EKOLOGIA – WYKŁAD 2
v Czym jest i czym nie jest ekologia?
oikos – dom; gospodarstwo
logos – słowo; opowieść
Ekologia jest to nauka o organizmach i całości ich otoczenia (Ernst Haeckel)
EKOLOGIA – nauka o zależnościach organizmów lub grup organizmów od środowiska
Ekologia dotyczy biologii całych grup organizmów oraz procesów zachodzących na lądach i w wodach. A więc można podać trzecią definicję ekologii, jako: nauki o strukturze i funkcjonowaniu żywej przyrody (w zrozumieniu, że człowiek jest częścią tej przyrody).
Ekologia, jako podstawowy dział biologii, stanowi integralną część wszystkich działów taksonomicznych (systematycznych). Stąd mówimy o biologii bakterii, ekologii roślin albo ekologii bezkręgowców.
v Otaczający nas świat organiczny posiada szczególną budowę i składa się z szeregów poziomów organizacji.
POZIOMY ORGANIZACJI (od najprostszych):
1. POZIOM MOLEKULARNY
2. PROTOPLAZMA
3. KOMÓRKI
4. TKANKI
5. NARZĄDY
6. ZESPOŁY NARZĄDÓW
7. ORGANIZMY
8. POPULACJE
9. BIOCENOZA
10. EKOSYSTEMY
11. BIOSFERA
* Zakres badań ekologii
* Zakres badań biologii
v ORGANIZM – realny byt, który posiada pewne właściwości, struktury i określone granice
v POPULACJA – twór wymyślony przez człowieka, na określenie grup organizmów, zbudowanych podobnie (jeśli chodzi o budowę morfologiczną), które mogą krzyżować się dając płodne potomstwo i zajmujące określony obszar
- lŚRODOWISKO można zdefiniować różnie w zależności od rozpatrywanego poziomu organizacji świata organicznego np. środowisko osobnika, środowisko populacji czy środowisko zbiorowiska organizmów.l
Przykład:
Środowisko buka, składa się w pierwszym rzędzie z innych osobników tego samego gatunku oraz z innych gatunków żyjących w tym samym biotopie.
Środowisko lasu bukowego, składa się głównie z sąsiadujących z nim w terenie innych zbiorowisk (las mieszany, zarośla śródpolne, łąki), gleby i klimatu.
Ø Nie wszystkie czynniki środowiskowe posiadają takie same znaczenie dla organizmów. Rozpatrując między światłem, a promieniowaniem kosmicznym, to światło ma decydujące znaczenie dla orgazmów. A więc są czynniki, które mają wpływ na organizmy znacznie większy, niż inne.
Ø Wyróżnić można środowisko ogólne oraz oddziaływujące (czyli te czynniki, które wywierają bezpośredni wpływ na organizmy)
Ø Środowisko dzielimy na:
- nieożywione (abiotyczne) czyli czynniki fizyczno-chemiczne
- ożywione (biotyczne) czyli ogół organizmów żywych oddziaływujących na dany organizm
Brak jest precyzyjnej definicji środowiska. Najczęściej środowisko definiowane jest jako całokształt warunków oddziaływujących na organizmy.
Ø Botanicy i zoologowie, próbują określić te warunki środowiska w zależności od strony roślin i zwierząt.
W obszarze botaniki, w przypadku roślin za środowisko rozumie się: warunki, które umożliwiają roślinom asymilację, oddychanie, wzrost oraz rozmnażanie (czyli podstawowe procesy fizjologiczne). Warunkami tymi są: światło, substancje odżywcze itd.
W obszarze zoologii, w przypadku zwierząt za środowisko rozumie się: warunki, które umożliwiają zwierzętom tzw. sukces osobniczy, czyli przeżycie i wydanie płodnego potomstwa.
Ø Środowisko bywa definiowane również szerzej, jako całokształt warunków siedliskowych, czyli abiotycznych z uwzględnieniem przekształcającego wpływu, jaki wywierają na te warunki i nawzajem na siebie rośliny i zwierzęta.
ŚRODOWISKO ORGANIZMY
Np. pokrywa roślinna modyfikuje środowisko, przez co zmienia się wilgotność, temperatura, a organizmy są chronione od słońca.
Czynnik biotyczny modyfikuje środowisko. Organizmy również wywołują ciągłe zmiany i wpływają na czynniki fizyczne i chemiczne środowiska poprzez wprowadzenie różnych związków i źródeł energii. Skład chemiczny wody morskiej i osadów dennych zależy w dużej mierze od organizmów.
Miąższość osadów zwiększa się w wyniku obumierania organizmów i opadania ich szczątków na dno.
Nie tylko istnieje wpływ organizmów na środowisko, ale również organizmów na inne organizmy.
ORGANIZMY ORGANIZMY
Ø Dla każdego gatunku organizmów można określić graniczne i optymalne wartości czynników środowiskowych. W ekologii określa się tzw. amplitudę ekologiczną gatunków. Jest to zakres warunków środowiskowych np. temperatura, światło, zasoby (związki mineralne i organiczne) w jakich dany gatunek żyje lub może występować. Można określić wartości MINIMUM I MAKSIMUM, a pośrodku są wartości OPTYMALNE dla organizmów. Te wartości mogą być wyznaczone dla wielu czynników środowiskowych (światła, temperatury).
Ø ZOBRAZOWANIE ŚRODOWISKA ROŚLIN I ZWIERZĄT
Jeśli chodzi o składniki środowiska zwierzęcia to będą to (na przykładzie zająca):
- czynniki biotyczne – ten sam gatunek oraz drapieżcy (lis)
- fizyczno-chemiczne – pożywienie (tereny zielone), dostępność do wody, kryjówka (jama), dostęp światła
v W ekologii człowiek jest konsumentem, a w ochronie środowiska człowiek jest w centralnym miejscu biosfery, decyduje o wszystkim.
v Ochrona środowiska i związane z nią kształtowanie środowiska jest zespołem środków i działań zmierzających do utrzymania środowiska w stanie zapewniającym optymalne warunki bytowania człowieka. Ochrona środowiska jest działalnością prawną, organizacyjną i techniczną, zorientowaną na potrzeby człowieka.
- lAUTEKOLOGIA – badanie poszczególnych organizmów lub poszczególnych gatunków; najczęściej bada się cykl życiowy, jak i behawior jako sposoby przystosowania się do środowiskal
- lSYNEKOLOGIA – (syn-łączący) badanie grup organizmów współwystępujących i tworzących jakąś jednostkę; synekologię można podzielić zgodnie z poziomami organizacji świata organicznego.l
Można mówić o ekologii populacji, biocenozy i ekologii ekosystemu
v Istnieje również tendencja do podziału ekologii na cztery działy, bez używania terminu autekologia i synekologia, ze wzg. na poziom organizacji:
- EKOLOGIA GATUNKU
- EKOLOGIA POPULACJI
- EKOLOGIA BIOCENOZY
- EKOLOGIA EKOSYSTEMU
v Kolejny podział oparty jest na typach środowisk:
- EKOLOGIA LĄDOWA
- EKOLOGIA WÓD ŚRÓDLĄDOWYCH
- EKOLOGIA MORZA
v Ostatni podział jeśli chodzi o ekologię, jako element działów taksonomicznych:
- EKOLOGIA BAKTERII
- EKOLOGIA ROŚLIN
- EKOLOGIA OWADÓW
- EKOLOGIA BEKRĘGOWCÓW