Obrażenia termiczne stanowią bardzo poważny problem lekarski, społeczny i ekonomiczny. Oparzenia
są obecnie niewątpliwie problemem ogólnoświatowym.
Od wielu stuleci czynione są starania zmierzające do skutecznej profilaktyki oparzeń, polepszenia
wyników leczenia i rehabilitacji, zwiększenia świadomości w przypadkach ciężkich oparzeń.
Pomimo tych wyników uszkodzenia termiczne są nadal zjawiskiem bardzo częstym w okresie pokoju, a
częstość ich gwałtownie wzrasta w okresie wojen, przy czym ofiarami ich staje się ludność cywilna, nie
biorąca bezpośredniego udziału w konflikcie zbrojnym. Dlatego też każdy rehabilitant i lekarz musi być
zwolennikiem pozyskiwania pokojowych rozwiązań w świecie i uważać za prawidłowe tylko takie
stosunki między ludźmi, których podstawą jest pokojowe współistnienie.
Rocznie w USA prawie 2 mln osób ulegają tak ciężkim oparzeniom, że wymagają one leczenia
szpitalnego. Z tej liczby około 12 tyś umiera w następstwie powikłań w przebiegu ciężkich oparzeń, a
około 50 tyś pozostaje inwalidami do końca życia.
Dane statystyczne z krajów Europy Zachodniej (Wlk. Brytania, Francja oraz Skandynawia) podają nawet
większe procentowo liczby obrażeń termicznych. Według statystyk szwajcarskich w okresie
pokojowym.
W Polsce zgodnie z danymi statystycznymi Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej liczba zgonów z
powodu ciężkich oparzeń wynosi przeciętnie ok. 500 osób rocznie. Wśród chorych, którzy przeżyli
chorobę oparzeniową są liczne przypadki trwałego inwalidztwa i utraty zdolności do pracy zarobkowej.
Ogólna liczba wypadków podczas pracy w naszym kraju wynosi ok. 200tyś. w skali rocznej, w tym
uszkodzeń termicznych ok. 10tyś, chemicznych 800, oparzeń prądem elektrycznym 400-500.
Tragiczną wymowę tych danych statystycznych podkreśla fakt, że ok. 50% ogólnej liczby przypadków
oparzeń zdarza się u dzieci.
Przytoczone liczby wskazują dokładnie na społeczną rangę problemu oparzeń. Znaczenie społeczne
uszkodzeń termicznych jest tym większe, że leczenie i rehabilitacja ciężkich oparzeń jest złożone,
kosztowne i wymagające wielkiego, zespołowego wysiłku. Często wielomiesięczne leczenie w
warunkach szpitalnych jest konieczne dla wyprowadzenia chorych z bezpośredniego zagrożenia życia.
W późniejszym okresie tylko wieloetapowe zabiegi rekonstrukcyjne oraz wieloletnia rehabilitacja
lecznicza, zawodowa i społeczna mogą przywrócić chorego do czynnego życia.
Trzy czynniki przyczyniają się głównie do łatwopalności odzienia:
1.
chemiczne właściwości włókna
fizyczne właściwości fabrykatu
źle projektowany materiał ubraniowy
Po okresie przygotowań wstępnych celem jest:
1.
rozpowszechnienie informacji o obecnym stanie wiedzy i profilaktyce oparzeń
2.
inicjowanie i zachęcanie do badawczych prac w oparzeniach w aspekcie naukowym, leczniczym, i
społecznym
3.
podnoszenie poziomu wykształcenia w leczeniu wszystkich okresów oparzeń z uwzględnieniem
zagadnienia pierwszej pomocy
4.
uzyskanie wyższego odsetka wyleczeń w przypadkach oparzeń
5.
właściwa współpraca chirurgów i pielęgniarek we wszystkich krajach w zakresie problematyki
zakażeń
Wyodrębnienie omówienia rany oparzeniowej jest celowe z następujących powodów
1. W oparzeniach małych lub średnich nie prowadzących do uchwytnych zaburzeń ogólnorozwojowych,
leczenie sprowadza się do prawidłowego postępowania z uszkodzeniami termicznymi. Do grupy tej
należą przypadki oparzeń wymagające tylko leczenia ambulatoryjnego, jak również znaczna liczba
lżejszych oparzeń leczonych w szpitalach.
