Przepływ fizyczny produktów w gospodarce jest często warunkowany zastosowaniem odpowiednich opakowań. Wymienia się między innymi następujące funkcje opakowań:
v Produkcyjne,
v Marketingowe,
v Użytkowe,
v Logistyczne
Funkcje marketingowe i użytkowe opakowań są powszechnie znane. Opakowanie wymienia się zwykle jako podstawowy instrument strategii marketingowej przedsiębiorstwa. Z punktu widzenia interesującego nas tematu, szczególnie ważne są funkcje logistyczne. To one często warunkują sprawność czynności transportowych, manipulacyjnych, magazynowania, ochronne, informacyjne itp.
Zróżnicowanie funkcji opakowań wskazuje na ich znaczenie w procesie dystrybucji. Optymalnie dobrane opakowania indywidualne i zbiorcze przyczyniają się do przyspieszenia przepływu towarów na wszystkich szczeblach dystrybucji, a tym samym wpływają na obniżenie kosztów dystrybucji.
Właściwe użycie opakowań powinno następować możliwie najwcześniej w procesie logistycznym, tj. przedsiębiorstwach produkcyjnych w celu uniknięcia procesów przepakowywania i dla optymalnego wykorzystania przestrzeni magazynowych i pojemności środków transportowych.
Towar i jego opakowanie tworzą integralną całość, przy czym odbiorcy mogą stawiać im określone wymagania.
Przy coraz bardziej skomplikowanych procesach dystrybucji różnego rodzaju dóbr i towarów, rola opakowań w szybkim, sprawnym i tanim ich przemieszczaniu na drodze od producenta do odbiorcy nabiera coraz bardziej decydującego znaczenia. Rola ich jest szczególnie duża w systemie przewozowym, w przyspieszaniu procesów przeładunkowych, w zabezpieczaniu ilości i jakości towarów oraz w identyfikacji towarów w procesach dystrybucji. Decydująca rola opakowań w tych procesach powoduje, że nie mogą być same dla siebie planowane, wytwarzane a nie stosowane, ponieważ od właściwego doboru tworzywa opakowaniowego, celowego zestawienia używanych w konkretnym przypadku środków opakowaniowych, zastosowania często ekonomicznej metody pakowania – często przy zastosowaniu specjalnej dostosowanej maszyny pakującej – i od poręczności w manipulacji zapakowanego towaru ostatecznie zależy, czy wyprodukowane towary będą mogły być dostarczone na właściwe miejsce w uzgodnionym czasie, względnie czy będą narażone na uszkodzenia w magazynowaniu czy w transporcie i na nieuchronnie związane z tym straty ilościowe oraz jakościowe. Racjonalny zoptymalizowany proces dystrybucji towarów uwarunkowany jest w wysokim stopniu opakowaniami i stąd logistyce opakowań i pakowania przypisuje się szczególnie znaczącą rolę.
Pakowanie to proces. Pakowany produkt, opakowanie i proces pakowania składają się łącznie na logistyczny system pakowania.
Na samo opakowanie składają się odpowiednio uformowane materiały opakowaniowe i materiały pomocnicze.
Funkcje opakowań w logistycznym łańcuchu dostaw od produkcji aż do likwidacji czy utylizacji pozostałości.
Funkcje logistyczne opakowań częściowo wiążą się z funkcją ochronną , bowiem celem procesów logistycznych jest dostarczenie właściwych produktów, we właściwej ilości, we właściwe miejsce , we właściwym czasie, przy zachowaniu właściwej jakości i przy właściwych optymalnych kosztach.
Z punktu widzenia logistyki ważne w opakowaniach są ich funkcje magazynowe, transportowe, informacyjne.
Funkcja magazynowe sprowadzają się do ułatwienia procesów przyjmowania, składowania, kompletowania i wydawania towarów. Opakowania powinny zabezpieczać produkty przed narażeniami mechanicznymi (statycznymi i dynamicznymi) podczas:
· Składowania w stosach (układane jeden na drugich) lub w paletowych jednostkach ładunkowych (bez urządzeń do składowania, tj. nadstawek paletowych, regałów itp.),
· Przemieszczania w magazynie i na frontach przeładunkowych,
· Kompletowania dostaw
Funkcje transportowe wiążą się najściślej z przebiegami towarowymi, których optymalizacja jest podstawowym celem logistyki. Duże relacje w tym przypadku mają relacje masy pakowanego ,towaru do masy samego opakowania oraz wymiary i kształty opakowań, co wiąże się z optymalnym wykorzystywaniem ładowności środków transportu.
