Z A B A W A
Jest uważana za coś tak oczywistego w życiu dziecka, że mało kto zastanawia się nad tym jak ważna jest jej rola w życiu dziecka.
Z punktu widzenia fizycznego zabawa jest istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój mięśni i całego ciała. Zabawa służy jako ujście dla nadmiaru energii, która tłumiona i nie wyładowana wywołuje u dziecka nerwowość, drażliwość i napięcie nerwowe. Zabawa pomaga dziecku zrozumieć i poznawać świat, w którym żyje. Umożliwia mu wypróbowanie swoich zdolności bez brania pełnej odpowiedzialności za czyny. Bawiąc się dziecko uczy się dostrzegać różnice między zabawą a fantazją. Poprzez zabawę dziecko uczy się dawać, brać, dzielić się, współpracować i podporządkowywać swoją osobę grupie.
Zabawa jest czynną aktywnością, posiada 4 cechy :
· Bawiące się dziecko nie dąży do osiągnięcia żadnego specjalnego celu, zabawa jest celem samym w sobie
· Bawiąc się dziecko musi być w pewnym stopniu aktywne, zabawa powinna wyzwalać aktywność
· Dziecko musi znajdować w zabawie przyjemność, bawić się tylko dlatego że ma na to ochotę
· Dziecko bawi się dobrowolnie, nie można zmusić dziecka do zabawy, można zabawę stymulować lub poddać pomysł do zabawy ale dziecko musi samo z siebie chcieć się bawić
R O D Z A J E Z A B A W
W każdym kolejnym okresie rozwoju dziecka powstają nowe formy zabaw. Pierwotne formy pozostają wciąż w repertuarze dziecka, ale występują coraz rzadziej. Zabawa w dużym stopniu wpływa na rozwój osobowości i rozwój społeczny.
Dzięki zabawie dzieci mogą lepiej rozumieć siebie i swój stosunek do innych :
a) Zabawa funkcjonalna - > są to pierwsze zabawy dziecka, są związane z poruszaniem się, 5tyg niemowle kopie nóżkami, macha rączkami oraz intensywnie spogląda na dorosłego, zaliczamy tu : poruszanie całym ciałem, pełzanie, chwytanie, toczenie piłki. Dominują w okresie niemowlęcym a zanikają po 8 r.ż.
b) Zabawy manipulacyjne -> polegają na oddziaływaniu dzieci na przedmioty i zabawki, w 1r.ż zabawy mają formę manipulowania niespecyficznego, prymitywnego, niemowlę obmacuje przedmiot, naciska go ,postukuje, wkłada do ust, w taki sam sposób obchodzi się z innymi przedmiotami. W 2 r.ż pojawiają się zabawy manipulacyjne, specyficzne, zamykanie i otwieranie pudełek, wkładanie mniejszych przedmiotów do większych, mieszanie łyżeczką w kubeczku
Stopniowo zabawy stają się bardziej złożone, wsypywanie drobnych przedmiotów do różnych pojemników, przewożenie ich w autkach na inne miejsce, ciągnięcie ich za sobą. Dziecko zaspokaja w takiej zabawie potrzebę ruchu, trenuje bardziej precyzyjne czynności motoryczne, zaspokaja potrzebę eksploatacji otoczenia. Dziecko lubi się bawić także przedmiotami codziennego użytki, garnkami, pokrywkami, kluczami, łyżkami, młotkami. Dziecko w zabawie wykorzystuje także obiekty naturalne : szyszki, patyczki, kamyki, muszelki, liście, żołędzie itp.
c) Zabawy ruchowe - widoczne są już u niemowląt, dzieci kopią nóżkami, machają rączkami, zabawy te osiągają swój szczyt między 5-6 r.ż.
Wraz z wiekiem przybierają coraz to inne formy, dziecko motorycznie coraz więcej potrafi. Zabawy ruchowe służą rozwojowi kontroli nad ciałem i doskonaleniem kontroli wzrokowo – ruchowej. Można zaobserwować różnice między dziewczynkami a chłopcami.
Dziewczynki w trakcie zabawy częściej posługują się różnymi przedmiotami skakanka, huśtawka, zjeżdżalnia, najczęściej bawią się w małej grupie o stałym składzie.
Chłopcy biegają tam i z powrotem bez celu, często całą gromadą a tak wspólne kontakty są raczej ulotne.
d) Zabawy tematyczne -> początkowo są to proste czynności naśladowcze, usypianie czy karmienie lalki, naśladowanie jazdy samochodem itp. Stopniowo repertuar się wzbogaca i urozmaica np. dziecko przebiera lalkę do snu, przykrywa kołdrą i śpiewa kołysankę.
Dziecko postępuje z jakimś planem, działania są elastyczne. W wieku przedszkolnym podejmuje coraz bardziej pomysłowe i rozwinięte zabawy, zarówno indywidualne jak i w grupie rówieśników. Wiele sytuacji dziecko odgrywa na niby, wykorzystuje symbole przedmiotów i słów.
