ŚRODOWISKOWE BIOLOGICZNE CZYNNIKI RYZYKA ZDROWOTNEGO
Styczność człowieka z biologicznym czynnikiem patogennym ma głównie postać
- kontaktu bezpośredniego - poprzez powłoki skórne, ewentualnie błony śluzowe lub spojówki
- kontaktu pośredniego – drogą powietrza wdychanego w postaci aerozolu
Charakterystyczna cecha działania patogennych czynników biologicznych
Bezpostaciowe oddziaływanie biologicznych czynników patogennych dotyczy
-powłok ciała - najczęściej miejscowy odczyn zapalny jako efekt powstałego zakażenia klub bezpośredniego oddziaływania alergenów kontaktowych obecnych w materiałach pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego → przykład, tzw. czarna krosta w miejscu uszkodzenia skóry i zakażenia laseczka wąglika, które może z czasem prowadzić do uogólnienia procesy chorobowego
-układu oddechowego - pośrednio przez powietrze w którym zawieszone są chorobotwórcze drobnoustroje - przykład: wdychanie znajdujących się w powietrzu zarazków ornitozy lub gorączki Q może doprowadzić do śródmiąższowego zapalenia płuc
Biologiczne czynniki patogenne w dużej mierze zależą od warunków przyrodniczych, tj:
-rozmieszczenia geograficznego
-środowiska naturalnego
-pory roku
-związku patogenu lub jego wytworu z określonym organizmem żywym
Antygeny, będące często alergenami, istnieją w drobnoustrojach wielu gatunków i mogą być obecne w pyłach lecz najsilniej oddziałuje te pochodzące z grzybów pleśniowych, promieniowców termofilnych i bakterii gram ujemnych
Reakcja uczuleniowa ustroju zależeć może:
-od rodzaju pyłu
-od liczby zawieszonych w powietrzu cząstek
-od wielkości cząstek
--cząstki największe (powyżej 1omikrom) np. pyłki
--cząstki średniej wielkości (4-10) np większość zawieszonych w powietrzu zarodników, zatrzymywane są w oskrzelach, mogą stawać się przyczyną astmy oskrzelowej
--cząstki najmniejsze (poniżej
Toksokarozy
Wywołane są przez nicienie (glisty toksokary) z rodzaju toxocara. U kotów domowych występuje toxocara cati... budowa ciała tych pasożytów jest podobna do budowy glisty ludzkiej, samiec glisty psiej jest nieco mniejszy od samicy, ma długość 4-10cm, a samica 6-12cm. Długość samca glisty kociej wynosi 3-7cm, a samicy 4-10. Dojrzale psie i kocie glisty bytują w jelicie cienkim tych zwierząt - są to żywiciele ostateczni.
Źródłem zakażenia toksokarozą jest skażona gleba (piasek z podwórka, piaskownic, alejek osiedlowych i parkowych, plaż, parków, boisk, placów zabaw, wejść do budynków itp.) żywność, zakażone zwierzęta i ich odchody.
W badaniach przeprowadzonych w Polsce w latach 90 stwierdzono obecność jaj w 7-50% próbek gleby. Szacuje się ze toksokary w niektórych rejonach świata występują u kotów z częstością do 80% a u młodych psów do 60-80. W Polsce szacuje się ze 32 psów i 29 kotów jest zarażonych jajami toksokar. Uaktywnione larwy maja zdolność przenikania przez łożysko płodów wobec czego odrobaczanie szczeniaków ma bardzo ważne znaczenie profilaktyczne.
jaja toxocara canis cechuje wysoka odporność na niekorzystne warunki klimatyczne jak i duża żywotność (pozostają żywe nawet do 2 lat)
W ciągu 2-3 tygodni jaja staja się inwazyjne i dochodzi do zarażeń Szczególnie narażone są małe dzieci (lat 1-6), które mają nawyk wkładania rąk czy innych przedmiotów do ust.