2. W przypadkach ciężkich oparzeń z pełnym zespołem zaburzeń znamiennych dla choroby
oparzeniowej sprawa leczenia ran oparzeniowych jest jednym z najważniejszych wysiłków ratujących
życie. Wyrównanie niedoborów i zaburzeń w ustroju jest często niemożliwe do czasu zagojenia ubytków
skóry.
- 1 -
Obecnie większość chirurgów przyjmuje, że w ciągu pierwszych 24 godzin po oparzeniu najbardziej
godne polecenia jest stosowanie roztworów krystaloidów. Wielu chirurgów poleca stosowanie płynu
Rigera w objętości od 2,99 do 3,75 ml na kilogram masy ciała na procent powierzchni oparzonej.
Dokładne metody monitorowanie chorych we wstrząsie oparzeniowym wykazały, iż postępowanie takie
skutecznie zwalcza objawy wstrząsu oparzeniowego co klinicznie cechuje się:
pełną świadomością chorego
prawidłowym godzinowym wydzielaniem moczu
zwolnieniem częstości tętna
prawidłowym ciśnieniem tętniczym krwi
brakiem objawów niedrożności porażeniowej i nudności
W oparzeniach głębokich przekraczających 50% powierzchni ciała postępowanie resuscytacyjne we
wstrząsach może nie być skuteczne.
Nadmiar płynów przetaczanych w okresie wstrząsu oparzeniowego chorzy tracą zwykle miedzy 3 a 10
dniem od oparzenia.
Wprowadzono do leczenia oparzeń wiele leków, o miejscowym działaniu przeciwbakteryjnym.
Ostatecznym celem w leczeniu oparzeń jest pokrycie rany oparzeniowej przeszczepem. W rozległych
oparzeniach możliwości pokrycia rany oparzeniowej przeszczepem zwiększyły się znacznie przez
wprowadzenie dermatomów siatkowych. Nadal jednak w bardzo rozległych oparzeniach konieczne jest
czasowe pokrycie powierzchni oparzonych tzw. opatrunkiem biologicznym. Do tego celu używano skórę
świńską, błony kolagenowe, wreszcie błony z tworzyw sztucznych.
Wczesne wycięcie tkanek oparzonych z jednoczesnym pokryciem powierzchni wycięcia przeszczepem
własnej skóry chorego jest obecnie postępowaniem zalecanym przez Międzynarodowe Towarzystwo
Leczenia Oparzeń. Rozróżnia się 2 rodzaje wycięcia:
1.
wycięcie do granic tkanek termicznie nie uszkodzonych = wycięcie do głębokości tkanek zdrowych
w rozległych oparzeniach z jednoczesnym pokryciem przeszczepem powstałych ubytków,
rozpoczyna się jako leczenie etapowe z zabiegami operacyjnymi w 3,9 i 15 dniu od oparzenia.
2.
wycięcia powierzchni oparzonych nie zaleca się u dzieci i u osób w wieku podeszłym.
3.
Przez uszkodzoną termicznie skórę następuje utrata ciepła i wody. Prowadzi to do hipermetabolizmu
i ujemnego bilansu azotowego.
Ciężko oparzony wymaga podania produktów o zawartości energetycznej 2,5 – 3,3 MJ (6000 – 8000
kcal na dobę, z czego:
20% tego zapotrzebowanie pokrywa się tłuszczami
20% białkami
60% węglowodanami.
Celem tego intensywnego żywienia pozajelitowego jest utrzymanie należnej masy ciała, zmniejszenie
katabolicznych skutków urazu termicznego i uzyskanie dodatniego bilansu azotowego. Intensywne
żywienie pozajelitowe przyczyniło się do zmniejszenia śmiertelności w ciężkich oparzeniach z 81% do
40%.
Obecnie ocenia się, że uszkodzenie w narządzie oddechowym zdarza się w 30-50% przypadków
ciężkich oparzeń. Zastosowanie bronchofiberoskopii, prób z ksenonem 133 i badań skaningowych płuc
umożliwia wczesne rozpoznanie uszkodzeń i zaburzeń układu oddechowego.
W przypadkach ciężkiej niewydolności oddechowej wskazane jest stosowanie oddechu kontrolowanego.
