Zagadnienie – statystyka
1. Pojęcie statystyki: Statystyka określa zbiór informacji liczbowych, dotyczących celowo wybranej grupy lub kategorii zjawisk (dostarcza informacji o podstawowych dziedzinach życia i funkcjonowania państwa).
2. Metody badań statystycznych:
Metoda pełna – obejmuje wszystkie jednostki danej zbiorowości (spis powszechny, bieżąca rejestracja, sprawozdawczość statystyczna).
Metoda częściowa – obejmuje wybrane jednostki (metoda reprezentacyjna, ankietowa, monograficzna).
3. Etapy opracowania badania:
I Przygotowanie badania.
II Zebranie materiału statystycznego i przygotowanie do opracowania.
III Opracowanie materiału statystycznego.
IV Prezentacja danych statystycznych i analiza statystyczna.
4. Kontrola materiału statystycznego: Zebrany materiał statystyczny należy skontrolować aby wykluczyć wszelkiego rodzaju nieprawidłowości i błędy.
Rodzaje kontroli:
Formalna – obejmująca kontrolę kompletności (np. czy wszystkie jednostki otrzymały formularz) oraz kontrolę zupełności zapisu (czy wypełniono wszystkie pozycje), a także kontrolę zgodności rachunkowej.
Merytoryczna – to kontrola logicznej poprawności zapisu czyli wykrycie i poprawienie błędu.
5. Błędy statystyczne: Błędy dzielimy na systematyczne (celowe) i na przypadkowe.
6. Metody prezentacji danych:
- metoda graficzna
- metoda tabelaryczna
- metoda opisowa
- metoda mieszana
7. Szeregi statystyczne i ich podział: Szereg statystyczny otrzymujemy wówczas, kiedy dane statystyczne zostaną sklasyfikowane wg jakiegoś kryterium.
Rodzaje szeregów statystycznych:
I Wyliczające – każda wielkość może być przedstawiona oddzielnie i nie ma wpływu na pozostałe np. informacja o powierzchni, liczbie ludności etc.
II Historyczne (czasowe) – przedstawienie badanego zjawiska w czasie.
III Geograficzne (przestrzenne) – występowanie zjawiska na określonym terytorium.
IV Strukturalne (rozdzielcze) – przedstawiają strukturę zjawiska według różnych kryteriów.
7. Metody graficzne: Graficzna prezentacja danych statystycznych polega na sporządzaniu różnego rodzaju wykresów, w których opis stanowi kształt, wielkość i barwa. Wykres składa się z kilku części:
· tytułu
· pola wykresu
· legendy
Legenda zawiera informacje dotyczące skali, stosowanych symboli, znaków i barw, oraz informacje o źródłach danych.
Do najczęściej stosowanych metod graficznych należą:
a) metoda liniowa – prezentowane wielkości przedstawiane są w postaci pionowych lub poziomych odcinków na osiach współrzędnych. b) metoda powierzchniowa – prezentowane wielkości przedstawiane są za pomocą powierzchni figur płaskich ( słupki, koła) z równoczesnym zastosowaniem koloru. c) metoda obrazkowa – prezentowane wielkości przedstawiane są przy pomocy prostych obrazków. d) metoda ilościowa – prezentowane wielkości przedstawiane są za pomocą łatwych do narysowania i podzielenia znaków graficznych, przy czym pojedynczy znak graficzny wyraża określona liczbę jednostek. e) metoda ilościowo- symbolowa – jest połączeniem metody obrazkowej i ilościowej, rysunki i symbole muszą być proste i czytelne. f) kartogramy – są wykresami statystycznymi sporządzonymi na mapie, mogą być wykonane metodą symboli, oznaczania powierzchni, metodą punktową, lub figur geometrycznych; przy łączeniu metod np. powierzchniowej i geometrycznej powstają kartodiagramy. g) wykresy w układzie współrzędnych – są to wykresy słupkowe – histogramy, oraz wykresy liniowe – diagramy.
8. Wskaźniki struktury: stosunek liczby jednostek o danej wartości cechy do liczebności próby.
9. Podstawowe pojęcia:
Zbiorowość (populacja) generalna - wszystkie elementy, będące przedmiotem badania, co do których formułowane są wnioski ogólne.
Zbiorowość próbna (próba) - podzbiór populacji generalnej, obejmujący część jej elementów - wybranych w określony sposób. Próba podlega badaniu statystycznemu, a wynik jest uogólniany na zbiorowość generalną.
Cechy statystyczne - właściwości charakteryzujące jednostki statystyczne (obiekty):
Cechy stałe: są wspólne dla wszystkich jednostek danej zbiorowości i nie podlegają badaniu, a jedynie decydują o zaliczeniu jednostki do określonej zbiorowości:
· rzeczowe - właściwości, które charakteryzują określony zbiór osób, rzeczy lub zjawisk,
· przestrzenne - gdzie badamy,
· czasowe - jaki okres obejmuje badanie lub w jakim momencie się ono odbywa.
Cechy zmienne: Są to właściwości, które różnią poszczególne jednostki statystyczne (głównie one podlegają obserwacji):
· mierzalne - (ilościowe, kwantytatywne) - właściwości które można zmierzyć i wyrazić za pomocą odpowiednich jednostek fizycznych (np. w kilometrach, centymetrach), zalicza się również do nich cechy quasi-ilościowe (porządkowe), kwantyfikują natężenie badanej właściwości przedstawionej w sposób opisowy, porządkując w ten sposób zbiorowość (np. oceny studentów: bdb, db, itp.),
· niemierzalne - (jakościowe, kwalitatywne) - zwykle określane słownie (np. płeć).
Cechy mierzalne - (nazywane zmiennymi) - oznaczenie: X, Y, Z, ich wartości: x, y, z:
· skokowe (dyskretne) - przyjmują skończony lub przeliczalny zbiór wartości na danej skali liczbowej, najczęściej jest to zbiór liczb całkowitych dodatnich (np. liczba osób w rodzinie, liczba usterek, itp.).
· ciągłe - mogą przyjąć każdą wartość z określonego przedziału liczbowego [a,b], przy czym liczba miejsc po przecinku jest uzależniona od dokładności dokonywanych pomiarów (np. waga detalu).
W przypadku badań zbiorowości wielowymiarowych zmienne (cechy mierzalne) dzielimy na:
· stymulanty - te cechy, których wyższe wartości pozwalają zakwalifikować daną jednostkę statystyczną jako lepszą z punku widzenia realizowanego badania,
· dominanty - cechy, których wysokie wartości świadczą o niskiej pozycji jednostki w zbiorze.
10. Statystyczne grupowanie - czynności związane z usystematyzowaniem materiału statystycznego, polegające na mniej lub bardziej zróżnicowanym podziale niejednorodnej zbiorowości na możliwie jednorodne grupy wg obranych kryteriów i na zestawieniu interesujących danych statystycznych, charakteryzujących poszczególne grupy.