ŚWIATOWE SPICHLERZE ZBOŻOWE:
są to regiony świata, gzie istnieje nadwyżka produkcji nad lokalnymi potrzebami
- wschodnio- europejski (europejska cześć ZSRR)
- zachodnio-europejski (Francja)
- północno-amerykański (USA, Kanada)
- południowo-amerykański (Argentyna, Meksyk)
- indyjski (Birma, Indochiny)
- australijski
CZYNNIKI PIERWOTNE WPLYWAJĄCE NA WIELKOŚĆ ZBIORÓW:
- odmiany
- gatunki
- gleby
- nawożenie
- warunki
- po czym siejemy
UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH ZBÓŻ W PRODKCJI SWIATOWEJ:
- kukurydza 25%
- ryż 26%
- pszenica 28%
- żyto 2%
- owies 3%
- proso 6%
- jęczmień 10%
WYKORZYSTANIE ZBÓŻ W GAŁĘZIACH PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO:
- młynarstwo - pszenica, pszenżyto, żyto, jęczmień
- kaszarstwo - pszenica, jęczmień
- piekarstwo - pszenżyto, żyto, jęczmień
- platkarstwo - pszenżyto, jęczmień
- ciastkarstwo - pszenica, pszenżyto, żyto
- cukiernictwo - pszenica, pszenżyto
- makaroniarstwo - pszenica, jęczmień
- piwowarstwo - pszenica, pszenżyto, jęczmień
- gorzelnictwo - pszenżyto, żyto
- koncentraty spożywcze - pszenica, pszenżyto, żyto, jęczmień
- olejarstwo - kukurydza
- pasze - pszenica, pszenżyto, żyto, jęczmień
ZBIORY W POLSCE:
- 20-25 mln ton/ rok
- 20% tzn. 4,5 mln ton ziarna trafia do obrotu towarowego z przeznaczeniem głownie do wykorzystania na cele konsumpcji
- dominująca role w obrocie towarowym odgrywa ziarno pszenicy, której roczne zbiory wynoszą 7-9 mln ton, z czego ok 3 mln zluzowane są na cele konsumpcji
SYSTEM ODBIORU ZIARNA OD PRODUCENTA I WPROWADZENIE ZIARNA DO OBROTU TOWARÓW, POWINNY MIEĆ NA CELU:
- gromadzenie odpowiedniej ilości ziarna o jakości określonej wymaganiami sprecyzowanymi przez końcowego użytkownika ziarna (młynarz, producent makaronu lub kaszy)
- obecny system nie spełnia swojej roli: wymagania dla poszczególnych gatunków zbóż, określone w odpowiednich normach przedmiotowych, będących podstawa ustalenia cennika skupowego, są ustalane na b. niskim poziomie, który nie zapewnia uzyskania surowca o odpowiedniej jakości
- w chwili obecnej każda jednostka prowadząca skup ziarna (jednostka państwowa, spółdzielcze, osoba prywatna) ma prawo ustalić własne zasady skupowania ziarna, w tym również określające sposób powiązania ceny ziarna z jego jakością
DOKUMENTY OKREŚLAJĄCE WYMAGANIA JAKOŚCIOWE DLA SUROWCÓW ZBOŻOWYCH:
- normy przedmiotowe
- standardy giełdowe
- kontrakty handlowe (kupno- sprzedaż)
- cenniki jednostek skupujących ziarno zbóż
- wymagania ofertowe przetwórcy
- zarządzenia jednostek prowadzących skup interwencyjny
DOBÓR WYRÓŻNIKÓW JAKOŚCIOWYCH UWZGLĘDNIANY PRZY OKREŚLANIU WYMAGAŃ JAKOŚCIOWYCH W POSZCZEGÓLNYCH DOKUMENTACH ORAZ POZIOM TYCH WYMAGAŃ SĄ W DUŻEJ MIERZE UZALEŻNIONE OD:
- cel, jakiemu dany dokument ma służyć
- możliwości ustalenia w praktyce danego wyróżnika
- czasochłonność metody jago oznaczania
WYMAGANIA:
- ogólne jakościowe
§ ziarno pszenicy konsumpcyjnej i makaronowej musi być:
§ zdrowe (nie porażone na polu)
§ dojrzale (niedojrzale ma dużo wody)
§ dobrze wykształcone (większe, mniej okrywy zew)
§ czyste
§ wolne od szkodników
§ bez obcego zapachu
§ nie zaprawiane do siewu
§ a pozostałości pestycydów nie mogą przekraczać tolerancji dla ziarna zbóż do przetwórstwa
§ ziarno pszenicy paszowej również powinno odpowiadać tym wymaganiom, przy czym dopuszcza się zwiększony udział ziaren pośrednich oraz zanieczyszczeń organicznych nieszkodliwych dla zdrowia
- Jakościowe podstawowe i minimalne
§ powyższe cechy określane są na podstawie następujących wyróżników:
§ zapach
§ wilgotność
§ zawartość zanieczyszczeń
§ wyrównanie ziarna
§ poziom wymagań minimalnych w odniesieniu do tych wyróżników jest zróżnicowany dla ziarna w skupie, obrocie i przetwórstwie
§ norma przyjmuje, jako wymaganie podstawowe wilgotność ziarna nie większa niż 15% dopuszcza do skupu ziarno o wilg nie większej niż 22%, a do obrotu nie większej niż 18%
