Wykład 1/
Wprowadzenie: warunki zaliczenia
Co to jest średniowiecze? Mity:
Opinie o średniowieczu infantylne: mroki – ciemne wieki, złożyła się na to tradycja odrodzeniowa i oświeceniowa, która łączyła antyklerykalizm (średniowiecze rzekomo głęboko religijne) z pogardą dla sztuki przedrenesansowej, dzikusów “Gotów” stąd gotyk. Protestantyzm również negatywne oceny, bo przecież średniowiecze katolickie. Antychrześcijańskie poglądy libertynów w XVIII w. (wtedy rodziło się masowe szkolnictwo) oraz stereotypy współczesności złożyły się na popularne, rozmijające się z prawdą, poglądy, stereotypy współczesności.
Termin wieki średnie od Krzysztofa Kellera, prof. z Halle 1688;z jego dzieła Historia universalis
Podręczniki:
T. Manteuffel, Historia powszechna średniowiecza, Warszawa (wiele wydań) – okropnie przestarzała !, ale za to przejrzysta i dostępna niemal powszechnie.
B. Zientara, (przestarzała, czasami niekonsekwentnie szczegółowa).
b/uzupełniające (dla chętnych):
R. Collins, Europa wczesnośredniowieczna, 300-1000, Warszawa 1996.
Ch. Brooke, Europa średniowieczna 962-1154, Warszawa 2001.
J. H. Mundy, Europa średniowieczna 1150-1309, Warszawa 2001.
D. Hay, Europa XIV-XV, Warszawa 2005.
D. Matthew, Europa Średniowieczna, Warszawa 1996. (popularne, ale ciekawe i bogato ilustrowane)
R. Bartlett, Panorama Średniowiecza, Warszawa 2004.
J. Strzelczyk, Średniowiecz, Poznań 2002 - zwięzłe i popularne, ale nowe, niejednokrotnie świeże ujęcie, warto sięgnąć !
Cezury:
Początek:
395 podział cesarstwa, 375 Wielka Wędrówka Ludów, 306 wstąpienie na tron Konstantyna Wielkiego (chrześcijaństwo – edykt mediolański 313); 476 data obalenia Romulusa przez Odoakra, 378 bitwa pod Adrianopolem.
Historycy gospodarki (marksiści): III wiek – bo wtedy głęboki kryzys Cesarstwa i najazdy germańskie i pojawił się ‘feudalizm’ w postaci ‘patrocinia vicorum’.
Koniec:
upadek Konstantynopola 1453; Kolumb 1492; 1494 początek wojen włoskich; ok. 1450 wynalazek druku; 1517 wystąpienie Lutra, ale jeśli średniowiecze = feudalizm to koniec: rewolucja w Anglii – poł. XVII w., Rewolucja we Francji – 1789, w Polsce 1864.
Tak naprawdę zasadność poszczególnych stanowisk (periodyzacji) jest wątpliwa: nie ma jednej epoki średniowiecza. W ciągu tego tysiąca lat dziejów Europy świat zmieniał się mocno i gwałtownie.