Zbiorowa - Historia powszechna 1945-1992 - skrypt dla studentow, Nieposortowane (2)

ROZDZIA� IGlobalne wyzwania i odpowiedzi1. WyzwaniaZ�o�ony charakter przemian, jakie zasz�y w �wiecie po zako�czeniu najkrwawszego konfliktu w jego dziejach, wynika z wyzwa� stoj�cych przed ludzko�ci�. Nale�� do nich m.in.:� wyzwanie demograficzne,� wyzwanie �ywno�ciowe,� wyzwanie surowcowe i energetyczne,� wyzwania zwi�zane z post�pem techniki,� wyzwanie ekologiczne,� wyzwanie informacyjne,�� wyzwania wynikaj�ce z kryzysu ideologii i renesansu religii,� wyzwania spo�eczne,� wyzwania polityczne na arenie wewn�trznej i mi�dzynarodowej2. Eksplozja demograficznaPowojenny rozw�j demograficzny wywo�any wieloma czynnikami-tendencj� do odbudowania strat wojennych w Europie, ograniczeniem zasi�gu epidemii, zmniejszeniem �miertelno�ci niemowl�t i (w niekt�rych regionach �wiata) popraw� wy�ywienia, zdawa� si� potwierdza� przepowiednie maltuzjanist�w, przewiduj�cych na pocz�tku XIX wieku demograficzn� katastrof�, wynikaj�c� z pog��bienia si� niedobor�w �ywno�ci w coraz bardziej przeludnionym �wiecie. Neomaltuzjanizm, modny w naszym stuleciu, potwierdza� niekt�re tezy Malthusa wskazuj�c na to, �e tylko ograniczenie przyrostu ludno�ci w krajach cierpi�cych na niedobory �ywno�ciowe mo�e zapobiec nieuchronnej katastrofie. Wp�ywy maltuzjanizmu da�y si� zauwa�y� tak�e w przepowiedniach dotycz�cych nieuchronnego wyczerpania si� podstawowych �r�de� energii i najwa�niejszych� Dekolonizacja i narastanie konflikt�w w r�nych regionach �wiata oraz w stosunkach mi�dzy blokami (1959-1969);� Nowe odpr�enie: era uk�ad�w wschodnich i KBWE (1970-1978);� Kolejny etap zimnej wojny i kryzys systemu komunistycznego. Renesans religijny w krajach katolickich i islamskich (1979-1985);3. Pr�by reform i upadek komunizmu (1985-1989);� Rozpad l�du ja�ta�sko-poczdamskiego i koniec podzia�u �wiata na dwa bloki. Koniec zimnej wojny. Zjednoczenie Niemiec. Rewolucje demokratyczne i upadek Zwi�zku Radzieckiego. Era nacjonalizm�w i wzrostu napi�� regionalnych (od 1989).Periodyzacja gospodarcza okresu, kt�r� mo�na zaproponowa�, to:� Epoka odbudowy powojennej, powojenna polityka nacjonalizacji i pocz�tki pa�stwa dobrobytu (1945-1947);� Plan Marshalla i pocz�tki integracji gospodarczej Zachodu (1947-1950). Boom korea�ski i rozw�j proces�w integracyjnych w Europie Zachodniej (1950-1957). Rozkwit scentralizowanego systemu elastycznej, planowej gospodarki w krajach komunistycznych (1949-1963);� Utworzenie EWG i EFTA, pierwszy okres ich dzia�alno�ci w warunkach dobrej koniunktury gospodarczej (1958-1962);� Recesja i zwolnienie tempa wzrostu gospodarczego (1963-1971). Stagnacja w krajach komunistycznych (1963-1980);� Kryzys systemu monetarnego, kryzys naftowy i energetyczny, okres stagnacji. Fiasko polityki pa�stwa dobrobytu (1972-1982);� Przezwyci�enie kryzysu w warunkach gospodarki neoliberalnej. Upadek gospodarczy kraj�w komunistycznych (1981-1989). Epoka monetaryzmu (od 1983);� Pr�by budowy gospodarki rynkowej w krajach postkomunistycznych (od 1990).Periodyzacja ta jest oczywi�cie r�wnie dyskusyjna, jak inne jej propozycje.S�owo wst�pneOd szeregu lat brakuje podr�cznika obejmuj�cego podstawowe zagadnienia historii powszechnej ostatniego 50-lecia. Tematyka to nie�atwa, wymagaj�ca od autora nie tylko historycznego, ale i politologicznego