§ wymagania min w przetwórstwie są określane na poziomie 15- 16% w zależności od rodzaju ziarna i jego przeznaczenia
§ ziarno musi charakteryzować swoisty zapach
§ dopuszcza się zapach magazynowy, a w przypadku ziarna paszowego również zapach fermentacyjny, nietrwały
TOWAROZNAWCZA OCENA ZIARNA ZBOZ OBEJMUJE:
§ pozwala to określić wartość przemysłowa, technologiczna i handlowa zbóż
§ ocenę organoleptyczna - jest najprostszą metoda określenia jakości ziarna, która nie wymaga skomplikowanej aparatury ani nie pochłania nadmiernej ilości czasu
Ocena organoleptyczna obejmuje ocenę:
1. Smaku (powinien być charakt, dla danego gat, bez posmaków obcych. Smaki obce świadczą o zepsuciu ziarna lub nieodpowiedniemu przechowywaniu. Zapach ziarna zależy od warunków przechowywania i czystości ziarna, stopnia poradzenia przez szkodniki i drobnoustroje)
§ ziarno stare, zleżałe - smak lekko kwaśny
§ ziarno zepsute - smak gorzki, wyraźnie kwaśny
2. Zapachu (Zapach ziarna zależy od warunków przechowywania i czystości ziarna, stopnia porażenia przez szkodniki i drobnoustroje)
§ ziarno zdrowe i świeże - zapach typowy, charakter
§ ziarno nadmiernie wilgotne, niedostatecznie przewietrzane - zapach spichrzowy, stęchły
§ ziarno nieprawidłowo suszone- zapach świeżo piłowanego drewna
§ działanie enzymów- zapach fermentacji, zjełczały, silnie kwaśny, octowy
§ zapoczątkowane procesy życiowe- zapach słodowy
§ rozwój szkodników - zapach miodowy
§ ziarno przechowywane w pobliżu mat, takich jak oleje, benzyna, rozpuszczalniki organiczne może przejąć charakterystyczny zapach, co jest trudne do usunięcia i praktycznie dyskwalifikuje ziarno jako surowiec technol czy paszowy
3. Wyglądu zewnętrznego
§ barwa
- ziarna zdrowe, prawidłowo suszone i przechowywane - barwa naturalna, połysk
- ziarno niedojrzałe - barwa jaśniejsza
- ziarna stare, zbierane podczas deszczu - b ciemne
- ziarno porażone przez pleśnie , szkodniki - b niejednolita - plamista
§ jednolitość
§ stopień porażenia przez szkodniki i drobnoustroje
§ ilość i jakość zanieczyszczeń (zanieczyszczenia masy zbożowej, ich klasyfikacja:)
o zanieczyszczenia użyteczne (ziarna pośrednie, chude, niedorozwinięte, przesiewające się przez sito o wymiarach oczka 1,6- 25mm; z. porośnięte z oznakami skiełkowania dostrzegalnymi nie uzbrojonym okiem; z. uszkodzone mechanicznie i przez szkodniki, mające odsłoniętą cześć bielma mącznego np. połamane, zgniecione, nadgryzione, przez szkodniki, z utraconym zarodkiem, z wyraźnie popękaną okrywa; ziarna zielone, niedojrzałe; z. z zarodkiem uszkodzonym przez mikroflorę, których okrywa zarodka ma zabarwienie od brązu do brunatnej; z. innych zbóż kłosowych jak jęczmień, żyto, pszenżyta, oraz owsa, cale i uszkodzone mechanicznie; nasiona roślin uprawnych nielosowych, nieszkodliwych dla zdrowia z wyjątkiem nasion roślin oleistych)
o zanieczyszczenia nieużyteczne (tzw mineralne; piasek, kamienie, szkło, części metali zatrzymujące się na sicie o wymiarach oczka 1 mm; szkodliwe dla zdrowia; nasiona chwastów szkodliwych dla zdrowia: sporysz, ekskrementy gryzoni; martwe szkodniki: zbożowo- mączne oraz ich pozostałości; zniszczone ziarna pszenicy, jęczmienia, żyta, owsa jak i ziarna z oznakami pleśni dostrzegalna nieuzbrojonym okiem oraz ziarna zbutwiałe i spalone; zanieczyszczenia organiczne: słoma, plewy, łuska, cześć klosc, nasion chwastów nieszkodliwych dla zdrowia oraz nasiona roślin oleistych; pozostałe skl przesiewające się przez sito o wymiarach oczka 1mm)
>badając dotykiem możemy określić przybliżona wilgotność i temp
Ocena laboratoryjna masy zbożowej (badanie cech fizycznych i chem, które są b skomplikowane od oceny organoleptycznej)
*cechy fizyczne:
- gęstość ziarna w stanie usypowym
- masa 1000 ziaren
- celność i wyrównanie
- szklistość i mączystość
- wilgotność ziarna
- masa właściwa
- zawartość okrywy owocowo- nasiennej (łuski)
SYSTEM KLASYFIKACJI JAKOŚCIOWEJ PSZENICY W POLSCE:
- seria pełna:
§ liczba opadania
§ zawartość białka w ziarnie ...