Wyróżniamy następujące postacie toksokarozy:
1. trzewna (uogólniona) - głownie u dzieci (107) -> ogólne osłabienie i złe samopoczucie, kaszel, świąd i rumień skóry, bóle w klatce piersiowej, bóle brzucha, mięśni i stawów, zawroty i bóle głowy, nudności, senność, brak łaknienia i podwyższona ciepłota ciała; u dzieci alergicznych toksokaroza płucna może nasilić objawy alergii oraz wywołać ataki astmy
2. oczna - u młodzieży-> objawy ogólne rzadko występujące: złe samopoczucie i ogólne osłabienie, gorączka, kaszel, bolę brzucha (w ostrych przypadkach zajęcia nerwu wzrokowego), dopiero po kilka miesiącach od zarażenia może dojść do pogorszenia widzenia
3. utajona (bezobjawowa klinicznie
5. mózgowa
W badaniach przeprowadzonych w Polsce w połowie lat 90 ubiegłego wieku stwierdzono, ze w woj. podlaskim 21 dorosłych przebyło zakażenie pasożytem w lubelskim 19 dzieci w wieku do 15 lat, 24 osób
Profilaktyka
-okresowa odrobaczanie psów i kotów
-ochrona piaskownic i placów zabaw przed odchodami zwierząt np w Szwajcarii dozorcy mają obowiązek przykrywania piaskownic na okres nocny przed dzikimi korami
-obowiązek sprzątania po własnym kocie lub psię
-okresowa wymiana piasku w piaskownicy
-mycie rak po powrocie do domu, przed jedzeniem, po zabawie z psem lub kotem
-częste obcinanie paznokci u dzieci
-mycie warzyw i owoców
Toksoplazmoza
jest choroba pasożytnicza wywoływana przez pierwotniaka toxoplasma gondi, którego wykryli .
Pierwotniak pasożytuje we wszystkich komórkach zawierających jądra. Rozmnaża się płciowo i bezpłciowo. Obie fazy rozwoju zachodzą przede wszystkim w jelicie cienkim kota, człowiek i pozostałe ssaki są żywicielami pośrednimi.
Bardzo ważnym rezerwuarem pasożytów są oocyty, wydalone z kalem kotów, które są odporne na czynniki środowiska (mrożenie, podgrzewanie i nawet kilka miesięcy suszy) i są w stanie przetrwać w ziemi w niekorzystnych warunkach ponad rok. Mogą one być przenoszone przez wiatr i wodę.
Zakażenie tym pierwotniakiem jest zjawiskiem bardzo częstym i na świecie waha się od 25 do 90% w Polsce wynosi ok 50-70;
Na podstawie badan przeprowadzonych w Polsce wykazano u 50 kobiet do 25 roku życia i u 70 kobiet do 40 roku życia kontakt z pasożytem wywołującym toxoplazmozę.
W Europie na każde 10000 porodów notuje się
Główne drogi zakażenia:
-droga pokarmowa
--w wyniku kontaktu z pożywieniem, gleba, woda zanieczyszczonymi oocystami (oocysty wydalane z kałem kotów, człowiek zaraża się tylko dojrzałymi oocystami zawierającymi sporozoity, dojrzewanie oocyst trwa parę dni_
--w wyniku spożycia mięsa surowego lub lekko przysmażonego zawierającego cysty v(
-poprzez łożysko
Po zakażeniu i wniknięciu do organizmu ludzkiego pasożyt intensywnie się rozmnaża i niszczy komórki żywiciela, niektóre trwale – komórki układu nerwowego czy gałki ocznej. W miejscach ognisk zapalno-martwiczych powstają zwapnienia, a w naczyniach zakrzepy czy wylewy.
W przypadkach gdy układ immunologiczny jest osłabiony lub w trakcie ciąży – może dojść do uczynnienia uśpionego procesu chorobowego.
