SWIATOWE SPICHLERZE ZBOZOWE:
są to regiony świata, gzie istnieje nadwyżka produkcji nad lokalnymi potrzebami
*wsch- europ (europejska cześć ZSRR)
*polnoc- ameryk (USA, Kanada)
*polud- ameryk (Argentyna, Meksyk)
*indyjski (Birma, Indochiny)
*australijski
*zach- europ (Francja)
CZYNNIKI PIERWOTNE WPLYWAJACE NA WIELKOSC ZBIOROW:
-odmiany
-gatunki
-gleby
-nawożenie
-warunki
-po czym siejemy
UDZIAL POSZCZEGOLNYCH ZBOZ W PROD SWIATA:
-kukurydza 25%
-ryz 26%
-pszenica 28%
-żyto 2%
-owies 3%
-proso 6%
-jęczmień 10%
WYKORZYSTANIE ZBOZ W GALEZIACH PRZEM SPOZYW:
-młynarstwo- pszenica, pszenżyto, żyto, jęczmień
-kaszarstwo- pszenica, jęczmień
-piekarstwo- pszenżyto, żyto, jęczmień
-platkarstwo- pszenżyto, jęczmień
-ciastkarstwo- pszenica, pszenżyto, żyto
-cukiernictwo - pszenica, pszenżyto
-makaroniarstwo- pszenica, jęczmień
-piwowarstwo- pszenica, pszenżyto, jęczmień
-gorzelnictwo- pszenżyto, żyto
-koncentraty spoz- pszenica, pszenżyto, żyto, jęczmień
-olejarstwo- kukurydza
-pasze- pszenica, pszenżyto, żyto, jęczmień
ZBIORY W POLSCE:
-20- 25 mln ton/ rok
-20% tzn. 4,5 mln ton ziarna trafia do obrotu towarowego z przeznaczeniem głownie do wykorzystania na cele konsumpcji
-dominująca role w obrocie towarowym odgrywa ziarno pszenicy, której roczne zbiory wynoszą 7-9 mln ton, z czego ok 3 mln zluzowane sa na cele konsumpcji
SYSTEM ODBIORU ZIARNA OD PRODUCENTA I WPROWADZENIE ZIARNA DO OBROTU TOWAROW , POWINNY MIEC NA CELU:
-gromadzenie odpowiedniej ilości ziarna o jakości określonej wymaganiami sprecyzowanymi przez końcowego użytkownika ziarna (mlynarz, producent makaronu lub kaszy)
-obecny system nie spełnia swojej roli: wymagania dla poszczególnych gatunków zbóż, określone w odpowiednich normach przedmiotowych, będących podstawa ustalenia cennika skupowego, są ustalane na b. niskim poziomie, który nie zapewnia uzyskania surowca o odpowiedniej jakości
-w chwili obecnej każda jednostka prowadząca skup ziarna (jednostka państwowa, spółdzielcze, osoba prywatna) ma prawo ustalić własne zasady skupowania ziarna, w tym również określające sposób powiązania ceny ziarna z jego jakością
DOKUMENTY OKRESLAJACE WYMAGANIA JAKOSCIOWE DLA SUROWCOW ZBOZOWYCH:
-normy przedmiotowe
-standardy giełdowe
-kontrakty handlowe (kupno- sprzedaż)
-cenniki jednostek skupujących ziarno zbóż
-wymagania ofertowe przetwórcy
-zarządzenia jednostek prowadzacych skup interwencyjny
DOBOR WYROZNIKOW JAKOSCIOWYCH UWZGL PRZY OKRESLANIU WYMAGAN JAKOSCIOWYCH W POSZCZEGOLNYCH DOKUMENT ORAZ POZIOM TYCH WYMAGAN SA W DUZEJ MIERZEUZALEZNIONE OD:
-cel, jakiemu dany dokument ma służyć
-możliwości ustalenia w praktyce danego wyróżnika
-czasochłonność metody jago oznaczania
WYMAGANIA:
-ogólne jakościowe
*ziarno pszenicy konsumpcyjnej i makaronowej musi być:
*zdrowe (nie porażone na polu)
*dojrzale (niedojrzale ma dużo wody)
*dobrze wykształcone (większe, mniej okrywy zew)
*czyste
*wolne od szkodników
