Wykład 4
22 października 2012
09:31
Koncepcje psychologiczne człowieka
Koncepcja psychologiczna
1. Kim jest człowiek?
2. Jaki jest człowiek?
3. Jakie są podstawowe mechanizmy jego zachowania?
Koncepcja psychologiczna człowieka jest zbiorem założeń przyjętych a priori (lub wynikających z doświadczenia) na temat tego, co w ludziach jest uniwersalne i ponadczasowe.
Natura ludzkiego funkcjonowania
1. Ludzie są do siebie podobni.
2. Ludzie charakteryzują się pewnymi stałymi właściwościami.
3. Istnieją zewnętrzne dominanty ludzkich zachowań.
4. Człowiek funkcjonuje odrębnie i niezależnie od swojego otoczenia i potrafimy je przekształcać
5. Człowiek jest elementem systemu społecznego, kulturowego i ekologicznego.
Behawioryzm - Skiner
1. Behawioryzm jest to nauka o zachowaniu
2. Bodźce zewnętrzne determinują zachowanie człowieka.
3. Człowiek jest istotą zewnątrz - sterowalną, można na niego oddziaływać stosując system wzmocnień pozytywnych i negatywnych.
4. Skiner odrzucił podstawę Freuda, czyli popędy i motywy, zakładając, ze każde nasze zachowanie jest ukierunkowane na jakiś skutek - podejmujemy zachowania celowe. Przewidziany skutek steruje naszym zachowaniem.
Wychowanie behawioralne
1. Zachowanie zależy od uwarunkowań zewnętrznych.
2. Jest bezpośrednim oddziaływaniem na wychowanków w formie nagród lub kar.
3. Wychowanek jest przedmiotem sterowania. Jeśli dobrze "zasteruję" - wychowa kogo chce.
4. Możliwość dokładnego zaprogramowania pracy wychowawczej zgodnie z przyjętymi celami wychowawczymi.
5. Najlepsze jest wzmocnienie pozytywne, ponieważ jest najsilniejsze. Pozytywne wzmocnienie powoduje utrwalenie reakcji. Kara jest korzystna wtedy, gdy damy wychowankowi szansę alternatywnego zachowania. Kara ogólnie generalizuje zachowanie, że dziecko również może wymierzać karę i powoduje negatywne emocje oraz chęć ucieczki przed karą, co nie równa się z robieniem tego, co trzeba. Kara tylko tłumi dane zachowanie, ale go nie eliminuje.
6. Najlepszą alternatywą kary jest brak nagrody. Mamy system nagród w stałych odstępach czasowych. Jeśli uczeń będzie się dobrze zachowywać w pewnym okresie - dostanie nagrodę, itd.
7. Chcąc wzmocnić zachowanie u młodszych dzieci, np. odrabianie prac domowych, należy na początku konsekwentnie je sprawdzać, a następnie stosować zasadę odstępów czasowych, ale NIE regularnych - "nie znasz dnia ani godziny". W ten sposób regulujemy postępowanie z uczniami.
8. Nagrody muszą mieć stałe proporcje: zawsze tyle samo za to samo. Jest to ważny element, ponieważ uczniowie są najbardziej wrażliwi pod względem uczciwości nauczyciela. Tam, gdzie można, trzeba stosować proste zasady: ma pracę domową - nie ma; umie - nie umie itd. Jednocześnie należy dostrzegać wysiłek uczniów, którzy nie przejawiają umiejętności w danej dziedzinie i chwalić ich publicznie.
9. Poza tym ważne jest, że aby skutecznie sterować, jakie wzmocnienie jest odpowiednie dla konkretnego ucznia: dla niektórych liczą się dobra ocena, dla innych - pochwała.
Koncepcja psychodynamiczna - psychoanaliza Freuda
1. Dynamika nieświadomego umysłu oraz doświadczenia jednostki
2. Człowiek jest wewnątrz-sterowalny, kierują nim siły motywacyjne wewnętrzne, które są cały czas w konflikcie.
3. Id - popędy wrodzone, Ego - to, co przychodzi do nas zewnątrz, wychowanie, które mówi, jak w sposób cywilizowany można ów Id zaspokoić, Superego - to, co zewnątrz akceptuję jako własne, nasze personalne odczucia. Człowiekiem kierują popędy i potrzeby. Środowisko zewnętrzne narzuca mu sposoby na ich zrealizowanie, a człowiek nie uświadamia sobie istoty motywu.
4. Konflikty i mechanizmy obronne - człowiek jest uzdrowiony, gdy uświadomi sobie istotę konfliktu: musi z nieświadomej części mózgu przenieść dany motyw do tej świadomej.
5. Jest to bardziej terapia niż wychowanie. Należy niwelować konflikty wewnętrzne u wychowanków. Konflikty są nierozwieralne związane z osobowością, wynikają ze sprzeczności, które mamy na co dzień.