Rozwój zabaw tematycznych polega na :
- rozszerzaniu kręgu tematów i ról podejmowanych przez dziecko
- coraz bardziej twórczym wykorzystaniu zabawy dla kontynuowania akcji
- wydłużeniu czasu trwania zabawy
- przejście od zabawy indywidualnej do grupowej, trzeba opracować przebieg ról, opracować przebieg zabawy
e) zabawy konstrukcyjne – wywodzą się z zabaw manipulacyjnych, można je rozpatrywać w 2 aspektach
SZEROKIM – obejmują te zabawy w wyniku których powstaje jakiś wytwór (zamek z klocków, budowanie szałasów…
WĄSKIM – przede wszystkim budowanie z klocków, a także zabawy o charakterze majsterkowania, przy którym dziecko posługuje się rozmaitymi narzędziami i przyborami.
Typową zabawą jest budowanie z klocków. Przebiega ona przez poszczególne stadia :
- ok. 18m-cy zaczątki budowania poprzez szeregowanie w układzie poziomym lub pionowym
- 3 lata budowle dwuwymiarowe
- 5 lat dzieci zamykają przestrzeń w strukturach 3wymiarowych
Dzieci przechodzą do budowania rozmaitych ścian, schodków, starsze dzieci przechodzą do budowania fabryk, domów, zamków. Budowle wraz z wiekiem są coraz bardziej złożone i konstruowane przy użyciu różnego materiału.
T O Ż S A M O Ś Ć O S O B O W A
Tożsamość osobowa jest przekonaniem o własnej niezmienności, co pozwala jednostce mimo następujących zmian w jej otoczeniu, psychice, wyglądzie na traktowanie siebie jako tej samej osoby.
Rozwiązanie kryzysu tożsamości jest głównym zadaniem okresu dorastania. Największą rolę odgrywają 3 czynniki :
- cechy osobowości młodego człowieka
- środowisko rodzinne
- środowisko rówieśnicze
Poczucie tożsamości ma charakter dynamiczny, zaczyna kształtować się już w dzieciństwie, lecz największego znaczenia nabiera w okresie dorastania. Młody człowiek stara się znaleźć odp na pytania :
Kim jestem ?
Czego pragnę?
Co jest dla mnie ważne?
Kim chcę być w życiu ?
Co chcę osiągnąć?
Kształtowanie się tożsamości to wieloletni proces , w trakcie którego jednostka próbuje podejmować różne role, ideologie, religie, rozpatruje różne możliwości zrobienia kariery zawodowej, zawiera znajomości i przyjaźnie z różnymi osobami, szuka partnera życiowego.
Badaniem problematyki tożsamości jako pierwszy zajął się Erik Erikson, następnie rozszerzył ją James Marcia, 4 statusy tożsamości stanowiące 4 sposoby radzenia sobie z problemem tożsamości.
4 S T A T U S Y T O Ż S A M O Ś C I
Statusy tożsamości zostały wyodrębnione w oparciu o kombinację poziomów 2 rodzajów tożsamości :
- poszukiwanie
- zaangażowanie
Statusy można podzielić na statusy wysokie i statusy niskie w zależności od poziomu poszukiwania.
- lNISKIE STATUSY TOŻSAMOŚCI :l
Tożsamość rozproszona, niski poziom poszukiwania, niski poziom zaangażowania, osoby z tym statusem w przeszłości mogły ale nie musiały doświadczyć okresu kryzysu. Osoby te charakteryzuje brak zdecydowanego zaangażowania w cokolwiek, brak ukształtowanych przekonań, jednostki mogą dość łatwo dokonywać wyborów gdyż jest im obojętne co wybiorą.
Tożsamość przekazywana niski poziom poszukiwania, wysoki poziom zaangażowania. Osoby z tym statusem nie doświadczyły okresu kryzysu, nie poszukiwały ani nie rozważyły alternatyw, a jednocześnie posiadają silne i sztywne przekonania, źródłem tych przekonań nie są własne decyzje.
- lWYSOKIE STATUSY TOŻSAMOŚCIl
Tożsamość odraczana niski poziom poszukiwania, niski poziom zaangażowania. Osoby z tym statusem przeżywają ciągłe kryzysy, osoby te cechuje ciągłe poszukiwanie. Nie posiadają jeszcze trwałego zaangażowania i nie podjęły ważniejszych decyzji życiowych, lecz ciągle zdobywają potrzebne informacje.
Tożsamość nabywana wysoki poziom poszukiwania, wysoki poziom zaangażowania. Osoby z tym statusem doświadczyły już i rozwiązały swój kryzys tożsamości, przeanalizowały różne alternatywy i dzięki temu dokonały osobistych wyborów i różnych życiowych postanowień.
Statusy tożsamości są rozpatrywane osobno dla 4 różnych sfer ważnych dla funkcjonowania jednostki:
1. Relacje z rodzicami
2. Relacje z rówieśnikami
3. Ideologia
4. Szkoła, zawód
Jest teoretycznie możliwe, że jedna osoba może mieć inny stan tożsamości w każdej ze sfer.
OKRES DORASTANIA
W okresie dorastania człowiek uzyskuje dwie zdolności :
è Zdolność do samodzielnego kształtowania własnego życia
è Zdolność do dawania nowego życia
STY L ŻYCIA
Dojrzałość to także okres wyboru stylu życia. Najczęściej wybierane to :
è Małżeństwo
è Kohabitacja
è Rodzicielstwo
è Samotne życie
è Separacja, rozwód
è Rodzina zrekonstruowana
è Samotne dziecko
è Małżeństwo bezdzietne
è Kariera zawodowa
è Związki homoseksualne
è Patologia (nałogi, alkohol, narkomania)
2