*bez obcego zapachu
*nie zaprawiane do siewu
*a pozostałości pestycydów nie mogą przekraczać tolerancji dla ziarna zbóż do przetwórstwa
*ziarno pszenicy paszowej również powinno odpowiadać tym wymaganiom, przy czym dopuszcza się zwiększony udział ziaren pośrednich oraz zanieczyszczeń organicznych nieszkodliwych dla zdrowia
-jakościowe podstawowe i minimalne
*powyższe cechy określane są na podstawie następujących wyróżników:
*zapach
*wilgotność
*zawartość zanieczyszczeń
*wyrównanie ziarna
*poziom wymagań minimalnych w odniesieniu do tych wyróżników jest zróżnicowany dla ziarna w skupie, obrocie i przetwórstwie
*norma przyjmuje , jako wymaganie podstawowe wilgotność ziarna nie większa niż 15% dopuszcza do skupu ziarno o wilg nie większej niż 22%, a do obrotu nie większej niż 18%
*wymagania min w przetwórstwie są określane na poziomie 15- 16% w zależności od rodzaju ziarna i jego przeznaczenia
*ziarno musi charakteryzować swoisty zapach
*dopuszcza się zapach magazynowy , a w przypadku ziarna paszowego również zapach fermentacyjny, nietrwały
TOWAROZNAWCZA OCENA ZIARNA ZBOZ OBEJMUJE:
-pozwala to określić wartość przemysłowa, technologiczna i handlowa zbóż
-ocenę organoleptyczna
*jest najprostszą metoda określenia jakości ziarna, która nie wymaga skomplikowanej aparatury ani nie pochłania nadmiernej ilości czasu
*ocena organoleptyczna obejmuje ocenę:
*smaku (powinien być charakt, dla danego gat, bez posmaków obcych. Smaki obce świadczą o zepsuciu ziarna lub nieodpowiedniemu przechowywaniu. Zapach ziarna zależy od warunków przechowywania i czystości ziarna, stopnia poradzenia przez szkodniki i drobnoustroje)
>ziarno stare , zleżałe- smak lekko kwaśny
>ziarno zepsute- smak gorzki, wyraźnie kwaśny
*zapachu (Zapach ziarna zależy od warunków przechowywania i czystości ziarna, stopnia porażenia przez szkodniki i drobnoustroje)
>ziarno zdrowe i świeże- zapach typowy, charakter
>ziarno nadmiernie wilgotne, niedostatecznie przewietrzane- zapach spichrzowy, stęchły
>ziarno nieprawidłowo suszone- zapach świeżo piłowanego drewna
>działanie enzymów- zapach fermentacji, zjełczały, silnie kwaśny, octowy
>zapoczątkowane procesy życiowe- zapach słodowy
>rozwój szkodników- zapach miodowy
>ziarno przechowywane w pobliżu mat, takich jak oleje, benzyna, rozpuszczalniki organiczne może przejąć charakterystyczny zapach, co jest trudne do usunięcia i praktycznie dyskwalifikuje ziarno jako surowiec technol czy paszowy
*wygląd zewn
>barwa
+ziarna zdrowe, prawidłowo suszone i przechowywane- barwa naturalna, połysk
+ziarno niedojrzałe- barwa jaśniejsza
+ziarna stare, zbierane podczas deszczu- b ciemne
+ziarno porażone przez pleśnie , szkodniki- b niejednolita- plamista
>jednolitość
>stopień porażenia przez szkodniki i drobnoustroje
>ilość i jakość zanieczyszczeń (zanieczyszczenia masy zbożowej, ich klasyfikacja:)