Funkcja informacyjna stymuluje przepływy opakowanych towarów w całym łańcuchu dostaw, od producenta do ostatecznego odbiorcy.
Funkcje logistyczne w odniesieniu do opakowań charakteryzują się tym, że problemy opakowań ujmują kompleksowo w powiązaniu z innymi ogniwami przepływu towarów. W centrum uwagi znajdują się tu problemy optymalizacyjne, ale w powiązaniu z całościowo rozpatrywanymi łańcuchami logistycznymi. Wychodzi się z założenia, że optymalizacja samych opakowań czyniona w sposób wyizolowany mogłaby w innych ogniwach procesu logistycznego przynosić większe szkody niż korzyści wynikające z optymalizacji poszczególnych opakowań. Zróżnicowane logistyczne funkcje opakowań są dobrym przykładem współzależności zachodzących w procesach logistycznych. Opakowania powinny być zatem rozpatrywane nie jako wyizolowany problem, lecz jako podstawowy element kompleksowo ujmowanego procesu logistycznego. Optymalnie dobrane i zastosowane opakowania przyczyniają się zarówno do obniżki kosztów przebiegów towarowych, jak i do podnoszenia jakości procesów logistycznych.
Schemat logistycznego łańcucha opakowań
Logistyczny łańcuch opakowań obejmuje działania związane z:
· Pozyskiwaniem surowców na opakowania,
· Projektowaniem i produkcją opakowań jednostkowych oraz zbiorczych,
· Procesem pakowania towarów w opakowania jednostkowe i zbiorcze,
· Przepływem towarów opakowanych w kanałach dystrybucyjnych,
· Konsumpcją towarów opakowanych,
· Zbiórką zużytych opakowań,
· Powtórnym przetwórstwem opakowań,
· Likwidacją odpadów opakowaniowych.
Logistyczne podejście do opakowań przejawia się w zintegrowanym traktowaniu całego łańcucha opakowań celem doprowadzenia do gospodarki opartej na cyrkulacji surowców i materiałów, z jak najmniejszym udziałem odpadów opakowaniowych składowanych na wysypiskach. System ten powinien działać z uwzględnieniem kompleksowej efektywności funkcjonowania całego łańcucha
opakowań, rozpatrywanej nie tylko pod kątem kosztów ponoszonych przez poszczególne jego ogniwa, ale również przez całe otoczenie gospodarcze. Z tego powodu ważną rolę odgrywa proces projektowania opakowań, w którym należy stosować zasady obowiązujące przy poszczególnych procesach logistycznych. Zasady te jednocześnie uwzględniają na etapie projektowania uwarunkowania produkcyjne, użytkowe, estetyczne, kosztowe, eksploatacyjne, transportowe, składowania oraz utylizacji na koniec cyklu istnienia opakowania.
Funkcje logistyczne opakowań to przede wszystkim funkcje:
v Ochronne,
v Magazynowe,
v Transportowe,
v Manipulacyjne,
v Informacyjne,
v Recyklingu,
v Kasacyjne
1. Ochrona produktów to niewątpliwie podstawowa funkcja opakowań w całym przepływie tych produktów. Zniszczenie bądź uszkodzenie produktu, jest często stratą niewspółmierną do wartości opakowania. Stąd funkcja ochronna opakowania powinna być w pełni dostosowana do charakterystyki technicznej i użytkowej produktu, a także do jego „cenności”.
2. Funkcje magazynowe, transportowe, oraz manipulacyjne opakowania wiążą się z jego podatnością na procesy mechanizacji i automatyzacji. Opakowania powinny być dostosowane do obowiązującego , znormalizowanego systemu wymiarowego, ułatwiać składowanie, formowanie jednostek ładunkowych itp.