Do grupy osób szczególnie narażonych na rozbudzenie się procesu chorobowego należą osoby leczone lekami immunosupresyjnymi, czy chorymi na AIDS. Nabyty zespół upośledzenia odporności wywoływany przez wirusa HIV zwiększył w ostatnich latach grono osób szczególnie wrażliwych na infekcje toksoplazmozą.
badania wykazały, że zwykle osoby z AIDS zaraziły się pasożytem już wcześniej, a dopiero infekcja HIV wpłynęła na niekontrolowany wzrost toksoplazmy. U takich pacjentów rozwijają się zaburzenia neurologiczne: drgawki, niedowład, śpiączka, a w końcu zgon.
Niebezpieczne jest zakażenie pierwotniakiem u kobiet w ciąży, gdyż może spowodować uwolnienia cyst z przekrwionej macicy i inwazje pasożyta przez łożysko do płodu. Ryzyko przeniknięcia przez łożysko wzrasta wraz z zaawansowaniem ciąży i wynosi 25 w pierwszym trymestrze, 50 w drugim i ok. 65 w trzecim, ale ryzyko toksoplazmozy wrodzonej u płodu jest największe w pierwszym trymestrze (75), mniejsze w drugim - 50, a w trzecim 5.
U 10 procent zarażonych prenatalnie płodów rozwijają się różne objawy kliniczne, czasami w postaci tzw. triady Sabina
Toksoplazmoza wrodzona może również powodować hipertrofię płodu, małopłytkowość, powiększenie wątroby i śledziony. Poronienie samoistne lub obumarcie wewnątrzmaciczne występuje wg przypadku zakażeń wewnątrzmacicznych w pierwszym trymestrze ciąży. Toksoplazmoza wrodzona może wystąpić u noworodka w wyniku świeżej infekcji u matki, natomiast zarażenie kobiety przed ciążą nie stanowi zagrożenia dla płodu.
objawowa toksoplazmoza wrodzona występuje u ok. 30% zarażonych noworodków
Szczególny rodzaj toksoplazmozy wrodzonej - t. oczna może pojawić się nawet 10 do 20 lat po urodzeniu. Objawami takiej postaci choroby jest podwójne widzenie, zwiększona wrażliwość na światło (czasami światłowstręt) oraz zaburzenia ostrości widzenia lub jego całkowita utrata.
Profilaktyka
-szczególną ochroną należy objąć kobiety ciężarne lub planujące zajść w ciążę
--powinny one unikać spożywania mięsnych potraw surowych lub półsurowych
--unikać kontaktów z kotami
--przestrzegać higieny (np. prace w ogrodzie wykonywać w rękawiczkach, sporządzając posiłki mięsne zakładać rękawice, myć warzywa przez spożyciem)
--deski do krojenia, noże, zlew i blat kuchenny powinny być dokładnie myte po przygotowaniu mięsnych posiłków
--po zakażeniu pierwotnym obowiązuje przynajmniej 3-miesięczny okres, w którym kobieta powinna zachodzić w ciążę
--kobiety planujące ciążę powinny wykonywać badanie serologiczne w kierunku t.g.