Takie postępowanie diagnostyczne i lecznicze w uszkodzeniach termicznych układu oddechowego
przyczyniło się do zmniejszenia śmiertelności z 90% do 30% przypadków.
Poruszony wyżej zakres zagadnień świadczy o konieczności dalszych badań w dziedzinie oparzeń dla
postępu nauki i dla dobra chorych.
Na 958 oparzonych hospitalizowanych było:
wypadków w domu 68,70 %
wypadków w pracy 20,79 %
wypadków komunikacyjnych 5,70 %
innych 4,40 %
- 2 -
Okoliczności wypadków – oparzenia
Miejsce wypadku
Liczba przypadków
Liczba zgonów
Dom
724 == 45,25 %
112
Miejsce pracy
719 == 44,93 %
85
Poza domem i pracą
157 == 9,81 %
19
RAZEM
1600
216
STATYSTYKA
Przedstawiamy analizę 1600 przypadków oparzeń hospitalizowanych w okresie od Marco 1999 do
sierpnia 2006 r. na Oddziale Leczenia Oparzeń Instytutu Hematologii w Warszawie.
W grupie trzeciej (poza domem i miejscem pracy) umieszczono te wypadki, które powstały w środkach
lokomocji, podczas wycieczek (m.in. tzw. oparzenia kempingowe), podczas zabaw młodzieży, podczas
ćwiczeń uczelnianych itd.
We wszystkich grupach spotykamy się z wypadkami oparzeń, do których doszło wskutek nadużycia
alkoholu.
Chcielibyśmy jeszcze zwrócić uwagę na oparzenia związane z zabiegami leczniczymi, które powstały w
następujących okolicznościach:
okłady lub smarowanie łatwopalnymi płynami
Wnioski zapobiegawcze:
1.
Wybuch materiałów łatwopalnych; nie docenia się na ogół właściwości lotnych par tych związków
chemicznych, wskutek czego wybuchają one nie tylko w wyniku bezpośredniego kontaktu z
płomieniem, ale również, gdy źródło zapłonu znajduje się w pewnej odległości. Lekceważenie
właściwości wybuchowych benzyny powoduje dużą liczbę oparzeń zarówno w zakładach pracy, jak i
w domu oraz tzw. oparzeń komunikacyjnych.
2.
Łatwopalność pewnych odmian odzieży; w kilku krajach (GB, USA) przemysł tekstylny zaczął
wyrabiać niepalne materiały ubraniowe. Mamy nadzieję, że i nas przemysł zainteresuje się tym
zagadnieniem. Z dotychczasowych naszych obserwacji wynika, że pewne odmiany odzieży (bielizna
z pewnych tworzyw sztucznych) palą się błyskawicznie po zetknięciu z płomieniem. Spośród
materiałów najlepiej chroniących przed oparzeniem należy wymienić przede wszystkim skórę.
3.
Oparzenia chemiczne; bardzo częstą przyczyną jest rozbicie szklanej butli z kwasem lub ługiem =>
wskazane jest stosowanie nietłukących się butli.
4.
Oparzenia kempingowe; notowane są obecnie coraz częściej. Powstają one w niecodziennych
okolicznościach bytowanie w okresie wycieczek lub wczasów. Szczególnie niebezpieczne jest
gotowanie posiłków w namiocie w dni deszczowe (może dojść do zapalenia się namiotu wraz z
zawartością). Przyczyna leży w nieostrożnym obchodzeniu się z butlami gazowymi lub ich wadami
fabrycznymi oraz z palnikami spirytusowymi.
5.
Szczególnie niepokojącym zjawiskiem są oparzenia związane z zabiegami leczniczymi. Należy
zarzucić wszelkiego rodzaju okłady i nacierania z substancji łatwopalnych.
6.
Oparzenia u dzieci; w skrócie można powiedzieć:
o
że najbardziej narażone na oparzenia są małe dzieci w wieku od 1 do 4 roku życia;
o
że wypadek następuje najczęściej w środowisku robotniczym;
o
że z reguły chodzi o oparzenia spowodowane wrzątkiem, gorącymi płynami, gorącymi potrawami
o
że z reguły przyczyną jest niedostateczny nadzór ze strony opiekunów.
W zależności od statystyk odsetek oparzeń u dzieci waha się od 50 do 70%
- 3 -