3. Opakowanie jest także nośnikiem informacji, które mają nie tylko charakter marketingowy. Są także wykorzystywane w procesach manipulacyjnych i magazynowych, np. masa jednostkowa, liczba produktów zawartych w opakowaniu, kod kreskowy, indeks jako klasyfikator wewnętrzny. Informacje te ułatwiają, a często wręcz warunkują, sprawne magazynowanie, manipulację, oraz sterowanie przepływem. Istotnym zagadnieniem dla przebiegów logistycznych jest odpowiednie znakowanie , etykietowanie opakowań, które powinno ułatwiać identyfikacje towarów, a w konsekwencji automatyzację sterowania przepływami dóbr w łańcuchu zaopatrzenia. W tym względzie podkreślić należy znaczenie wdrażania kodów kreskowych- EAN kodów. Do najważniejszych efektów stosowania kodów kreskowych w dystrybucji należą:
- przyspieszenie obsługi klientów (np. w handlu detalicznym automatyczne czytniki w kasach),
- automatyczne sygnalizowanie braków towarowych,
- usprawnienie prac rozliczeniowych i ewidencyjnych,
- systematyczna obserwacja i analiza popytu i podaży na poszczególne towary,
- racjonalizacja gospodarki zapasami i gospodarki magazynowej,
- usprawnienie procesu realizacji umów,
- usprawnienie procesu informacyjnego o strumieniach towarów,
- automatyzacja przepływów towarowych,
- komputerowa obsługa strumieni informacyjnych i fizycznych.
4.Funkcje utylizacyjne opakowań także mają swój związek z procesami logistycznymi, gdyż recykling i utylizacja wykorzystywanych wielokrotnie opakowań to także składnik logistyki, zwanej niekiedy logistyką odpadów . Szczególnie w ostatnim czasie zwraca się coraz większą uwagę na problem wielokrotnego wykorzystywania, a gdy to jest niemożliwe , na problem kasacji zużytych opakowań. Stwarza to duże wymagania w zakresie funkcji recyklingu i kasacji. Chodzi o maksymalne ograniczenie powiększenia wysypisk odpadów nie podlegających biologicznemu rozkładowi. W ten sposób zakres logistyki powiększył się o zagospodarowywanie i kasację odpadów , a szczególnie opakowań ( między innymi problem folii z tworzyw sztucznych nie ulegających degradacji).
Największy niepokój posiały zanieczyszczenia środowiska odpadami promieniotwórczymi, a także transportowanie kontenerów z toksycznymi odpadami .
powtórka wykładu 4
Opakowania jako składnik infrastruktury logistycznej
Pod pojęciem opakowania rozumie się dającą się oddzielić powłokę pakowanego towaru, mającą go chronić i zabezpieczać przed wpływami otoczenia oraz oddziaływaniem energii mechanicznej w czasie trwania procesu transportowego.
Funkcje opakowań może podzielić na :
produkcyjna
Funkcja produkcyjna - opakowanie umożliwia przygotowanie odpowiedniej ilości towarów na wejście do produkcji i pobranie odpowiedniej ilości towarów na wyjście z produkcji.
marketingowa
Funkcja marketingowa – opakowanie wielu towarów stanowi istotną część strategii marketingowej wyrobu, która sprawia, że towar staje się możliwy do odróżnienia od towarów konkurencji.
użytkowa
Funkcja użytkowa – zalicza się do niej ponowne zastosowanie opakowanie u nabywcy lub zastosowanie do innych celów.
logistyczna
Funkcja logistyczna – opakowanie powinno ułatwi wykonywanie innych procesów logistycznych, warunkują sprawność czynności transportowych, manipulacyjnych i transportowania.
Logistyczne funkcje opakowania są następujące:
ochronna
Funkcja ochronna – ochrona towaru przez opakowanie jest uważana za najważniejszą logistyczną funkcję opakowania; opakowanie powinno zabezpieczać ładunek przed utratą lub obniżeniem jego jakości w drodze od producenta do konsumenta; opakowanie powinno chronić towar przy wysyłce przed obciążeniami mechanicznymi i klimatycznymi (wilgotność, temperatura); ma utrudniać kradzież znajdującego się wewnątrz towaru.
magazynowa
Funkcja magazynowa – od opakowania wymaga się, aby ułatwiało ono magazynowanie towaru, tzn. opakowanie powinno nadawać się do układania w stosy; kształt i wymiary muszą pozwalać na bezpośrednie układanie poszczególnych opakowań na sobie; musi poza tym umożliwia wykorzystanie przestrzeni magazynowej.
transportowa
Funkcja transportowa – opakowanie ma za zadanie ułatwić transport; przy stosunkowo niewielkiej masie opakowania, jego kształt i wymiary powinny pozwolić na optymalne wykorzystanie pojemności środka transportowego
informacyjna
Funkcja informac...