- koty powinny być karmione odpowiednia karma, a pojemniki z odchodami regularnie czyszczone
-właściciele kotów powinni przestrzegać aby koty przebywały w mieszkaniach, a miejsca zabaw dzieci należy chronić przez kocimi odchodami
KLESZCZE
są nosicielami rożnych chorób, z których najgroźniejsze i najpowszechniejsze to borelioza i zapalenie mózgu. W obu przypadkach do zakażenia
I etap od 60 do 90 dni po ukłuciu kleszcze - zmiany skórne
II - rozwinięcie zmian skórnych, ostre zmiany zapalne narządów (stawów, serca, OUN)
III - przewlekła infekcja - powyżej 1 roku do kilku lat od zakażenia, Występują przewlekle zmiany skórne oraz destrukcyjne zmiany zapalne stawów przewlekle zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych
Borelioza jest jedną z najczęstszych chorób zakaźnych w Polsce. Zachorowania na b zaczęto rozpoznawać
Można ją łatwo
Większość nowych przypadków boreliozy jest notowana miedzy 1 maja a 30 listopada, a 80 przypadków występuje w czerwcu i lipcu. w okresie żerowania mikroskopijnych i trudnych do zauważenia nimf (ostatnie stadium larwalne owadów przechodzących przeobrażenie niezupełne i niektórych pajęczaków)
Dotychczas zachorowania na tę chorobę występowały w naszym kraju głównie w województwie podlaskim i warmińsko-mazurskim. Szacuje się ze na borelioza
kleszczowe zapalenie mózgu - groźna choroba przenoszona również przez kleszcze. Chorują na nią dzieci i dorośli w wieku od 3 do 80 lat, najczęściej w wieku 15-50. U części osób choroba może przebiegać łagodnie a tylko badanie krwi potwierdza zakażenie. W innych przypadkach jest dwuetapowy:
i -
ii - pojawia się po kilkunastu dniach, ból głowy, gorączka, wymioty, nudności oraz zmiany zapalne w płynie mózgowo-rdzeniowym
Z reguły choroba kończy się w fazie 2 i pacjent zdrowieje, Objawy zwykle ustępują po 2-3 tygodniach, Choroba może przebiegać ciężko, gdy wystąpią objawy mózgowe, móżdżkowe lub rdzeniowe. jednak cho
Profilaktyka:
-noszenie w lesie ubrania zakrywającego jak największą powierzchnię ciała
-po powrocie z lasu należy dokładnie skontrolować skórę, czy nie ma na niej kleszczy
-w przypadku stwierdzenia kleszcza, ostrożnie usunąć go ze skóry (chwycić go pęsetą, wystarczająco mocno i wyciągnąć prosto, bez wykręcania. nie zgnieść kleszcza - można w ten sposób spowodować wyciśnięcie zawartości jej ciała)
-stosować ogólnodostępne preparaty odstraszające kleszcze
-zaszczepić
nie przebywać w lesie
CHOROBA KOCIEGO PAZURA
- do zakażenia dochodzi w wyniku ugryzienia/podrapania przez kota/psa. około 90 przypadków spowodowanych jest uszkodzeniem skóry przez kota.
Zwierzęta są bezobjawowymi nosicielami.
Objawy: - w miejscu uszkodzenia skóry pojawiają się zmiany pierwotne, które mogą przyjmować postać grudki, krosty, niewielkiego owrzodzenia, najczęściej na kończynie górnej lub dolnej, po okresie 1-2 tygodni ulegają powiększeniu węzły chłonne najbliższe miejscu uszkodzenia. ok 1/3 przypadków te węzły mogą ulec zropieniu, wtedy jest potrzebna interwencja chirurgiczna. Przebieg choroby jest z reguły łagodny (bóle, potliwość, gorączka). Najwięcej ta choroba występuje w okresie jesiennym i wczesno zimowym. powikłania są rzadkie
TASIEMCZYCA SPOWODOWANA PSIM TASIEMCEM -> występuje rzadko u człowieka, szczególnie narażone są dzieci. Do zarażenia dochodzi w wyniku [przypadkowego połknięcia pchły (żywiciel pośredni, zarażony jajami) przez dziecko. W przewodzie pokarmowym człowieka może rozwinąć się postać dorosłego tasiemca. Choroba wywoływana przez t. psiego (dipylidoza) przebiega w większości przypadków bezobjawowo.
T. psi spotykany jest na całym świecie. Zarażenia ludzi notowane w Europie, Azji, Ameryce Północnej i Południowej. W zapobieganiu chorobie główną rolę odgrywa profilaktyka – okresowe, regularne odrobaczanie
PAPUZICA (ornitoza) wywołuje zarazek chlamydia psittaci, który przenoszony jest przez papugi i kilka innych gatunków ptaków. Objawy: pierwsze występują po 2 tygodniach i przypominają objawy grypy.
