Biologia Medyczna 16.12.2011
Układ Nerwowy
Komórki nerwowe (neurony)
• odbieranie i przetwarzanie bodźców
• przewodzenie impulsów
Komórki glejowe (neuroglej)
• odżywianie neuronów
• modulacja sygnałów
• metabolizm neuroprzekaźników
• ochrona kom nerwowych
• funkcja podporowa
Klasyfikacja neuronów:
• ze względu na kierunek przekazywania sygnału:
– czuciowe (aferentne dośrodkowe) biegnące od receptora do ośrodka
– ruchowe (eferentne odśrodkowe) biegnące od ośrodka do efektora
– kojarzeniowe (pośredniczące) występujące między innymi pomiędzy neuronami czuciowymi a ruchowymi
• ze względu na kształt perykarionu:
– kuliste
– owalne
– gruszkowate
– trójkątne
– piramidalne
– wieloboczne
– gwiaździste
• ze względu na liczbę wypustek
– wielobiegunowe
– dwubiegunowe
– jednobiegunowe
– pseudojednobiegunowe (rzekomojednobiegunowe)
PERYKARION:
• tigroid (siateczka śródplazmatyczna szorstka)
• aparat golgiego
• mitochondria
• mikrotubule
• neurofilamenty
• w ciałach neuronów wydzielniczych pęcherzyki wydzielnicze zawierające prohormony: oksytocyny, wazopresyny, liberyny i statyny
• w niektórych komórkach wtręty komórkowe w postaci barwników – melaniny i lipofuscyny
Dendryty:
• zwykle liczne i drzewkowato rozgałęzione
• na terenie cytoplazmy obecne fragmenty tigroidu
• przewodzą impulsy nerwowe w kierunki do ciała neuronu
Akson:
• zawsze pojedynczy, wychodzi ze stożka aksonalnego
• stała średnica na całej długości
• daje tylko nieliczne odgałęziania zwane bocznicami na końcu tworzy tzw drzewko aksonalne
• wypełniony tzw jasną cytoplazmą (nie zawiera tigroidu)
• przewodzi impulsy nerwowe w kierunku od ciała neuronu do zakończenia aksonu
Synapsa:
• miejsce styku błony komórkowej zakończenia aksonu z błoną komórkową innej komórki nerwowej lub nie nerwowej (mięśniowej)
Klasyfikacja synaps:
ze względu na rodzaj przewodnictwa:
• elektryczne (zawierają koneksony)
• chemiczne (obecne pęcherzyki z neurotransmiterem)
ze względu na umiejscowienie i rodzaj stykających się elementów synaps:
• nerwowo-nerwowe (zespalają ze sobą neurony)
• nerwowo-mięsniowe (pomiędzy neuronami ruchowymi a komórkami mięśniowymi)
Neuroglej:
Funkcje:
• odżywianie
• modulacja sygnałów neuronalnych
• uczestnictwo w metabolizmie neuroprzekaźników, ochrona kom nerwowych
• nie tworzą synaps
• nie generują potencjałów czynnościowych
• nie wydzielają neuroprzekaźników
Podział kom glejowych:
1. mikroglej
• powstają z mezodermy
• są zdolne do fagocytozy i ruchu
2. makroglej
• oligodedrocyty
– tworzą mielinę w ośrodkowym układzie nerwowym
• ependymocyty
– wyściółka kanałów i komór rdzenia kręgowego i mózgu
• astrocyty
– wychwytywanie neurotransmiterów
– regulacja składu jonowego
– funkcja podporowa
• lemocyty
– tworzą mielinę w obwodowym układzie nerwowym
Astrocyty:
• uczestniczą w procesie pourazowej naprawy tkanek nerwowej (namnażanie się w uszkodzonym miejscu i tworzenie blizn)
• oddzielają sieć neuronową od środowiska zewnętrzengo
• współpracują metabolicznie z neuronami
Oligodendrocyty:
• najliczniejsze komórki glejowe w OUN
• mają nieliczne wypustki cytoplazmatyczne
• liczne organelle (rozbudowana szorstka siateczka śródplazmatyczna, diktiosomy, mitochondria)
• wysoka aktywność syntetyczna
• każda z wypustek może owinąć się wokół wypustki neuronu (jeden oligodendrocyt może tworzyć wiele segmentów osłonki mielinowej na różnych aksonach)
• funkcja izolacyjna (tworzenie osłonki mielinowej
Lemocyty: (komórki Schwanna)
• tworzą blaszkę podstawną oddzielającą je od sąsiadujących elementów tkankowych
• towarzyszą komórkom nerwowym na terenie obwodowego układu nerwowego
• bardzo wydłużone ( do 900 mikrometrów)
• bogate w organelle: mitochondria, siateczka szorstka, diktiosomy (aparat golgiego), lizosomy
• otaczają aksony komórek nerwowych tworząc osłonki mielinowe a także wspomagają je metabolicznie (synteza substancji odżywczych, regulacja stężenia jonów w bezpośrednim otoczeniu aksonu)
Ependymocyty:
• pochodzą z nieemigrujących komórek neuroektodermy
• wyściełają ściany komór mózgu i kanału rdzenia kręgowego
• mają liczne mikrokosmki i rzęski na wolnej powierzchnia komórek (ruch płynu mózgowo-rdzeniowego)
• uczestniczą w transporcie substancji z płynu mózgowo-rdzeniowego do mózgu oraz produktów metabolizmu w odwrotnym kierunku
• tworzą barierę strukturalną i funkcjonalną między płynem mózgowo-rdzeniowym a mózgiem
Mikroglej: (mezoglej)
• pochodzenie mezodermalne
• mają najmniejsze rozmiary spośród wszystkich komórek glejowych
• nieliczne wypustki, mają krótkie, podobne do kolców rozgałęzienia
• pod wpływem różnych czynników (uszkodzenie tkanki, reakcje immunologiczne) ulegają aktywacji, co prowadzi do zmiany kształtu i ich właściwości (stają się owalne, aktywnie poruszające się i fagocytujące)