ZAGADNIENIA DO EGZAMINU
I. ZAGADNIENIA OGÓLNE
Podstawowe pojęcia: epoka staropolska, literatura staropolska, język staropolski.
Periodyzacja epoki staropolskiej i jej kryteria; okresy i prądy literackie, fazy przejściowe.
Specyfika piśmiennictwa staropolskiego, problemy filologiczne, trudności w jego dzisiejszym
odbiorze.
Problem dwujęzyczności literatury staropolskiej, rola łaciny w kulturze dawnej.
Badania nad piśmiennictwem epoki staropolskiej, podstawowa literatura przedmiotu (syntezy,
podręczniki, opracowania itd.).
II. ŚREDNIOWIECZE
Kultura umysłowa i duchowa średniowiecza (główne nurty filozoficzne, teologiczne, mistyczne).
Tradycja biblijna w polskim średniowieczu i jej przejawy w piśmiennictwie epoki.
Główne gatunki piśmiennictwa średniowiecznego, ich geneza i rozwój.
Warunki i cechy rozwojowe piśmiennictwa łacińskiego i polskiego.
Problem dwujęzyczności piśmiennictwa polskiego średniowiecza.
Oralność i piśmienność w kulturze literackiej polskiego średniowiecza.
Kronika jako gatunek z pogranicza historiografii i literatury.
Charakterystyka
Kroniki
Anonima zw. Gallem na tle tradycji europejskiej.
Kronika
Mistrza Wincentego i jej retoryczno-alegoryczny charakter.
Roczniki
Jana Długosza w kontekście kronikarstwa średniowiecznego.
Elementy średniowieczne i renesansowe w twórczości Jana Długosza.
Najdawniejsze zabytki języka polskiego (przegląd tematów, gatunków, tekstów).
Początki poezji łacińskiej w Polsce (historyczna, okolicznościowa, dydaktyczna, panegiryczna) –
problem jej oryginalności.
Średniowieczne przekłady
Biblii
i
Psałterza
.
Parenetyzm średniowiecznych żywotów i legend o świętych.
Kazania średniowieczne (
Kazania świętokrzyskie, Kazania gnieźnieńskie
,
Kazanie na dzień
Wszech Świętych
).
Średniowieczne pieśni religijne w języku polskim (geneza, wzorce, gatunki, tematy, wartość
literacka).
Poezja polska świecka wobec ówczesnych zagadnień społecznych, politycznych, obyczajowych.
„Bogurodzica” – język, treści religijne, artyzm, wersyfikacja.
Rozmyślanie przemyskie
jako „powieść” lub „romans” (stosunek do
Biblii
, konstrukcja postaci,
fikcja literacka, poetyka cudowności i tendencje realistyczne).
Literatura biblijno-apokryficzna i jej rola w rozwoju prozy staropolskiej.
„Posłuchajcie, bracia miła...” w kontekście kultury religijnej i literackiej epoki.
Legenda o świętym Aleksym
– geneza, idee, wzorzec świętości.
Twórczość poetycka Władysława z Gielniowa i „poetyckiego kręgu bernardyńskiego”.
Dialog Mistrza Polikarpa ze Śmiercią
– charakterystyka zabytku, treść, forma, idee, związki z
plastyką.
Dramat średniowieczny – związki z liturgią, tematy, gatunki, typ sceny.
Wersyfikacja średniowieczna (na wybranych przykładach).
III. RENESANS
Podstawy światopoglądowe renesansu.
Istota i idee humanizmu renesansowego.
Rola czynników społeczno-politycznych w rozwoju kultury renesansowej.
Reformacja jako zjawisko religijne, społeczne i kulturowe.
Problem przełomu renesansowego i opozycji wobec tradycji średniowiecznej.
Dwujęzyczność literatury renesansu i rozwój polskiego języka literackiego.
Literatura polskiego odrodzenia wobec tradycji biblijnej, antycznej i wzorców nowożyt-
nych.
Humanistyczne wzory osobowe w literaturze renesansowej.
Humanistyczna poezja nowołacińska (polsko-łacińska).
Erazmianizm w literaturze polskiego renesansu.