i ekonomicznego przygotowania. Potrzeba ukazania si� takiej pozycji wynika tak�e z g��bokich przewarto�ciowa�, jakie prze�ywaj� nauki historyczne w obliczu konieczno�ci nowego spojrzenia na wiele zagadnie� historii ostatnich dziesi�cioleci. Burzliwe tempo wydarze� i ci�g�e zmiany zachodz�ce w �wiecie zwi�kszaj� zainteresowanie histori� wsp�czesn�. St�d praca ta, przeznaczona przede wszystkim dla student�w historii, powinna dotrze� do nauczycieli, do czytelnik�w interesuj�cych si� tym dzia�em historii, differentia specifica kt�rego stanowi to, �e opisywane wydarzenia maj�c swoj� genez� i pocz�tek, nie posiadaj� ko�cowej cezury.1. PeriodyzacjaPeriodyzacja omawianego okresu jest nadal dyskusyjna. Zabiegiem w znacznym stopniu u�atwiaj�cym j� jest przyj�cie zasady odr�bnej periodyzacji stosunk�w mi�dzynarodowych i rozwoju gospodarki �wiatowej oraz periodyzacji historii regionalnej.Mo�na zaproponowa� nast�puj�c� periodyzacj� dziej�w �wiata po II wojnie �wiatowej:� Zako�czenie II wojny �wiatowej i ukszta�towanie si� �adu ja�ta�sko-poczdamskiego (1945);� Pocz�tki zimnej wojny oraz stalinizacji Europy �rodkowej 1945-1947;� Konfrontacja systemowa, podzia� Niemiec, Europy i �wiata na dwa wrogie bloki (1947-1954);� Z�agodzenie zimnej wojny. Destalinizacja i pierwszy kryzys systemu komunistycznego (1954-1959); surowc�w na Ziemi.Niezale�nie od tego, �e udane pr�by zahamowania przyrostu naturalnego w niekt�rych krajach (np.Chiny) oraz spadkowa tendencja stopy urodze� w krajach rozwini�tych i innych krajach uprzemys�owionych dowiod�y, i� nadmierny przyrost naturalny mo�na ograniczy�, okaza�o si� w ostatnich latach, �e istnieje swoista korelacja pomi�dzy spo�yciem bia�ka na l mieszka�ca a stop� urodze� w danym spo�ecze�stwie. Nowe perspektywy rozwoju energetyki, post�p techniki, a nade wszystko tzw. �zielona rewolucja" zmniejszy�y dzi� zaniepokojenie wynikaj�ce z nadmiernego przyrostu naturalnego w krajach tzw. Trzeciego i Czwartego �wiata. Problem jednak nadal istnieje. W roku 1950 ludno�� �wiata przekroczy�a 2,5 mld, w 1960 - 3 mld, w 1980 si�gn�a ponad 4,4 mld, obecnie ju� przekroczy�a 5,5 mld. Planeta nasza - pod warunkiem jej racjonalnego u�ytkowania - jest w stanie wy�ywi� znacznie wi�cej mieszka�c�w. Wymaga to jednak przezwyci�enia innych barier i wyzwa�, jakie przed ludzko�ci� stoj�. Kwestia ta posiada wielki wyd�wi�k moralny, zwi�zany z odmiennymi podej�ciami do podstawowych sposob�w regulacji urodzin, szczeg�lnie za� do kontrowersyjnego nie tylko w Polsce problemu aborcji.2. Bariera �ywno�ciowa i sanitarnaProblem niedoboru �ywno�ci - odczuwany dotkliwie i w poprzednich stuleciach - zaostrzy� si� w wielu regionach �wiata w ci�gu XX wieku. Szczeg�lnie wielkie trudno�ci odczuwa�y Indie, Chiny, kraje Afryki i obszary radzieckiego imperium oraz niekt�re kraje Ameryki �aci�skiej. Chroniczne niedo�ywienie, niedob�r bia�ka i wi���ce si� z tym umys�owe upo�ledzenie sporej cz�ci populacji od czasu do czasu kulminowa�y w postaci wielkich kl�sk g�odu (w Rosji w 1921 roku, na Ukrainie w r. 1934, w ca�ej po�udniowej cz�ci ZSRR i w Rumunii w latach 1946-7, w Indiach w 1942 roku, w Chinach par� razy w ci�gu omawianego okresu). W niekt�rych rejonach Afryki (Etiopia, Somalia, Sudan, pas tzw. Sahelu - pogranicza strefy sawanny i saharyjskich pusty�) g��d sta� si� zjawiskiem permanentnym, wymykaj�cym