Zbieractwo i kolekcjonerstwo minerałów i skał
wykład z dn. 1.10. 2012 (nr.1)
prowadzący dr.inż marek Łodziński
206 II p A0
Zbieractwo, kolekcjonerstwo a muzelanictwo.
Zbieractwo-przypadkowe gromadzenie, zbieranie różnych obiektów często o charakterze zarobkowym.
Kolekcjonerstwo(łac. collectio-zbiór)-świadome gromadzenie przedmiotów wg klucza o ustalonym zakresie merytorycznym ,regionalnym lub chronologicznym w celu tworzenia zbiorów, wystaw, pokazów. Najczęściej w formie amatorskiej jako hobby.
Muzelanictwo -bardzo zbliżona forma gromadzenia zbiorów dla kolekcjonarstwa ale prowadzona przez instytucje i często tworzona dłużej. Wieloktotnie prywatne kolekcje przekazywane są do muzeów.
Rodzaje kolekcjonarstwa:
field collectors-zbierają tylko tylko to co sami znajdują i wykopują
trophy clooectors-zbierają tylko to co najlepsze, po to aby zdobywać nagrody w prestiżowych konkursach.
rock-lickers-pogardliwe o amaotorach(bezpośrednio tłumaczy się lizący skały ) zbierają to co jest świecące i kolorowe, ale pospolite.
systematic collectors-zbierają tak aby mieć jak najwięcej różnych gatunków minerałów
cabinets-zbierają tylko duże okazy powyzej 10 cm średnicy
micromounts-zbierają tylko mikroskopowe okay poniżej 1 cm średnicy
Obiekty zbierane i kolekcjonowane przez amatorow i profesjonalistów:
minerał- pierwiatek lub związek chemiczny lub jednorodna mieszanina pierwiatków lub związków chemicznych w naturalnych warunkach występujący w stałym stanie skupienia o uporządkowanej budowie wewnętrznej, powstała w sposób naturalny w wyniku procesów geologicznych lub kosmogenicznych.
Minerały przykład
pierwiastek : S siarka rodzima
zw.chemiczny : NaCl halit
jednorodna mieszanina pierwiastków : AgHg
jednorodna mieszanina zw. chemicznych : FeOH +Fe2O3 – limonit , cavanryt
kryształ-to ciało stałe o prawidłowej(uporządkowanej) budowie wewnętznejj w którym atom i jony są rozmieszczone w tzw. węzłach sieci krystalicznej tworząć sieć przestrzenną.Swobodne występujące w przyrodzie kryształy charakteryzuja postacią zewnętrzną . Polega ona na występowaniu płaskich ścian.
skała- zespół wielu osobniów jednego minerału (skała monomineralna) lub róznych minerałów( skała polimineralna) powstały w wyniku lokalnych procesów geologicznych.
skamieniałość-(z łac. fossus- dosłownie „które zostały wykopane”) są to kopalne szczątki roślin i zwierząt zapisane w osadach dzięki procesowi skamienienia .
Wybrani kolekcjonerzy i podróżnicy poszykujący minerałów :
Pliniusz Stary -(23-79)zbierał minerały by opisać ich cechy w Historie Naturalis
Leonardo da Vinci-(1452-1579)minerały służyły mu jako pigmenty do farb
Johan Wolfgang Goethe-(1749-1832)jako hobby , to zbieranie minerałów -minerał goethyt
Alexander Heinrich Friderich von Humboldt-(1769-1859)gromadził zbiory minerałów i skał w czasie podróży do Andaluzji i na Syberię .
Alfred Lacriox (1863-1948)-badacz minerałów i skał na Madagaskarze
Wybrani współcześni kolekcjonerzy .
Alberto Giazotto-lekarz z Florencji od 1949 r. buduje kolekcję minerałów (aktualnie 1000 gatunków minerałów )starannie wybranych pod względem jakości zarówno kamiennie szlachetne jak i ozdobnych , a także ozdobnych zbieranych systematycznie wg klucza : lokalnych i wg sładu chemicznego specjalizuje się w okazach z Brazyli, Chin, Włoch, Pakistanu, Maroko i Afganistanu.Ostatnio zdobywa okazy sycylijskie pozyskując je od samych górników w miastach rejonu Agrigetone Sycyli.Dzięki okazom Giazotto w jego rękach znajdują najlepsze okazy siarki sycylijskiej.