Choroba trwa najczęściej 2-3 tygodnie. Diagnozuje się ją na podstawie obecności zarazków w ślinie pacjenta
Drobnoustroje z rodziny chlamydia, których nosicielami są papugi i inne ptaki wywołują również choroby takie jak:
-jaglica
-nieżyt wtrętowy
-?
WŁOSNICA jest odzwierzęcą ogólnoustrojową chorobą inwazyjną. Jej źródłem są larwy a przejściowo także dojrzałe postacie włośnia - nicienia o długości 1.5-3mm. Występuje w mięśniach wielu gatunków ssaków mięsożernych i wszystkożernych, ale przede wszystkim u świń i dzików. Przebiega u nich z reguły bezobjawowo. Człowiek zaraża się jedzac surowa lub niedogotowana, zakazona wieprzoiwne lub dziczyzna, a trakze jedzac wedliny wedzone w zbyt niskiej temperatuerze. zachorowaniansą zwykle rzdinne. larwy które rozwijaja się w jesluicue cuenkium wedruje z krwią i limfa do meiscni powodując chorobe, mogą dotzrec tez do mózgu.
Obvjawami chorobowymi są nudnosci, wymioty, biuegynku, po kilku dniach wyskoa gorączka, bole miescni a także obrzękiu na twarzy. Wlosnica jest choroba nieuleczlana.moznaa z nia zyv, pod warunkiem ze inwazja wlosnicy byla niewielka.
Niebezpieczenstwo smierci wynosi w przypadku wlosnicy 3-30%. jedna z ofiar niedogotwanej wieporzwiny byl mozart.
Ovhrona konsumentow przed zahcorowanaima lezy w gestii przede wszystki producentow - obowiazkowqe jest badanie poubojowe miesa. Wiedza tez , ze swin nie powinno się karmic odpadkami pochodzenia zwierzecego, mogą onebowiem zawierac larwy.
ALERGIA NA zwierzęta alergia osiafa obecnia wymiary epidemii, do czego przyczynia się moda na tryzmanie zwierząt w domu. wskutelk rosnacego narazenia milionow ludzi na silne zwierzece alergeny, czestesc uczunlen na psa, czy kota, ktora jprzednoi byla rzadka, staja się tak masowa, jak aklergia na pylki roslin.
Obecnie, co dziesiata osoba jerst zagrozona a;ergenami tych zwierząt..
IUczulac może kazde zwierze rtyzmane w somu,m zwlkaszcza jego naskórek, sięrsc piora, slina, vialka zawarte wq moczu. ZAgorzeniei rosnie wielkojroeniw, jewali wlasciciel jsest alerrgikiem.
Alergiczny nieżyt nosa wystepuje czescie w krajach wysokiej stopie zyciowej niz w krajach rozwijajacych się.
czynniki potegujace i utrwalajace alergie na zwierzta:
-mmasowa obexnosx zwierza w domu - wyskoi stopien narazniea na jego białkowe alergeny zwane antygenami
-uwarunkowania genetyczne
--w [populacji w której jefno z rodzicow jest alegtgikiem choroba przenoszona jest na co 5 narodzone dziecki
Alergia jest reakcja immunologiczna organizm na kontkat z białkowymi antygeanim.
