Z. Mitosek: Mimesis – między udawaniem a referencją
- mimesis – dziś to pojęcie funkcjonuje w jednej „rodzinie” obok prawdopodobieństwa, fikcji, reprezentacji, realizmu, uobecnienia;
- 2 sporne problemy w mimesis – 1) podobieństwo, 2) stosunek między tekstem mimetycznym a przekazem dokumentalnym;
- mimesis w kontekście referencji – dzieło sztuki naśladuje, odtwarza. Udawanie przeciwstawia się naśladowaniu;
- ujęcia globalizujące – mimesis to relacje między literaturą i światem od niej niezależnym. Ograniczenia użycia antycznej kategorii – odwołuje się do podobieństwa, wyklucza fantastykę i abstrakcję;
- mimesis zostaje przesunięte ze sfery semantyki do pragmatyki;
- mimetyzm formalny – naśladowanie środkami danej formy innych form wypowiedzi. Odmiana mimetyzmu komunikacyjnego;
- mimetyzm formalny zakłada, że utwory literackie imitują istniejące w praktyce mowy style – referencja. Według analityków – udawanie aktów mowy;
- mimesis jako gra w udawanie (Kendall Walton) – wtedy reguły to dobrowolność, wyodrębnienie, niepewność, fikcyjność i umowność. Cel udawania? – działalność autoteliczna, celowość bez celu;
- w nowszych pracach nie ma mowy o mimesis a o przedstawieniu. Funkcją przedstawienia jest przywołanie tego, co nieobecne. Ale niewiadomy jest status nieobecnego – czy istnieje naprawdę, czy tylko w sferze możliwości. Przedstawienie zastępuje dany obiekt, jego odniesienie ma charakter konwencjonalny, funkcja symboliczna. W ujęciu tradycyjnym – aspekt przedmiotowy – przedstawienie uobecnia przedmiot. Aspekt refleksyjny – przedstawienie to struktura intencjonalna. S. 241 napięcie między wymiarem symbolicznym, przedmiotowym i refleksyjnym określa percepcję dzieł sztuki i decyduje o pragmatycznym zakotwiczeniu mimesis.
3 kwestie dotyczące przedstawienia w problematyce mimesis:
- jakość literackiej reprezentacji, modelowania i symbolizowania;
- związek przedstawienia z psychiką, usytuowanie obrazów w świadomości podmiotu;
- problem odniesienia do rzeczywistości.
- strategie mimetyczne – selekcja obiektów przedstawienia, mimesis zdominowana przez proces znaczeniotwórczy;
- analogie między światem przedstawionym w sztuce a przedstawieniami nabytymi w procesie edukacji;
- teoria zanurzenia mimetycznego – na podstawie kognitywizmu – są fikcje aktywne, związane z wyobrażeniem i twórczością i fikcje artystyczne – powstałe w trakcie lektury. Mimemy – bodźce produkowane przez tekst spotykają się z doświadczeniem czytelnika. Tu – relacja podobieństwa. Przedstawienia wywołują identyfikację emocjonalną;
- ujęcia antymimetyczne – doświadczenie lektury zastępuje rzeczywistość, wytwarza iluzję realności;
- według Ricoeura – mimesis to istota literatury (przeciwstawia wskazywaniu przedmiotu wypowiedzi sugestię metaforyczności);
- w psychologii kognitywnej – nie przedstawienia a modele percepcyjne przedmiotu i schematy mentalne;
- referencja w literaturze – intencja autora liczy się mniej niż lektura z uwarunkowaniami społecznymi, psychicznymi, czasowymi à jedyną pewną rzeczywistością, do której można odnieść literaturę, jest reakcja odbiorcy;
- mimesis jest zawieszona między udawaniem a referencją;
- Ingarden – literatura to nie reprodukcja świata, odsłania znaczenia niedostrzegalne.
...