Liryka Klemensa Janickiego (refleksyjność, autobiografizm, inspiracje Owidiańskie).
Tendencje rozwojowe polskiej prozy renesansowej.
Groteska w
Rozmowach, które miał król Salomon mądry
... Jana z Koszyczek.
Charakterystyka i ocena twórczości Biernata z Lublina.
Wkład reformacji w rozwój piśmiennictwa w języku narodowym.
Renesansowa publicystyka polityczna i społeczna wobec rzeczywistości XVI wieku.
Program naprawy Rzeczypospolitej A. Frycza Modrzewskiego.
Charakterystyka publicystyki Stanisława Orzechowskiego.
Biografia literacka Mikołaja Reja.
Dialog i dramat w twórczości Mikołaja Reja.
Odbicie problematyki wyznaniowej w twórczości Reja.
„Krótka rozprawa...” jako satyryczny dialog publicystyczny – program ruchu egzekucyjnego.
Ideał życia ziemiańskiego w
Żywocie człowieka poczciwego
Mikołaja Reja.
Rejowski wzór „człowieka poczciwego” wobec humanistycznego wzorca Łukasza Górnickiego.
Warsztat poetycki Mikołaja Reja.
Tradycje średniowieczne w twórczości Mikołaja Reja.
Dworzanin polski
Łukasza Górnickiego jako dzieło parenetyczne.
Biografia literacka Jana Kochanowskiego.
Twórczość łacińska Jana Kochanowskiego.
Gatunki literackie w twórczości Kochanowskiego wobec tradycji antycznej.
Twórczość epicka Jana Kochanowskiego.
Horacjanizm
Pieśni
Kochanowskiego.
Konstrukcja podmiotu lirycznego w
Pieśniach
i
Fraszkach
.
Pieśń świętojańska o Sobótce
wobec konwencji sielankowych.
Liryka miłosna Jana Kochanowskiego.
Poezja polityczna Jana Kochanowskiego.
Oryginalność parafrazy
Psałterza
Kochanowskiego.
Idee renesansowe i humanistyczne we
Fraszkach
.
2
Odprawa posłów greckich
jako humanistyczny dramat polityczny.
Treny
jako osobiste wyznanie i dramat filozoficzny poety.
Treny
na tle starożytnych i renesansowych konwencji epicedialnych.
Dysputa z Cyceronem w
Trenach
i w oracji
Przy pogrzebie rzecz.
Świadomość poetycka Kochanowskiego (na wybranych przykładach).
Wkład Kochanowskiego w rozwój polskiego wiersza (wersyfikacja, strofika itp.).
Przeobrażenia konwencji idyllicznej w
Sielankach
Szymonowica.
Literatura rybałtowsko-sowiźrzalska (społeczny rodowód twórców i bohaterów, negacja
rzeczywistości, elementy parodii, krytyka społeczna).
Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim
Mikołaja z Wilkowiecka wobec tradycji
średniowiecznego misterium.
IV. BAROK
Barok jako okres i prąd literacki.
Nowożytne podstawy filozofii i estetyki baroku.
Mikołaj Sęp Szarzyński – poeta renesansu, manieryzmu, baroku?
Kreacja podmiotu lirycznego w
Rytmach abo wierszach polskich
Mikołaja Sępa
Szarzyńskiego.
Nowy obraz świata i człowieka w poezji metafizycznej.
Kreacja podmiotu lirycznego w
Rymach duchownych
Sebastiana Grabowieckiego.
Poematy alegoryczne Kaspra Twardowskiego.
Poezja ziemiańska i religijna Kaspra Miaskowskiego.
Poezja mieszczańsko-plebejska wczesnego baroku.
Nurt poezji „światowych rozkoszy”.
Miłość i śmierć w
Roksolankach
Szymona Zimorowica.
Nowe techniki poetyckie w literaturze barokowej.
Kontrreformacyjny program przemian w
Kazaniach sejmowych
Piotra Skargi.
Retoryczność
Kazań sejmowych
Piotra Skargi.
Wzorce świętości w
Żywotach świętych
Piotra Skargi.
Wzór nowożytnego eposu w
Gofredzie abo Jeruzalem wyzwolonej
Tassa-Kochanowskiego.