Erika Pohl Stroher-urodzona w Szwajcarii , była właaścicielka dużej fimry kosmetycznej. Sprzedała udziały i mając miliony euro od lat kupuje najlepsze okazy . W 2004r. Przekazała 3 5000 okazów do muzeum.
Cele zakładania kolekcji:
gromadzenie ? Pięnych tak jak kolekcjonowane są dzieła sztuki czy drogie samochody uratowane ich przed zniszczeniem (wieloktotnie kryształy są niszczone przy ekspaltacji rud lub przez samych górników, którzy obtukując )
należy pamiętać, że z lokalizacji mineralogicznej wyczerpuje się bo są zamykane kopalnie i z danego stanowiska nie będzie więcej minerałów. Znikają one na zawsze, gdyż nie jest możliwe odtworzenie ich po przetworzeniu w hucie lub zmianie formy).
kolekcjonerzy budują kolekcję , gdyż liczą na odkrycie nowego minerału o nietypowej formie lub z nowej lokalizacji o wyższych walorach niż ten który do tej pory znali.
dzięki kolekcjonerom nauka otrzymuje ciekawy materiał badawczy
Czy łatwo jest zbudować kolekcję :
dla pasjonatów tworzenie kolekcji trwa całe życie
okazy o dużych rozmiarach i wysokich walorach kolekcjonerskich są bardzo rzadko
niekiedy kolekcjonerzy wpływają najpierw na górników na wykopanie takiego okazu i otrzymują go po latach.
nie wystarcza posiadać pieniądze aby kolekcjonować ale być wytrwałym.
Według jakiego klucza powstają kolekcjie.
Można tworzyc kolekcje :
przypadkowe-bez klucza zbierane jest to co się podoba. Tego typu zbiory są ogromne.
regionalne-minerały, skały , danej lokalizacji , type locality , kopalni, jednostki geologicznej, kraina ,państwo
tematyczne-dany gatunek minerałów
mikrookazów-małe okazy przytwierdzone do podstawki , obserwowane przez lupę.
Wykład nr.2 z dn 8.10.2012
Program wykładu:
sposoby pozyskiwania okazów do kolekcji (czyli metody zbierania), sprzęt potzrebny w terenie, zabezpieczenie okazów, pakowanie, obróbka i dalsza preparatyka (cięcie, szlifowanie, czyszczenie odczynnikami chemicznymi).
Sposób gromadzenia i katalogowania okazów w kolekcji
kryteria wyboru okazu kolekcjonerskiego część 1
Sposoby pozyskiwania okazów do kolekcji
1.samodzielne poszukiwanie
2.wymiana kolekcjonerska
3.kupno okazów – na giełdach minerałów, na aukcji internetowych, w sklepach z minerałami
Ad.1
Samodzielne poszukiwanie -wyposażenie
młotki np. fimry estwing
łom
buty
łopata
chełm/kask
torba/plecak
kilof
kamizelka
do transportu
ołowek
kartki
papier
folijki
plecak
Ad.2 Wymiana kolekcjonerska polega na okaz za okaz
Ad.3
Giełdy minerałów i wyrobów jubilerskich w Polsace
raz na rok w lutym Pałac Minerałów w Warszawie w Pałacu Kultury i Nauki oraz Lwóweckie Lato Agatów w Lwówku Śląskim .
Giełdy minerałów i wyrobów jubilerskich w Krakowie
giełda na AGH
Międzynarodowa Wystawa iGiełda Minerałów i Wyrobów Jubilerskich
Giełdy minerałów i wyrobów jubilerskich na świecie
odbywają się co tydzień w różnych miastach świata .Najważniejsze z nich są w Europie i USA :
St. Marie aux Mines, Wogezy, Francja
Monachium, Bawaria, Niemcy
-uscon, Arizona, USA
Ostatnio swoją pozycje wzmacnia Azjia :
Tokio, Japonia
Hon Kong, Chiny
Dubaj, Zjednoczone Emiraty Arabskie
Wystawy odwiedza od 10 000 do 60 000 osób: hurtowników, kolekcjonerów, amatorów i naukowców.