+zanieczyszczenia użyteczne (ziarna pośrednie, chude, niedorozwinięte, przesiewające się przez sito o wymiarach oczka 1,6- 25mm; z. porośnięte z oznakami skiełkowania dostrzegalnymi nie uzbrojonym okiem; z. uszkodzone mechanicznie i przez szkodniki, mające odsłoniętą cześć bielma mącznego np. połamane, zgniecione, nadgryzione, przez szkodniki, z utraconym zarodkiem, z wyraźnie popękaną okrywa; ziarna zielone, niedojrzałe; z. z zarodkiem uszkodzonym przez mikroflorę, których okrywa zarodka ma zabarwienie od brązu do brunatnej; z. innych zbóż kłosowych jak jęczmień, żyto, pszenżyta, oraz owsa, cale i uszkodzone mechanicznie; nasiona roślin uprawnych nielosowych, nieszkodliwych dla zdrowia z wyjątkiem nasion roślin oleistych)
+zanieczyszczenia nieużyteczne (tzw mineralne; piasek, kamienie, szkło, części metali zatrzymujące się na sicie o wymiarach oczka 1 mm; szkodliwe dla zdrowia; nasiona chwastów szkodliwych dla zdrowia: sporysz, ekskrementy gryzoni; martwe szkodniki: zbożowo- mączne oraz ich pozostałości; zniszczone ziarna pszenicy, jęczmienia, żyta, owsa jak i ziarna z oznakami pleśni dostrzegalna nieuzbrojonym okiem oraz ziarna zbutwiałe i spalone; zanieczyszczenia organiczne: słoma, plewy, łuska, cześć klosc, nasion chwastów nieszkodliwych dla zdrowia oraz nasiona roślin oleistych; pozostałe skl przesiewające się przez sito o wymiarach oczka 1mm)
>badając dotykiem możemy określić przybliżona wilgotność i temp
-ocenę cech fizycznych
*ocena laboratoryjna masy zbożowej (badanie cech fizycznych i chem, które są b skomplikowane od oceny organoleptycznej)
*fizyczne:
>gęstość ziarna w stanie usypowym
>masa 1000 ziaren
>celność i wyrównanie
>szklistość i mączystość
>wilgotność ziarna
>masa właściwa
>zawartość okrywy owocowo- nasiennej (łuski)
SYSTEM KLASYFIKACJI JAKOSCIOWEJ PSZENICY W POLSCE:
-seria pełna:
*liczba opadania
*zawartość białka w ziarnie- kjejdahl
*test sedymentacyjny SDS
*gęstość ziarna w stanie zsypowym - waga holenderska
*szklistość ziarna
*próbny materiał laboratoryjny- młyn Buhlera MLU-200
*barwa maki- kolorymetr
*analiza farinograficzna mąki
*analiza ekstenograficzna mąki
*próbny wypiek laboratoryjny
*analiza glutenu (ilość i jego rozpływalność)
-do badań powinno być pobrane ziarno o liczbie opadania co najmniej 150 s, pochodzące z 10 miejscowości w kraju
KLASY ZIARNA:
-od 1 (zlej) do 9 (b dobra)
-6-9 chlebowe
ODMIANY:
-ozime (Begra 7,0)
-jare (Sigma 8,0; Jgna 7,0; Banti 7,0)
GRUPY JAKOSCIOWE PSZENICY:
-E- elitarna (wysoka odporność na porastania, b dobre właściwości przemiałowe, poprawiacz odmian słabszych)
-A- jakościowa (odporna na porastanie, b dobre cechy przemiałowe i wypiekowe)
-B- chlebowa (dobre cechy przemiałowe oraz wypiekowe, nie posiada zbyt niski liczby opadania)
-K- na ciastka (cechy preferowane przez cukiernictwo, niższa zaw bialek, niska aktywność enzymatyczna proteolityczne i amylolityczne, małe rozmiękczenie, niska energia ciasta)
-C- pozostała w tym paszowa
CECHY FIZYCZNE ZIARNA:
