywania długotrwałych związków
3. Proces motywacyjny w leczeniu- etapy
- prekontemplacja- nieświadomość problemu, zaprzeczanie
- kontemplacja- rozpatrywanie wad i zalet swojego postępowania – jednak nie podejmowanie żadnych działań
- przygotowanie- etap tuż przed podjęciem decyzji o zmianie
- działanie- zaangażowanie w zmianę
- utrzymanie
4. Modele leczenia osób uzależnionych
Model wspólnotowo- resocjalizacyjny (Charles Dederich – 1958 – Synanon)
- Cechy wyróżniające
- charyzmatyczne przywództwo
- wzorzec osobowy i autorytet lidera
- duży nacisk na porządek i dyscyplinę
- osobista odpowiedzialność za wyleczenie
- wspólna praca
- stopniowe wchodzenie w obowiązki
- publiczna „spowiedź”
- stosowanie kar za naruszenie norm grupowych
- zaangażowanie w wewnętrzne życie społeczności
- egalitaryzm wzajemnych stosunków pomiędzy członkami społeczności
W Polsce – Stowarzyszenie „MONAR”
Model medyczny
Tradycyjne podejście psychiatryczne. Leczenie farmakologiczne połączone z elementami psychologicznego poradnictwa i psychoterapii
Model duchowy
Zakłada, że uzależnienie to choroba duszy polegająca na zerwaniu więzi z Siłą Wyższą, Bogiem. W Polsce – Stowarzyszenie „Karan”, Ośrodek „Nadzieja”, Ośrodek „Betania”
Model integralny
- rozwinięte formy pomocy ambulatoryjnej
- uwzględnia aspekt medyczny
- opiera się na solidnych podstawach diagnostycznych (dobór formy do osoby)
- rozwinięte formy pomocy krótko- i długoterminowej oparte o ideę społeczności terapeutycznej
- duża waga pracy wychowawczej i resocjalizacyjnej z uzależnionymi
- uwzględnia duchowy aspekt pracy
- duży nacisk na przebudowę relacji w rodzinie
- wsparcie dla osób, które zakończyły terapię długoterminową (grupy postrehabilitacyjne)
- profesjonalne przygotowanie i podnoszenie kwalifikacji przez terapeutów
5. Podstawowe formy pomocy osobom uzależnionym
* Placówki pierwszego kontaktu
- konsultacje, poradnictwo, krótkotrwałe interwencje
- podjęcie kontaktu indywidualnego
- grupy wsparcia i grupy terapeutyczne
* Placówki stacjonarne
- ośrodki o programie krótkoterminowym
- ośrodki o programie długoterminowym
* Oddziały rodzinne
* Opieka środkowiskowa, socjoterapia
* Programy postrehabilitacyjne
- hostele
- placówki postrehabilitacyjne
- grupy dla absolwentów ośrodków
6. Podział pacjentów ze względu na przydatność zawodową i społeczną
• Osoby całkowicie zdolne do pracy na wolnym rynku (poddane presji współzawodnictwa)
• Osoby częściowo zdolne do nauki i pracy
• Osoby całkowicie niezdolne do pracy (mogące jedynie pracować lub uczyć się w warunkach pracy rzeczywiście a nie fikcyjnie chronionej)
• Osoby zdolne do zajęć tylko w warunkach warsztatów terapeutycznych (nie ma tutaj mowy o osiągnięciach finansowych przedsięwzięcia, a rezultaty stanowią jedynie osiągnięcia terapeutyczne)
• Osoby zdolne do samodzielnej egzystencji a niezdolne do żadnych czynności społecznych (poza podstawowymi czynnościami higienicznymi, wymagające wparcia otoczenia)
• Osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji (wymagające opieki we wszystkich wymiarach)
7. Diagnozowanie pacjentów i ich poziomu uzależnienia (co powinien zawier...