Historia epidemiologii
· Od 1855 roku aż po II-gą połowę XX wieku epidemiologia zajmowała się głównie chorobami zakaźnymi
· Druga połowa XX wieku – znaczenia nabierają choroby przewlekłe
POCZĄTEK XX WIEKU
v Zmiany ludnościowe
Ø Wzrost odsetka ludzi starszych
§ USA : 47 tal w 1900 roku vs. 78 lat w 1995
§ Spadek wskaźnika urodzin
Ø Urbanizacja
v Zmiany epidemiologiczne
Ø Spadek umieralności dzieci
Ø Spadek umieralności z powodu chorób zakaźnych
Ø Wzrost chorób przewlekłych
Przemiany epidemiologiczne
· Wzrost przeciętnej długości życia w okresie 1900-1970 jest spowodowane głównie przez spadek umieralności dzieci
Ø Odżywianie, higiena, szczepienia etc.
Ø Umieralność z powodu chorób przewlekłych wzrasta
· Po 1970 przeciętna średnia długość życia wzrasta jako efekt prewencji i leczenia chorób przewlekłych w wyniku czego spadła umieralność w populacji osób w średnim wieku
Ø Choroby układu krążenia
Ø Niektóre nowotwory
Najważniejsze przyczyny zgonów w U.S.A. w 1900 i w 1982 roku
· W 1900
Ø Zapalenie płuc i grypa 12%
Ø Gruźlica 11%
Ø Choroby serca 9%
Ø Udary 8%
Ø Biegunka 7%
· W 1982
Ø Choroby serca 34%
Ø Nowotwory 24%
Ø Wypadki i urazy 7%
Ø Udary 7%
Ø Przewlekłe choroby płuc 3%
Zgony w 1990 roku według grup przyczyn
W krajach rozwijających się
W krajach rozwiniętych
· Choroby zakaźne - 41,9%
· Choroby niezakaźne – 47,5%
· Urazy – 10,7%
· Choroby niezakaźne – 86,2%
· Choroby zakaźne – 6,2%
· Urazy – 7,5%
EPIDEMIOLOGICZNE PRZEMIANY
Przyczyny zgonów
· W krajach rozwiniętych
· Wiek 15 – 44
Ø Wypadki
Ø Nowotwory
Ø Choroby układu krążenia
· Wiek 45 – 54
Ø Choroby układu krążenia
Ø Nowotwory
Ø Wypadki
· W krajach rozwijających się
· Wiek 15- 44
Ø Wypadki
Ø Choroby układu krążenia
Ø Nowotwory
· Wiek 45 – 54
Ø Choroby układu krążenia
Ø Nowotwory
Ø Wypadki
1) Epidemiologia jest filozofią, strategią, metodologią, sposobem badania problemów zdrowotnych. Epidemiologia nie jest wiedzą.
2) Epidemiologia zajmuje się badaniem z jaką częstością pojawiają się choroby w grupie ludzi i dlaczego.
Podstawowe założenia epidemiologii
· Choroba nie zdarza się „losowo”
· Choroba ma czynniki przyczyniające się do jej powstania oraz czynniki jej zapobiegające
· Choroba nie jest losowo w populacji rozłożona
Epidemiologia jest przede wszystkim nauką opisową i zajmuje się badaniem poszczególnych chorób pod względem częstości zachorowań, zależnie od czasu, miejsca, wieku, zajęcia, warunków środowiskowych itp. W epidemiologii doświadczalnej metodą nowoczesną są zakrojone na szeroką skalę badania eksperymentalne w środowiskach ludzkich, mające na celu uzyskanie obiektywnej oceny skuteczności środków i metod zapobiegawczych i leczniczych.
EPIDEMIOLOGIA jako nauka zajmuje się:
1) Oceną występowania zjawisk zdrowotnych (np. urodzenia, zgony, choroby, zaburzenia zdrowotne, cechy biologiczne – jest to domena epidemiologii opisowej posługującej się takimi pojęciami jak m.in. zapadalność, częstość, dystrybucja w czasie i w przestrzeni, wielkość mierzalnej cechy.
2) Oceną uwarunkowań zjawisk zdrowotnych – jest to domena tzw. epidemiologii analitycznej, ukierunkowanej np. na porównania częstości lub wielkości badanych atrybutów zdrowia, szacowanie ryzyka zdrowotnego, modelowanie związków przyczynowo – skutkowych.
Zadania epidemiologii
· Określa, które problemy zdrowotne są istotne pod względem zachorowalności, chorobowości, śmiertelności.
· Określa jakie czynniki i w jakim stopniu przyczyniają się do tych problemów.