Rozwój dramatu i teatru barokowego (środowiska życia teatralnego).
Poezja Daniela Naborowskiego (przejawy poetyki manierystycznej).
Twórczość żołnierska Zbigniewa Morsztyna.
Rozwój emblematyki w polskiej poezji barokowej.
„Horacy chrześcijański” – Maciej Kazimierz Sarbiewski.
Teoria konceptu Macieja Kazimierza Sarbiewskiego.
Publicystyka Łukasza Opalińskiego.
Satyry
Krzysztofa Opalińskiego.
Biografia i twórczość Jana Andrzeja Morsztyna.
Koncept w poezji Jana Andrzeja Morsztyna.
Petrarkistowska i marinistyczna koncepcja miłości na przykładzie wybranych dzieł literatury
polskiej i obcej.
Twórczość szlachecko-ziemiańska jako kontynuacja tradycji renesansowych.
Sarmatyzm jako forma ideologii szlacheckiej i jego ewolucja.
Ideały sarmackie w literaturze i w sztuce wieku XVII.
3
Psalmodia polska
Kochowskiego jako wykład ideologii sarmackiej.
Stylizacja biblijna w
Psalmodii polskiej
Kochowskiego.
Niepróżnujące próżnowanie
Wespazjana Kochowskiego – warsztat i poetyka.
Biografia i twórczość Wacława Potockiego.
Obraz heroicznej przeszłości w
Transakcji wojny chocimskiej
Wacława Potockiego i jego funkcje
dydaktyczne.
Komizm i dydaktyzm w poezji Potockiego.
Twórczość romansowa Samuela Twardowskiego (
Nadobna Paskwalina
).
Mitologia i alegoryczność w
Nadobnej Paskwalinie
Samuela Twardowskiego.
Zmysłowa iluzja w obrazowaniu wybranych dzieł literatury barokowej.
Parafrazy biblijne Stanisława Herakliusza Lubomirskiego.
Rozkwit pamiętnikarstwa w XVII stuleciu.
Pamiętniki
Jana Chryzostoma Paska (autor, narrator, bohater, poetyka gawędy).
Cechy mentalności sarmackiej w świetle
Pamiętników
Jana Chryzostoma Paska.
Poezja późnego baroku (Bolesławiusz, Juniewicz, Rudnicki)
Uwagi śmierci niechybnej
Józefa Baki.
V. OŚWIECENIE
Oświecenie jako epoka historycznoliteracka, granice czasowe.
Podstawowe pojęcia filozofii oświeceniowej: racjonalizn, empiryzm, krytycyzm historyczny,
libertynizm, deizm, ateizm. Terminy z zakresu filozofii państwa: absolutyzm oświecony, republika
demokratyczna.
Historyczne tło polskiego oświecenia. Znaczenie roku 1765 (otwarcie Teatru Narodowego,
Szkoły Rycerskiej, pierwszy rocznik „Monitora”). Rola Stanisława Augusta Poniatowskiego i
ośrodka dworskiego.
Poezja konfederacji barskiej (1768–1772).
Klasycyzm – sentymentalizm – rokoko (podstawy filozoficzne i estetyczne, reprezentatywne
gatunki literackie, twórcy, dzieła).
Twórczość Adama Naruszewicza (zwłaszcza
Satyry
).
Poezja Stanisława Trembeckiego (m.in.
Sofiówka
jako klasycystyczny poemat opisowy).
Twórczość Ignacego Krasickiego (poematy heroikomiczne, satyry, bajki, powieść,
publicystyka).
Tomasz Kajetan Węgierski (epikureizm, libertynizm).
Poezja polskiego sentymentalizmu (Franciszek Karpiński, Franciszek Dionizy Kniaźnin).
Początki i rozwój teatru stanisławowskiego (Franciszek Bohomolec, Franciszek Zabłocki,
Wojciech Bogusławski).
Nowożytna powieść oświeceniowa (
Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki
).
Czasopiśmiennictwo („Monitor”, „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”).
Publicystyka Sejmu Czteroletniego (Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic, Franciszek Salezy
Jezierski).
Oświecenie postanisławowskie (1795–1822).
4