-kształt
-wielkość
-masa właściwa
-twardość
-odgrywają b ważna role w przechowalnictwie i przetwórstwie, wiąże się to z:
*transp wewn (mech i pneumatyczny)
*przygotowaniem ziarna do przemiału (czyszczenie, kondycjonowanie)
*przemiałem (efektywność, powierzchnia mieląca)
-dla osiągnięcia optymalnego efektu musi się znać i uwazl cechy fizyczne ziarna takie jak:
*kształt i wielkość ziaren
*masę 1000 ziaren
*masę właściwą ziarna
*strukturę bielma, związanie bielma z okrywa
*właściwości aerodynamiczne ziarna
KSZTALT ZIARNA ZBOZ:
-kształt ziarna wykorzystywany jest w procesie czyszczenia takich urządzeniach jak: wialnia, tryjer, żmijka
-kształt wzdłużny, obły (zboża chlebowe, pszenica, pszenżyto, żyto, jęczmień, owies)
-kształt zaokrąglony (proso, sorgo, kukurydza- niektóre odmiany)
-koński ząb (kukurydza, kształt ściętego klina)
-kształt trójgraniasty (gryka)
-zaokrąglony (groch, soja)
-nerkowy, spłaszczony (fasola)
-kształt dysku (soczewica)
WIELKOSC ZIARNA:
-w procesie czyszczenia na urządzeniach: sita, wialnia, tryjer wykorzystywana jest wielkość ziarna, która wyraża się: długością. grubością, szerokością
-wielkość ziarna ma wpływ na sposób i warunki przerobu (elementy robocze, niektórych maszyn młynarskich i kaszarskich, musza być dostosowane do wielkości przerabianego ziarna )
-wielkość ziarna zależy od:
*gatunek zboża
*odmiany zboża
*warunki wzrostu roślinny (klimat, gleby, nawożenia)
-ziarno rosnące w klimacie kontynentalnym jest mniejsze od rosnącego w klim umiarkowanym lub morskim
-wielkość określa się za pomocą mikrometru, a w praktyce cechy te jak grubość, szer i dlug, określa jego dorodnością w tzw. analizie sitowej (celność i wyrównanie)
OBJETOSC ZIARNA:
-znaczenie w czasie transp pneumatycznego
-różnice w obrębie ziarna tej samej odmiany są znaczne i zależą od miejsca w kłosie, dl i okresu kwitnienia, zawiązywania nasion
MASA 1000 ZIAREN (MTZ):
-wielkość ziarna wyrażona jako masa
-masa 1 ziarna zbyt mała
-MTZ wyraża wypełnienie ziarna poszczególnymi skl i ich wzajemne stosunki
-im wyższa jest MTZ tym duża ilość sub pokarm i lepszy wzrost zarodka, większa odporność na wpływ środowiska, silniejsza rosl, większe plony
-małe znaczenie technol, ale lepsze wypełnienie ziarna, większa i wyższa wydajność maki lub ekstraktu
MASA WLASCIWA:
-nie jest wielkości stała i waha się w szerokim zakresie
-charakteryzuje w pewnym stopniu jakość ziarna tj. jego skl. chem
-im więcej skrobi to wyższa masa wl. ziarna
-więcej białka tym niższa masa wl
-masa wl jest zależna od dojrzałości
SZKLISTOSC:
-ziarno szkliste tzn wysokobiałkowe, ma strukturę bardziej zwarta i tym samym większa wytrzymałość na działanie mechaniczne niż ziarno mączyste
-szklistość i mączystość zależą od warunków dojrzewania, temp i wilg
-ze szklistością wiąże się trwałość ziarna
*ziarno szkliste- bielmo twarde
*ziarno mączyste - bielmo miękkie
WYTRZYMALOSC ZIARNA NA KRUSZENIE:
-zmienia się w zależności od jego wilg i temp
-wzrost wilg powoduje:
*wzrost zwięzłości i sprężystości
*wzrost wytrzymałości na kruszenie
*wzrost zużycia energii
-niska wilgotność powoduje:
*sucha okrywę, która b łatwo się kruszy
-dla przemiału korzystna jest różnica wilgotności okrywy do bielma rzędu 0,3- 1,0%
-wzrost temp powoduje:
*obniżenie wytrzymałości na działanie mechaniczne
*wzrost twardości bielma i okrywy, ale są b kruche
STRUKTURA BIELMA I ZWIAZANIE Z OKRYWA:
-znaczenie w młynarstwie i kaszarstwie
-ma wpływ na zachowanie się ziarna, pod wpływem mechanicznego oddziaływania na nie
-od tego zależą procesy takie jak:
*obłuskiwanie ziarna
*rozdrabnianie ziarna (przy śrutowaniu)
*rozmielenie kaszek
*granulacja prod
*zużycie energii
-ziarno jest wypełnione sub silnie odwodnionymi, ma strukturę porowa to- kapilarna
-w ziarnie przeważa skrobia a strukturze krystalicznej, jakby wtopiona w podłoże utworzone z bezpostaciowych struktur białkowych
-okrywa to głownie błonnik inkrustowany ligniną i solami mineralnymi (struktura zwarta, błoniasta)
WYTRZYMALOSC ZIARNA ZALEZY OD:
-zwięzłości bielma (jest tym lepsza im więcej w nim sub bialkowych)
-elastyczności okrywy
WLASCIWOSCI AERODYNAMICZNE ZIARNA:
-ziarno w strumieniu powietrza zachowuje się rożnie, w zależności od wielkości, skl chem, struktury okrywy, kształtu
-wykorzystuje się to przy czyszczeniu, transporcie ziarna
-konstrukcja maszyn i urządzeń opiera się na działaniu strumienia powietrza na ziarno
-ustalono prędkość strumienia powietrza niezbędnego do transp masy zbożowej oraz rozdzielania jej skl
-właściwości te charakteryzuje się „żaglownością” czyli zdolność stawiania oporu strumieniowi powietrza
-żaglowność wyrażana jest stosunkiem pow największego przekroju cząstki do jej masy
-K= F/Q [cm3/g]
MASA ZIARNA ZBOZ:
SKLADNIKI MASY ZBOZOWEJ:
-dane zboże (cześć podstawowa- dany gatunek i odmiana)
*różnią się tym: wielkością ziarna
*stopniem dojrzałości
*stopniem wyrównania
*składem chem
-zanieczyszczenia (plewy, części klopsów, kawałki słomy, strąki, liście, łodygi, piasek, kamienia, grudki ziemi, pyl)
*zanieczyszczenia użyteczne (mogą być wykorzystane do pasz)
>poślad (ziarna danego gat, źle wyrośnięte lub zeschłe)
>ziarna porośnięte
>spleśniałe
>uszkodzone mechanicznie
>ziarna innych zbóż
*zanieczyszczenia nieużyteczne
>mineralne (piasek, kamienie, szkło)
>organiczne (nasiona chwastów, plewy, słoma, kał ptaków, gryzoni)
-nasiona chwastów
*użyteczne (dziki owies)
*nieużyteczne (szkodliwe dla zdrowia, kąkol, życica odurzająca)
*chwasty jako zanieczyszczenia występują w rożnych ilościach, są to najczęściej zanieczyszczenia regionalne
-szkodniki (owady i pajęczaki, bakterie, pleśnie, pasożytnicze grzyby)
-odchody szkodników, ptaków, gryzoni
-powietrze i gazy zaw miedzy ziarnami
-masa jest b niejednorodna, dotyczy to poszczególnych skl jak i danego zboża
SZKODLIWOSC WYSTEPOWANIA CHWASTOW W MASIE ZBOZOWEJ:...