Czas trwania
dla profesjonalistów do tygodnia
dla amatorów 2-3 dni
Każda giełda ma hasło przewodnie np. opal, minerały Arizony itp. oraz szereg imprez towarzyszących.
Aukcje internetowe i sklepy w internecie
-w Polsce najlepsze to
- http://www.spiriferminerals.com/
-
-
-
-
-na świecie
Kategorie i podkategorie na aukcjach internetowych :
minerały i skały : rzadkie, fluorescyjne, jubilerskie(gemminerals), mikrominerały miin. afrykańskie, minerały miedzi itp.
skamieniałości
kamienie jubilerskie
narzędzia (młotki, mikroskopy, lampy UV) inne akcesoria (podstawki, pudełka )
książki
Sklepy z minerałami:
w Polsce (praktycznie brak). Koncentrują się one w pobliżu atrakcji turystycznych : przy Parku Jurajskim, Muzeach Geologicznych, Kopalniach w miejscowosciachturystycznych związanych z historycznymi miejscami pozyskiwania kopalin: Wieliczka, Szklarska Poręba, Kletno itp.
-na świecie (liczne) ; w dużych miastach szczególnie przy muzeach oraz zabytkowych kopalniach.
Co należy zrobic po zebraniu lub zakupie okazu aby powstała kolekcja
preparatyka(w celu poprawy walorów estetycznych okazów )
mycie i czyszczenie -
-aby uniknąć zniszczenia okazu przed jego umyciem należy zapoznać się z jego właściwościami fizycznymi i chemicznymi
-minerały myje się w ciepłej ale nie gorącej wodzie najczęściej bez detergentów
-w wodzie myte są min. krzemiany i glinokrzemiany , nigdy nie chlorki i fluorki, które są e niej rozpuszczalne
-gwałtowna zamina tempertury wodu niekiedy powoduje pękanie niektórych minerałów np.kwarcu
-do usuwania zanieczyszczeń ilastych używa się szczoteczki
- minerały łatwo rozpuszczalne w wodzie należy myć w cieczach z którymi nie reagują np.alkohol
-minerały ilaste pękają i lasują się w wodzie. Można je jedynie czyścić suchą miekką szczoteczką
-glony i poroty usuwać należy igłą a następnie okaz musi być spłukany wodą
-nacieki żelaziste usuwa się rozcięczonym kwasem szczawiowym
-tłuszcze i śłady palców najlepiej usunąć alkoholem.
inne zabiegi upiększające
-połysk minerałów z grupy siarczków możan przywrócić poprzez zanurzenie okazu w roztworze HCl
- aby zatrzeć spęksnia w minerałch przezroczystych wypełnia się je gliceryną
-ubite fragmenty kryształów w przypadku nie którchy kryształów polewa się kwasem ortofosforowym (Coca Cola) aby je zabliżnić
- przezroczyste kryształy nasącza się barwnymi klejami i żywicami w celu poprawy ich czystości i barwy
-przy użyciu mikrowierteł i mikrowiertarki diamentowej prpparuje się okazy w celu odniesienia porządanej cech
obróbka szlifierska (w przypadku okazów masywnych, mniej kryształów o naturalnych ścianach)
cięcie
szlifowanie
polerowanie-wygładzoną powierzchnię po etapie szlifowania przenosi się na tzw. polerkę. Jest to obrotowa tarcza pokryta najczęściej materiałem filcowym .
Zabieg polerowania (nadanie połysku)
Cięcie, szlifowanie nie jest możliwe bez specjanego sprzętu. Szlifowanie odbywa się na proszkach diamentowych .
Katalogowanie- do każdego okazu należy dołączyć metrycznkę podając w niej numer okazu w kolekcji, nazwę, lokalizację, wielkość, datę znaleziemia / kupna.Oprócz kartek zbiór musi być opisany w formacie pliku komputerowego. Można wykorzstać do tego specjalną bazę danych dostęną w necie za opłatą.
Jak donierać okazy do kolekcji czyli kryteria wyboru okazu kolekcjonerskiego .
Kolekcjonowanie minerałów nie jest jak zbieranie znaczków, monet, widokówek itp. Kazdy minerał jest unikalny, przyroda nie tworzy 2 identycznych. Wybór okazu zależy od kilku czynników/kryteriów ( niektóre są subiektywnych np. oko kolekcjonera, a inne są ściśle określone /sprecyzowane ). Niezależnie od krytrerium można zbierać okazy kierując się jedynie indywidualnymi kryteriami.
