SŁOWNICZEK
A
Artefakty (artifacts) – elementy, które składają się na definicję danej kultury i ujawniają, czym ona jest dla członków grupy; obejmują one wyroby, usługi, a nawet wzory zachowań członków organizacji; według Edgara H. Scheina jest to pierwszy poziom kultury organizacji.
Autorytet (authority) – jedna z postaci władzy, często rozumiana jako zdolność sprawowania władzy w wyniku dysponowania określonymi wartościami, np. wiedzą lub tytułami (stanowiskiem).
Autorytet formalny (formal authority) – władza istniejąca wtedy, kiedy podwładny uznaje „prawo” przełożonego do wywierania w określonych granicach wpływu; władza wynikająca z powszechnego uznania, że niektóre osoby lub grupy mają prawo do wywierania w określonych granicach wpływu, wynikające z zajmowanego stanowiska w organizacji; zwany też władzą z mocy prawa.
B
Badania i rozwój (B+R) (research and development, R&D)- funkcja przedsiębiorczości polegająca na przeznaczaniu części zasobów organizacji na projektowanie , testowanie i wdrożenie do produkcji nowych wyrobów.
Badania operacyjne (operations research) – matematyczne metody budowania modeli, analizy o rozwiązywania problemów zarządzania; noszą też nazwę ilościowej teorii zarządzania.
Benchmarking (competitive benchmarking)- proces wyszukiwania najlepszych cech cudzych wyrobów, technologii i usług w celu wykorzystania ich do doskonalenia własnych wyrobów, technologii i usług; zwany też analizą porównawczą z najlepszymi.
Biurokracja (bureaucracy) – organizacja o usankcjonowanej formalnej strukturze hierarchicznej; także formalne procesy strukturalne w organizacji.
Biznes plan (business plan) – oficjalny dokument zawierający określenie misji, opis wyrobów lub usług firmy, analizę rynku, prognozy finansowe oraz opis strategii zarządzania prowadzących do osiągnięcia celów, zwany też planem zamierzenia.
Burza mózgów (brainstorming) – technika podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów, w której dąży się do twórczych rozwiązań dzięki swobodnemu proponowaniu przez grupę albo jednostkę wielu różnych możliwości, choćby wydawały się nierealne.
C
Cel (goal) – to co organizacja stara się osiągnąć, organizacje mają często więcej niż jeden cel; cele są podstawowymi elementami organizacji.
Centralizacja (centralization) – koncentracja władzy na najwyższych szczeblach w organizacji
Ciemna zieleń (dark green) – nastawienie organizacji na wartości ekologiczne; według tego podejścia należy żyć w większej harmonii z naturą, nie wyzyskiwać środowiska naturalnego do osiągania doraźnych zysków, zwłaszcza w sposób niezrównoważony i uniemożliwiający odtworzenie zasobów, zgodnie z tymi wartościami organizacja powinna czynnie chronić środowisko.
Czynniki powodujące niezadowolenie z pracy (dissatisfiers) – według dwuczynnikowej teorii F. Herzberga czynniki (nazywane przez niego „higienicznymi”), które mogą przeszkadzać w pracy; mogą nimi być płace, warunki pracy, polityka firmy, kształtujące okoliczności, w których się pracuje.
Czynniki powodujące zadowolenie z prac (satisfiers) – według dwuczynnikowej teorii F. Herzberga czynniki, które mogą motywować do pracy, takie jak osiągnięcia, uznanie, odpowiedzialność i awansowanie, wiążą się one z treścią pracy i z nagrodami za efektywność.
D
Decentralizacja (decentralization) – przekazywanie władzy na niższe szczeble organizacji; często jej wyrazem jest tworzenie małych, samodzielnych jednostek organizacyjnych.
Decyzje niezaprogramowane (nonprogrammed decisions) – decyzje dotyczące nierutynowych problemów, opracowane w procesie o nie określonej z góry strukturze.
Decyzje zaprogramowane (programmed decisions) – decyzje dotyczące rutynowych problemów, określone przez zasady, procedury lub zwyczaj.