si� spod wszelkiej kontroli mi�dzynarodowej. G�odowi towarzyszy�y, podobnie jak w poprzednich stuleciach, epidemie chor�b zaka�nych. G��wnie jednak �bicze ludzko�ci" - czarn� osp�, d�um�, choler� uda�o si� wyeliminowa� ca�kowicie lub w znacznym stopniu. Mniejsze post�py zanotowano w walce z chorobami wenerycznymi, a zupe�nie nowe wyzwania stworzy�o pojawienie si� w ostatnich latach pandemii AIDS. Plagi spo�eczne w rodzaju alkoholizmu i narkomanii uleg�y w omawianym okresie ogromnemu nasileniu w skali �wiatowej, a na stan sanitarny wp�yn�� te� fakt, �e coraz mniejsza cz�� ludzko�ci korzysta ze zdatnej do picia i nieska�onej wody.3. Bariera surowcowa i energetycznaOgromny wzrost spo�ycia niekt�rych surowc�w, zw�aszcza ropy naftowej, spowodowa� pojawienie si� spekulacji co do przewidywanego ich wyczerpania. Znalaz�y one swoje odbicie w znanym jako pierwszy raport Klubu Rzymskiego (mi�dzynarodowej organizacji zajmuj�cej si� prognozowaniem rozwoju ludzko�ci w XXI stuleciu) opracowaniu �Granice wzrostu" (1972), w kt�rym przedstawiono apokaliptyczn� wizj� wyczerpania si� ropy naftowej i innych surowc�w energetycznych, a tak�e zasob�w podstawowych metali. Spowodowa�o to pojawienie si� teorii wskazuj�cych na potrzeb� zahamowania na obecnym poziomie wzrostu gospodarczego. �Zerowy wzrost" mia� stanowi� odpowied� kraj�w rozwini�tych na kryzys gospodarki �wiatowej, jaki rozpocz�� si� w 1973 roku.Bardziej optymistyczne oceny wynikaj� z faktu, �e post�p nauki i techniki przynosi codziennie informacje o odkryciach nowych z�� ropy i gazu ziemnego, zw�aszcza pod dnem morskim, nowych z�� metali (nawet uznanej za niemal wyczerpan� cyny lub boksyt�w, kt�rych zasoby oceniane w latach 50-tych mia�y wystarcza� zaledwie na kilka - kilkana�cie lat). Ludzko�ci nie grozi globalny deficyt energii, ale obecne metody jej wykorzystywania budz� zastrze�enie nie tylko z uwagi na marnotrawstwo w eksploatacji i pozyskiwaniu ropy naftowej (przyk�ad katastrofy energetycznej w Zwi�zku Radzieckim), ale i ze wzgl�d�w ekologicznych. Ostateczne rozwi�zanie problem�w energetycznych przyniesie wiek XXI - nadejdzie era pokojowego wykorzystania energii termoj�drowej, kojarz�cej si� nam niegdy� tylko z bomb� wodorow�, dzi� za� z opanowanymi w skali laboratoryjnej sposobami pokojowego jej uzyskania.4. Rewolucja naukowo-techniczna i wyzwania z ni� zwi�zaneW okresie p�wiecza powojennego osi�gni�to olbrzymi post�p w zakresie techniki i technologii. Badania atomowe, nastawione od pocz�tku II wojny �wiatowej na konstrukcj� broni masowego ra�enia, przynios�y tak�e powstanie energetyki j�drowej i pokojowe zastosowanie izotop�w radioaktywnych w medycynie, rolnictwie i w innych dziedzinach �ycia. Badania rakietowe i zwi�zana z nimi penetracja kosmosu, maj�c znaczenie g��wnie militarne, otworzy�y ludzko�ci perspektyw� ekspansji w kierunku przestrzeni pozaziemskiej. Pierwszy lot sputnika w 1957 roku, okr��enie Ziemi przez cz�owieka w roku 1961, l�dowanie astronaut�w ameryka�skich na Ksi�ycu w 1969 roku stanowi� tylko zapowied� ery, w kt�rej komunikacja z Ksi�ycem b�dzie regularnie prowadzona dla eksploatacji jego bogactw naturalnych, loty w obr�bie systemu s�onecznego b�d� powszednim zjawiskiem, za� nast�pne stulecia przynios� teoretycznie...

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

kachorra.htw.pl