Kryteria wyboru okazu kolekcjonerskiego
estetyka
równowaga
jakość kryształu i formy
barwa
kontrast
połysk
przezroczystość
dokładność(perfekcji)
wielkość kryształu
tzw. czynnik z ang. „wow”
wykład z dn. 15.10.2012r.
Program wykładu
-kryteria wyboru okazu kolekcjonerskiego część 2
-relacje z największych wystaw minerałów, skamieniałości i wyrobu jubilerskich na świecie – St. Marie aux Mines (Francja, 06.2010, 06.2011)
Estetyka -piękno i wygląd okazu w całości ( nie pojedynczego kryształu). Główne założenia są uniwersalne :
-położenie kryształów (ich wyodrębnienie)
-zkrystalizowanie matriks(podstawa na której rosną większe kryształy)
-kontrastujące barwy kryształów
-kontrastujące tekstury
-obecność kryształów o różnych wielkościach
-przestrzenny widok -dotyczy zrostów kryształów, nam zależy na przestrzeni zewnetrznej
Równowag a- wzajemne proporcje między kryształami a matriks, co do wielkości stsounków i form. Ściśle powiązana z estetyką. Jak wyszkoły i matrix współgrają ze sobą przestrzennnie. Rozpotrzywane są tu kąty między grubością, długością szerokością i ogólny układ.
Jakość kryształu i formy -oszacowanie ostrości krawędzi kryształu, jego zakończeń i ogólnej formy. Dla określenia formy rozpatrywane są kąty między płaszczyznamy w krysztale, systematyczność zakończeń i krawędzi itp. ściany i krawędzie każdego kryształu powinny być dobrze wykształcone. Złożone zakończenia kryształu są bardziej pożądane niż proste.Ocena jakości kryształu i formy jest subiektywna
Barwa -jej nasycenie, jasność, gra barw. Zazwyczaj głębsza, mocniej nasycona barwa jest bardziej pożądana. Minerały przezroczyste o intensywnej barwie mogą być mniej wartościowe, gdyż wtedy światło nie przechodzi przez kryształ. Barwa minerału zależy od rodzaju długości światła (światło dzienne, diodowe, halogenowe, fluorenscensyjne ) przy której jest obserwowana. Barwę można porównać do innego okazu tego samego minerału i z innego złoża. Ocena barwy jest subiektywna.
Kontrast -jak kryształy i matriks kontrastują ze soba pod względem barwy i tekstury. Oczekiwane są kontrasty w stylu ciemmny na jasnym, przezroczysty na nieprzezroczystym, gładki na szorstkim. Cecha ta powinna być rozpatrywana przestrzennie. Ocena kontrastu jest subiektywna.
Połysk to odbite światło od powierzchni kryształu np. szklisty, żywiczny, mataliczny itp. Blask np. złota lub migotanie np.opalu jest cechą bardzo pożądaną. Połysk powinien przyciagnąć oko, skąd ten połysk ziemisty jest znacznie niepożądaną cechą dla profiksu powoduje oraz podzenie kontrastu np. ze szklistym połyskiem kryształu. Ocena połysku jest subiektywna.
Przeźroczystość – dotyczy jedynie minerałów przezroczystych szczególnie pożądana jest w gatunkach mineralnych, które rzadko występują jako przeźroczyste. Termin „gemma” obejmuje okazy o najwyższej czystości od czasow starożytnych. Pożądane są też zjawiska tupy luminescencji. Ocena przeźroczystości nie jest subiektywna.
Dokładność (perfekcja )- dotyczy warunków fizycznych braku uszkodzeń lub wyglądu istniejących uszkodzeń. Są to np. wykruszenie, rysy, pęknięcia, uszkodzenia, które są zauważalne i powoduje skazę okazu. Są nie dopuszczalne – takie okazy nie są nie kolekcjonowane. Niekiedy kryształy mogą wypaść z matriksu – stosuje się zabiegi wklejenia ich, co nie obniża walorów okazu jeśli nie jest to wrodzone. Ocena doskonałości (perfekcji ) nie jest subiektywne .
Wielkość kryształów-wielie, dobrze wyks...