Delegowanie (delegation) – przekazanie podwładnemu władzy oraz odpowiedzialności za wykonywanie określonych działań.
Departamentalizacja (depertamentalization) – grupowanie podobnych i logicznie powiązanych czynności w działy.
Dobór (selection) – dwukierunkowy proces, w którym organizacja podejmuje decyzję, czy zaoferować pracę kandydatowi, a kandydat podejmuje decyzję, czy tę ofertę przyjąć.
Dojne krowy (cash cow) – w analizie portfelowej – jednostka stosunkowo wysokim udziale w powoli rosnącym lub ustabilizowanym rynku.
Doskonalenie organizacji (OD) (organizational development) – długofalowe działanie, wspierane przez naczelne kierownictwo, zmierzające do ulepszenia procesów rozwiązywania problemów i odnowy organizacji dzięki skutecznemu kierowaniu jej kulturą.
E
Efekt Hawthorne (Hawthorne effect) – możliwość wzrostu wydajności pracy robotników, którym poświęca się szczególną uwagę, jedna z interpretacji wyników badań Eltona Mayo i jego współpracowników.
Efektywność kierowania (managerial performance) – miara sprawności i skuteczności kierownika; miara tego, w jakim stopniu wyznacza on i osiąga odpowiednie cele.
Ergonomia (ergonomics) – nowe podejście do projektowania zadań, polegające na dążeniu do zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa pracy.
F
Franchising – szczególny rodzaj umowy licencyjnej, zgodnie z którą firma sprzedaje pakiet obejmujący prawo do korzystania ze znaku firmowego, sprzętu, materiałów i wytycznych dotyczących zarządzania.
Funkcje przywódcze (leadership functions) – działania, związane z zadaniami oraz podtrzymujące trwałość grupy, których wykonywanie przez przywódcę lub inną osobę jest niezbędne do skutecznego funkcjonowania grupy.
G
Globalizacja (globalization) – świadomość organizacji, że w interesach należy uwzględniać ogólnoświatowy, a nie lokalny punkt widzenia.
Gospodarowanie zasobami ludzkimi (GZL) (human resource management, HRM) – jedna z funkcji kierowniczych.
Gra z sumą zerową (zero sum) – proces negocjacji, w którym korzyść uzyskana przez jedną ze stron jest równa stracie poniesionej przez drugą, czyli ich suma wynosi zero; występuje wtedy, gdy każda ze stron dąży do osiągnięcia maksymalnej korzyści i do zadania maksymalnych strat drugiej stronie; zwana też procesem rozdzielczym albo sytuacją wygranej przegranej.
Gwiazda (star) – w analizie portfelowej jednostka o stosunkowo wysokim udziale w szybko rosnącym rynku.
H
Hierarchia potrzeb według Maslowa (Maslow’s hierarchy of needs) – teoria motywacji, według której ludzi motywuje pięć typów potrzeb uszeregowanych hierarchicznie.
I
Informacja (information) – dane uporządkowane lub przeanalizowane w znaczący sposób.
Infrastruktura (infrastructure) – zaplecze potrzebne do wspierania działalności gospodarczej , w tym systemy transportu i łączności, szkoły, szpitale, zakłady energetyczne oraz urządzenia sanitarne.
J
Jakość (quality) – w miejscu pracy jakość wychodzi poza definicję wyrobu lepszego od przeciętnego, kupowanego po korzystnej cenie; obecnie dotyczy skupiania się na wytwarzaniu coraz lepszych wyrobów i usług po coraz bardziej konkurencyjnych cenach; oznacza to prawidłowe wykonywanie wszystkiego od początku, a nie poprawianie popełnionych błędów.
K
Kanban (Just –in- time inventory system, JIT, kanban) – system gospodarowania zapasami, w którym ilości wprowadzane do produkcji są dokładnie równe ilościom dostarczanym; w systemie tym sprowadza się materiały oraz dostarcza gotowe wyroby na czas ich wykorzystania; zwany tez systemem dostaw „dokładnie na czas”
Wykład #0: Podstawy organizacji i zarządzania
3