· Proponuje sposoby rozwiązania problemów.
· Sprawdza skuteczność interwencji.
Cele epidemiologii
· Identyfikacja przyczyn i czynników ryzyka występowania chorób.
· Określenie rozprzestrzeniania się choroby w społeczeństwie.
· Badania naturalnej historii choroby i prognozy jej skutków.
· Opracowywanie programów zapobiegawczych i naprawczych.
· Edukacja społeczna.
ZASTOSOWANIE EPIDEMIOLOGII
1) Określenie historii naturalnej choroby (charakterystyka ciągu zdarzeń sekwencji „zdrowie – zmiany subkliniczne – choroba – zgon (albo całkowity lub częściowy powrót do stanu zdrowia)
2) Opis stanu zdrowia populacji (pomiar częstości i natężenia badanych zaburzeń stanu zdrowia)
3) „badania przyczynowo – skutkowe – (ocena wpływu czynników osobniczych i środowiskowych na przebieg procesu charakteryzującego się przejściem do stanu choroby)
4) Ocena skuteczności interwencji (ocena wyników terapii w przypadku choroby oraz ocena wyników promocji zdrowia i działalności profilaktycznej, a także decyzji organizacyjnych w odniesieniu do potencjału zdrowotnego populacji)
ENDEMIA – występowanie choroby wśród ludzi na określonym terenie w liczbie utrzymującej się przez wiele lat na tym samym poziomie.
EPIDEMIA – występowanie w określonym czasie, w określonej populacji lub obszarze zachorowań lub zachowań, mogących mieć wpływ na zdrowie ludzi, w liczbie znacznie wyższej niż tego można było oczekiwać na podstawie obserwacji z lat ubiegłych (np. pojawienie się nowego czynnika chorobowego, wprowadzenie na jakiś obszar ludzi podatnych na daną chorobę, spowodowaną zmianą zjadliwości jakiegoś czynnika, spowodowane zmianami środowiskowymi)
PANDEMIA – epidemia szybko rozprzestrzeniających się chorób zakaźnych obejmujących swoim zasięgiem kilka państw, jeden kontynent lub cały świat (np. pandemia HIV i AIDS, pandemia dżumy, cholery)
· Przykłady pandemii
Ø Grypa „hiszpanka” = 20 -50 mln zgonów na wszystkich kontynentach w latach 1981 – 1919
Ø SARS na początku XXI wieku ok. 3000 zachorowań na wszystkich kontynentach
Ø otyłość
· Przykład epidemii
Ø 1963r. ospa we Wrocławiu
Ø Praktycznie corocznie w sezonie zimowym grypa
Ø Choroba Minamata w połowie lat pięćdziesiątych XX wieku
· Przykłady endemii
Ø choroby tropikalne w strefie tropikalnej
Ø gruźlica
Przykłady różnych przyczyn epidemii:
· Epidemia spowodowana pojawieniem się w populacji nowego czynnika etiologicznego np. zespół eozynofilii myaigii po spożyciu produktów farmaceutycznych zawierających 1-tryptofan.
· Epidemia spowodowana zmianami w znanym od dawna czynniku patogennym np. pojawienie się gruźlicy lekoopornej.
· Epidemia spowodowana zmianami środowiskowymi.
· Epidemia spowodowana wprowadzeniem na tereny endemiczne grupy ludzi podatnych na dana chorobę.
· Epidemia spowodowana wzrostem ilości lub zmiana zjadliwości czynnika etiologicznego występującego w populacji.
· Epidemia spowodowana zmianą sposobu przekazywania czynnika etiologicznego bytującego w populacji od dłuższego czasu.
Klasyczne badania epidemiologiczne
· Cholera w Londynie
· Nagasaki – badanie zmian popromiennych
· Smog londyński (1952r)
· Choroba Minamata
· Choroba Itai-Itai
· Choroba legionistów
· Choroba cassava
Epidemiologia
Zajmuje się grupami / populacjami a nie indywidualnym człowiekiem
Prewencja
Leczenie
Populacja
Zdrowie publiczne
System opieki zdrowotnej
Osoba
Podstawowa opieka zdrowotna / edukacja zdrowotna
medycyna
Badania epidemiologiczne
· Epidemiologia to badanie częstości i rozkładu zaburzeń w populacji
· Rozpowszechnianie lub częstość występowania (prevelence), to stosunek liczby osób, u których występuje zaburzenie do liczebności całej populacji.
· Zachorowalność (incidence) odnosi się do liczby nowych przypadków, które pojawiły się w określonym czasie.
· Czynniki ryzyka są warunkami, które zwiększają prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania się zaburzenia.
...