(w zluszaczonym naskóry, slinei, moczy, sięrci lub wlsiou)
może to być:
-zapalenie drog oddechowych wywołujacych katar sięnny, astme, pokrzwyke
-obrzęk lub wyrysk alergiczny (w przypadku kmontaktu z alegernem ze skóra)
Wiekszosc uczulen na zwierzera ma charakter atopwoy (przyspouezszenia i wzmocnienia trwalej reakcji na alergen)
najczesciej uczulaja psy i koty, poniewaz antyfgeny tych zwierząt wywokuj silna reakcje, a ponadto, zwierzara narazaja nas na staly internsywny kontakt z alergenem
-najsilniejszym z poluarnych antyggenow zwierzecyh jest antygen zawarty w naskórki konia. zdarza się ze osoba uczulona np chora na satme
Gdzie spotykamy zwierzęta ( w miesakniach, w hodowli rolniczej - konie, trzoda chlewan, owce, konie kroliki, golebie, gesi, kury; w pracy zawodowej - zwierzęta labnoratoryjne - myszy szcuty, zoo, ctyrki, stadniny - konie)
Calkowite unikniecie alergenow zwierzecych ejst raczej niemozliwe. Stweirdza si je bowiem w brobkach kurzu pobracnyh praktycznie ze wsyztswjich badantch nmuesc publicznych, wlaczac w to nowe nudynki miezzaklne, centra handlowe, zaklady pracy, gabinety lekarskie.
Alergeny zwierzece są tez niekiefy obecne w mieszkachania, w ktocyh nigdy nie bvylo zwierzac.
Skutki stalego kontaktu uczulonych z alergernami powoduje:
=u 5 zapalenia spojowek
UCZULENIA NA PSA
uczula pezede wszystkim naskórek, w którym bznaleziona 29 antygenow białkow, alergizuje mocz, slina, sięrc.
Wystepuje:
zapalenie spojowek, pokrzywka, astma
Profilaktyka:
-zmniejszenie wzrostu i łuszczenie się naskórka (psy chore na infekcje askórne, psy z alergia na pchly, zle osdzywiane, itp)
-dbalosc i zdrowie zwierzecia
-odpoweidnie zywienie i mycie
-nalezyta opieka weterynaryjna (zmniejsza wytwarzanie i luszczenie nakorka)
ALERGIA NA KOTA - najwazniejszey jest tzw. glowny alergen kota wytwarzant przez gruczoly slinowe i lowjow zawarte w skórze. Alergen ten w postaci wydzieliny z gruczol sta;e nawilza wlosię zwierzeca, jk tez przenoszony jest na sięrsc wraz ze slina w rtakcjie lizania.
U osob yuczuonych na kota i psa alergia na kota wywołuje wiecej objawow i czesciej powoduje caloroczny alergiczny nieżyt nosa (zaoalenie spojowe, asmta). Wynika to z teog ze zantygen kota jest wszedobylki ze wzgledu na male rozmiary (mniejzsze od roztoczy)
Profilatkyka
-oczyszczanie z allergenow dywanow, materacy, kilimow itp.
-intensywnie odkurzanie mieszaknaia odkurzaczem wypozxsazonym w filtr do wychwytywania czastel o malych rozmiarach
-stosowanie latwo zmywalnych wykladzin podlogowych i dbanie i ich regularne mycie srodkiem dezynfekujacych
-w sypialni nie dopuszczamy do przebywania zwierzaqt
-stosowanie pokrowcow ze specjalnymch tkanin na materace i poiscuek, co zabezpiecza przes osadzaniem się
12 przykazan jak nie zachorowac
-wykrzatl u swoich dzieci nawyk mych rak po powrocie z placu zabaw
-codziennie wymieniaj zawartosc kociej kuwety
-czyszczac ptasia klatke zakladaj rekawice ochronne
-myj warzywa i owoce przed jedzeniem w stanie sutrowym
-nie caluje w pysk swojego zwierzecie, n ie pozwalaj mu trez jesc z twojego talerza
-lepiej zjesc mniej miesa, ale za to z pewnego zrodla
-przeprowadzaj u weterynarza okresowe kontrole swojego domowego zwierzecia
-pamietaj, ze twoj ulubieniec powinien być rutynowow odrobacznay
-raz w tygoniu sprawdzaj czy twoje zweierzeci nie ma kleszczy
-sprzataj odchody swojego psa, aby nie prztcztnial sue do dalszego zakażenia gleby
-unikaj kontaktu z obcymi zwierzętami
...