23.ZJAWISKA W EUROPEJSKIEJ PLASTYCE GOTYCKIEJ W 1 ĆWIERCI XIV WIEKU:
Wykształcone w francuskich kościołach ozdobne szczyty, maswerki, rozety i kapitele liściowe żyją nadal nie tylko w budownictwie sakralnym, ale przechodzą z architektury również na „małą” sztukę, decydując o kształcie sprzętów i mebli. W tym okresie kość słoniowa i złotnictwo powtarzają w misternej, dekoracyjnej formie elementy architektoniczne. Również nastawy ołtarzowe z figurami pod baldachimem posługują się „słownictwem” właściwym dla portali wielkich katedr.
Rzeźba monumentalna w Niemczech w pierwszej połowie XIV w.
W późnym średniowieczu ważna rola w rzeźbie przypada właśnie rzeźbie niemieckiego obszaru językowego.
Rzeźba gotycka początkowo nawiązywała do tradycji romańskiej (ścisły związek z architekturą) i skoncentrowana była na portalach, szczytach fasad, obramieniach okien, a także we wnętrzach (przykłady - katedry w Magdeburgu, Bambergu, Naumburgu). Wzajemne przenikanie się elementów architektonicznych i rzeźbiarskich zaczęło mieć miejsce dopiero od połowy XIV w. W późnym gotyku gęstość rzeźby zwiększyła się tak bardzo, że architektura sama wydawała się być rzeźbą (np. kruchta kościoła Marii Panny w Norymberdze).
Ołtarz szafiasty.
Ołtarz szafiasty czyli nastawa snycerska.
Najstarsze ołtarze szafiasteà cysterskie (początkowo najprawdopodobniej służyły do wystawiania relikwii na ołtarzu.
Drewniany ołtarz rzeźbiony, pojawia się jako główny temat rzeźby figuralnej zwłaszcza w Niemczech.
Za mensą ołtarza ustawia się retabulum, czyli tylną ścianę, zdobioną figurami i stanowiącą punkt skupiający uwagę wiernych. Ta nadbudowa ołtarza składa się przeważnie z płaskiej szafy z bocznymi skrzydłami, wypełnionej pełnoplastycznymi lub reliefowymi figurami. Dawniej otwierano skrzydła tylko w święta kościelne i dlatego wyposażano je na rewersach w skromniejsze zdobienia. Całość jest podniesiona ponad mensę ołtarza za pomocą prostokątnej podstawy, tzw. Predelli.
Figury rzeźbione w drewnie są całkowicie pokryte złotem i polichromią. Górna część szafy nad głowami figur jest wypełniona niezwykle kunsztownymi, wzajemnie przenikającymi się baldachimami lub maswerkami. Nad obramowaniem szafy wznosi się jeszcze ażurowe rusztowanie fial i wimperg, zwane zwieńczeniem, w którym mogą też mieścić się figurki wyobrażające scenę Koronacji Marii, Wniebowstąpienia, czy postać błogosławiącego Boga Ojca.
ß retabulum ołtarzowe w Cisimar ok. 1300 (wczesna faza rozwoju ołtarza szafiastego)
Nurt mistyczny a prywatna dewocja w początku XIV wieku.
W Ipoł. XIVw. W północnoeuropejskiej rzeźbie nastąpiły zmiany, które najlepiej widoczne są w tzw. Przedstawieniu dewocyjnym, które zaczyna pełnić nową, ważną funkcję.
W przedstawieniach dewocyjnych chodzi na ogół o pojedyncze figury lub grupy figur, a nie o rzeźbę architektoniczną w dotychczasowym znaczeniu. Zachowane przedstawienia tego czasu są przeważnie wykonane z drewna (rzeźby). Od przedstawienia kultowego wczesnego średniowiecza różni się przedstawienie dewocyjne swą całkowicie nową funkcją: zwraca się do indywidualnego wiernego, którego wzywa do nabożnego skupienia.
E. Panofsky- „przedstawienie dewocyjne charakteryzuje się dążeniem do stworzenia widzowi możliwości kontemplacyjnego pogrążenia się w treści przedstawienia, będącego przedmiotem jego rozważań, inaczej mówiąc do spowodowania duchowego połączenia się podmiotu [a więc wiernego] z przedmiotem [a więc przedstawieniem dewocyjnym]. "
Przedstawienia dewocyjne są tak usytuowane w przestrzeni sakralnej, aby był do nich stały dostęp. Nie są to, więc ołtarze.
Przedstawienie dewocyjne Ipoł. XIVw. Obejmuje najróżniejsze tematy i typy rzeźbiarskie, z których najważniejsze są:
-Pieta- jak się zdaje powstała z specyficznego przekształcenia Tronującej Madonny, miejsce dzieciątka zajął martwy Syn leżący na łonie matki (po raz pierwszy we francuskim malarstwie książkowym już ok. 1250)
Wycieńczenie ciał, nienaturalne wyolbrzymienie tych partii, które są nośnikiem wyrazu, oraz werystyczne potraktowane szczegóły przekazują nowy obraz cierpienia.
-przedstawienie Męża Boleści
-Maria w połogu (Maria in puerperio)
-Dzieciątko Jezus
-Grób święty
-krucyfiks widlasty ,krzyż widlasty
CRUCIFIXUS DOLOROSUS
Przedstawienie to oddaje idee drzewa życia. Stopy Chrystusa przebite są tu 1 gwoździem, całe ciążenie ciała skupia się na dłoniach. Chrystus jest bardzo wychudzony, zwężony w talii, przerysowana anatomia, zaakcentowany korpus klatki piersiowej. Ciało pokryte krwią, często korona cierniowa wykonana z naturalnych cierni. Stopy i dłonie w skurczu. Zeszpecona i zdeformowana twarz.
ßKrucyfiks w kościele Najświętszej Panny na Kapitolu w Kolonii
- tzw. Grupa Chrystusa ze św. Janem, Christusminne (przedstawienie ukochanego ucznia Jana z głową na piersiach lub na ramieniu Chrystusa)- grupa ta najprawdopodobniej wyodrębniona została z Ostatniej Wieczerzy, jednak przedstawienie to można też wywodzić z mistyki oblubieńców z Pieśni nad Pieśniami
ßgrupa Chrystusa ze św. Janem z Sigmaringen
Należące od dawnado repertuaru średniowiecznej sztuki przedstawienia, stają się wyrazicielami nowych, wysublimowanych treści uczu ciowych.
W rozwoju przedstawień dewocyjnych szczególną rolę odegrały klasztory żeńskie w Niemczech południowo-zachodnich (najbardziej popularne przedstawienie w tychże klasztorach to Grupa Chryst. Ze św. Janem).
Charakterystycznymi cechami dla rzeźby pierwszej poł XIVw. Są wychudzone ciała, kaligraficzna gra linii obrąbków szat i rysów twarzy.
Protorenesans włoski.
(z tego co pamiętam mówiła, że ten temat nam już odpuszcza, bo nie zdąży z nim i na egzaminie też go nie będzie)