6. Freud widzi konflikt w rozbieżności między systemem wartości etycznych a sferą popędową:
a. potrzeba miłości - ku ludziom
b. potrzeba władzy - przeciwko ludziom
c. potrzeba niezależności - od ludzi
Konflikt wewnętrzny - człowiek dąży do zaspokojenia niezgodnych celów
Konflikt zewnętrzny - sprzeczność między dążeniem jednostki a celami innych ludzi, np. kariera - bycie lubianym; bezpieczeństwo - wolność
Dla nauczycieli konflikt to problem do rozwiązania. Psychoanaliza zwraca uwagę na zachowanie ucznia.
Mechanizmy obronne
Powodują one łagodzenie napięcia emocjonalnego. Ujawniają się one również wśród uczniów.
1. Represja - wyparcie. Może być nieświadome, tzn. traumatyczne przeżycia nie są pamiętane, ponieważ mózg sam się ratuje, wymazując pewne wydarzenia z pamięci. Może być też świadome, polegające na świadomym tłumieniu uczuć. Wtedy warto dać sobie nagrodę.
2. Projekcja - rzutowanie swoich cech na innych. "Ściągałem, ale wszyscy ściągają".
3. Racjonalizacja - nieadekwatne wyjaśnienie przyczyn zachowania. Mamy "kwaśne winogrona" i "słodką cytrynę": nie stać mnie na te szpilki, ale przecież od nich się psuje kręgosłup oraz zajęłam trzecie miejsce, ale przecież jestem na podium.
4. Substytucja - zastępowanie celów, których nie można osiągnąć tymi, które są dostępniejsze. W tym mieści się kompensacja i sublimacja.
Koncepcja poznawcza
1. Struktury poznawcze są głównym elementem, tworzącym osobowość jednostek.
2. Bada takie procesy, jak: myślenie, uwagę, spostrzeżenia, inteligencję, pamięć, szybkość przyswojenia i odtwarzania informacji.
3. Cechy te mają charakter wrodzony, jednak istnieje wpływ środowiska kulturowego i społecznego na rozwój tych właściwości.
4. Struktury poznawcze to system wewnętrzny, a metabolizm informacyjny to swoista część mózgu, która umożliwia mu przetwarzanie danych informacji. Istnieje wiedza deklaratywna (o faktach: wiem, że; wiem, kto; wiem, co) oraz wiedza proceduralna (wiem, jak). To człowiek jest sprawcą swojego działania. Racjonalny mózg reguluje postępowanie człowieka ze światem.
5. Człowiek jest samodzielnym podmiotem, tworzy i przetwarza informacje, a także je generuje.
6. Człowiek jest sprawcą - podejmuje działania celowe.
7. Modyfikacja człowieka poprzez celowe wychowanie i autokreację.
Myślenie sensoryczne - do 2. roku życia dziecko zdobywa bodźce zewnętrzne i nic się z nim nie dzieje. Od 2. do 7. roku życia to myślenie przedoperacyjne, czyli myślenie bardzo egocentryczne - centralną osobą jest dziecko i jest ono bardzo skoncentrowane na sobie. Następne jest myślenie obrazowo-konkretne (do 11. roku życia) i myślenie abstrakcyjne (operacje formalne po 11. roku życia).
Wychowanie personalistyczne
1. Najwyższym celem wychowania jest uzdalnianie podmiotu (wychowanka) do przejęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju.
2. Wychowanek jest pierwszym i podstawowym czynnikiem wychowania.
3. Wychowawca jest jedynie kooperatorem, współpracownikiem. Pomaga budować uczniowi wiedze deklaratywną i na jej podstawie - wiedzę proceduralną.
4. Związek między nauczaniem a wychowaniem. Należy racjonalizować pewne wartości, przekonać ich do tego, że są ważne.
5. Poddaje się krytyce i odrzuca się koncepcję szkoły neutralnej. Mózg ludzki zawsze szuka związku przyczynowo-skutkowego.
Koncepcja humanistyczna
1. Człowiek posiada predyspozycje wrodzone dla rozwoju i tworzenia własnej osobowości.
2. Centralnym tematem jest ludzkie "stawanie się człowiekiem" poprzez wchodzenie w relacje z naturą, innymi ludźmi i samym sobą.
3. Człowiek nieustannie się rozwija, dąży do samorealizacji i rozwoju własnego "ja".
Wychowanie humanistyczne
1. jest ono wspomaganiem wychowanków w ich naturalnym rozwoju.
2. Ma dopomóc stać się osobą w pełni funkcjonującą, otwartą na nowe doświadczenia.
3. Istota ma posiadać poczucie własnej wartości poprzez stosunki z innymi ludźmi.
2