Wybrane aspekty związane z dojrzewaniem oocytów, Weterynaria - prezentacje i artykuły, Inseminacja

//-->.pos {position:absolute; z-index: 0; left: 0px; top: 0px;}628Artyku³ przegl¹dowyMedycyna Wet. 2008, 64 (5)ReviewWybrane aspekty zwi¹zane z dojrzewaniem oocytów,zap³odnieniem oraz rozwojem zarodkowym u psówDOROTA BUKOWSKA, BARTOSZ KEMPISTY*, PAWE£ ANTOSIK,JÊDRZEJ M. JAKOWSKI, JAN OLECHNOWICZKatedra Weterynarii Rolniczej Wydzia³u Hodowli i Biologii Zwierz¹t AR, ul. Wojska Polskiego 52, 61-625 Poznañ*Katedra i Zak³ad Biochemii i Biologii Molekularnej Wydzia³u Lekarskiego I UM, ul. wiêcickiego 6, 60-781 PoznañBukowska D., Kempisty B., Antosik P., Jakowski J. M., Olechnowicz J.Selected aspects of canine oocytes maturation, fertilization and embryo development in dogsSummaryThe development of assisted reproductive techniques in dogs creates new possibilities to protect manyspecies from extinction. The efficiency of oocytes maturation in bitches in vitro is much lower in comparison toother mammals. That is why there are many limitations in the development of methods of reproduction bio-technology in this species, i.e. embryo production (IVP), cryopreservation of semen or the transfer of nuclei.The oocytes of bitches existing in the follicle environment are influenced by the activity of progesterone, whilethe re-start and finish of the meiotic division in these cells takes place in the uterine tube. In contrast to bitches,in the case of the majority of mammals estrogens are dominating hormones and ovulating oocytes are inmetaphase II of meiotic division. Differences in the process of oocytes maturation between several species ofmammals make it impossible to create optimal and at the same time universal conditions of in vitro production.A relatively late implantation of the embryo in dogs can also be observed. In the present article questionsconnected with the process of in vivo and in vitro oocytes maturation were described as well as the fertilizationand initial stages of embryo development in dogs.Keywords: oocyte, embryo, dogProcesy dojrzewania oocytów (owocytów) w warun-kachin vitro(IVM) oraz zap³odnienia (IVF) s¹ w przy-padku psów znacznie s³abiej poznane w porównaniudo pozosta³ych gatunków ssaków. Dojrzewanie oocy-tówin vitrojest z³o¿onym procesem dotycz¹cym za-równo komórek jajowych, jak i somatycznych komó-rek wzgórka jajononego. Proces ten regulowany jestprzez ekspresjê wielu genów, których produkty bia³-kowe katalizuj¹ wa¿ne dla rozwoju szlaki metabolicz-ne. W optymalnych warunkach jedynie 20% oocytówosi¹ga dojrza³oæ molekularn¹ (4, 11). Pe³na dojrza-³oæ j¹drowa jest jednym z etapów procesu sk³ada-j¹cego siê na uzyskanie przez oocyty zdolnoci dozap³odnienia oraz prawid³owego rozwoju zarodka.Drugim etapem jest dojrzewanie cytoplazmatyczne,którego skutkiem jest formowanie przedj¹drzy tu¿ pozap³odnieniu oraz ilociowe i jakociowe zmiany kom-partmentów cytoplazmy (13). Oocyty psów nabywaj¹zdolnoci rozwojowej poprzez pobieranie substancjiod¿ywczych ze rodowiska wewn¹trz- i zewn¹trzpê-cherzykowego (jajowodowego). Ultrastrukturalnezmiany oocytów na etapie ich wczesnego rozwoju s¹wspólne dla wiêkszoci gatunków ssaków (26). Jed-nak w miarê uzyskiwania przez te komórki pe³nej doj-rza³oci j¹drowej oraz cytoplazmatycznej zarysowuj¹siê znaczne ró¿nice gatunkowe. Ró¿nice te przejawia-j¹ siê, miêdzy innymi, w du¿ej iloci t³uszczów zgro-madzonych w pêcherzyku ¿ó³tkowym, które nadaj¹oocytom ciemne zabarwienie (26). Podczas wewn¹trz-pêcherzykowego wzrostu oocytów nastêpuje znacznezwiêkszenie aktywnoci transkrypcyjnej. Wzrost syn-tezy RNA oraz bia³ek jest niezbêdny do regulacji cyto-plazmatycznego dojrzewania oocytów. Istotn¹ rolêw tym procesie odgrywaj¹ równie¿ po³¹czenia typu gapjunction, które umo¿liwiaj¹ wymianê jonów (Ca2+) orazniewielkich cz¹steczek regulatorowych (cAMP) po-miêdzy komórk¹ jajow¹ a komórkami wzgórka jajo-nonego (7, 25). Sugeruje siê, ¿e uzyskanie fizyczne-go kontaktu pomiêdzy komórkami somatycznymia oocytem jest warunkiem wstêpnym dla wznowieniaoraz zatrzymania podzia³u mejotycznego (22).Uwa¿a siê, ¿e kluczowym elementem w poznaniumechanizmów kieruj¹cych rozrodem psów bêdziestworzenie optymalnych warunków do wzrostu i doj-rzewania kompleksów oocytwzgórek jajonony(COC) oraz uzyskanie wysokiego potencja³u rozwo-jowego zarodków. Modyfikacje te polegaj¹ na utrzy-mywaniu oocytów w warunkachin vitrow obecnociMedycyna Wet. 2008, 64 (5)629ró¿nych substancji wp³ywaj¹cych na ekspresjê wybra-nych genów oraz tym samym reguluj¹cych wa¿ne szla-ki metaboliczne.Regulacja dojrzewania oocytówin vivoProces dojrzewania oocytówin vivoregulowany jestprzez syntezê i aktywacjê szeregu czynników. Nale¿¹do nich czynniki wydzielane przez jajniki (30). U ssa-ków wzrost pêcherzykowy jest regulowany g³ówniepoprzez hormony gonadotropowe oraz steroidowe.U suk stê¿enie FSH w surowicy krwi wynosi oko³o100 ng/ml w fazie przedrujowej (proestrus) i zwiêk-sza siê podczas sekrecji LH poprzedzaj¹cej owulacjê(3). Podczas fazy przedrujowej (proestrus) stê¿enie LHjest bardzo niskie i zwiêksza siê do 8-50 ng/ml na 1 do2 dni przed jajeczkowaniem. Stê¿enie estradiolu jestró¿ne w poszczególnych fazach cyklu. Podczas pó-negoproestrusb¹d wczesnej fazy rujowej (oestrus)jego stê¿enie wynosi 11-50 pg/ml. W fazie rujowej,poziom estradiolu w surowicy obni¿a siê w zwi¹zkuze zwiêkszon¹ sekrecj¹ progesteronu, którego stê¿e-nie ronie od 0,8 ng/ml we wczesnymproestrusdo> 1 ng/ml przed jajeczkowaniem (3). Wzrost pêche-rzyków jajnikowych u suk ró¿ni siê pod kilkomawzglêdami od analogicznego procesu u samic innychgatunków zwierz¹t domowych. Wzrost stê¿enia LHw komórkach ziarnistych, poprzedzaj¹cy jajeczkowa-nie prowadzi do ekspozycji oocytów na wysokie stê-¿enie progesteronu. Stê¿enie progesteronu w p³ynie pê-cherzykowym, po przedowulacyjnym wzrocie LH dostê¿enia > 7 ng/ml, wynosi oko³o 7700 ng/ml. Jednakjego koncentracja w p³ynie jajowodowym, w fazie uzy-skania przez oocyty pe³nej dojrza³oci jest zazwyczajni¿sza (29).Podczas zahamowanej sekrecji progesteronu estra-diol reguluje funkcjê komórek wydzielniczych, w któ-rych odbywa siê synteza i sekrecja wysokocz¹stecz-kowych glikoprotein zale¿nych od estrogenu. Bia³kate s¹ wydzielane do wiat³a jajowodu podczas owula-cji, zap³odnienia oraz pocz¹tkowych stadiów rozwojuzarodkowego (28). Obecnoæ mRNA dla jajowodo-wej glikoproteiny wykazano we wszystkich trzechodcinkach jajowodu suki. Ponadto udowodniono, ¿ebia³ko to wykazuje du¿¹ homologiê w odniesieniu doinnych gatunków ssaków (28). Sugeruje siê, ¿e ulegaono interakcji z plemnikami, wp³ywaj¹c na ich ruchli-woæ, kapacytacjê oraz zdolnoæ do penetracji os³on-ki przejrzystej komórki jajowej (28).Wszystkie czynniki, które docieraj¹ do oocytówwp³ywaj¹ na osi¹gniêcie przez te komórki pe³nej doj-rza³oci j¹drowej i cytoplazmatycznej. Proces dojrze-wania j¹drowego jest regulowany poprzez sekrecjê LH.Hormon ten aktywuje mechanizmy komunikacji po-miêdzy komórkami, modyfikuje wewn¹trzkomór-kowy sk³ad jonów oraz inicjuje kaskadê transdukcjisygna³ów z ich udzia³em. Efektem tych zmian jest ak-tywacja dwóch czynników reguluj¹cych cykl komór-kowy, tj. czynnika indukuj¹cego dojrzewanie (MPFmaturation promoting factor) oraz kinazy bia³ek akty-wuj¹cej podzia³y komórki (MAPK mitogen-activa-ted protein kinase) (14). Czynniki reguluj¹ce wzno-wienie podzia³u mejotycznego w oocytach suk poowulacji oraz uk³ady transdukcji sygna³ów w komplek-sach oocytkomórki wzgórka jajononego (COCcummulusoocyte complex) s¹ s³abo poznane. Wyni-ki szeregu badañ wskazuj¹, ¿e synteza MPF odbywasiê w stadium zaniku pêcherzyka zarodkowego (GVBDgerminal vesicle break down) i mo¿e byæ zwi¹zanaz modyfikacj¹ struktury chromatyny. Natomiast aktyw-noæ MAPK wykazuje wyran¹ korelacjê z tworze-niem siê struktur mikrotubulinowych (19).Regulacja dojrzewania oocytówin vitroW przypadku dojrzewania oocytówin vivokluczo-w¹ rolê odgrywaj¹ bia³ka zawarte w p³ynie pêcherzy-kowym i jajowodowym. Natomiast proces dojrzewa-niain vitroregulowany jest w du¿ej mierze przez od-powiednie po¿ywki wzbogacone o hormony, bia³ka,substraty energetyczne oraz przeciwutleniacze.Po¿ywki hodowlanePo¿ywki wykorzystywane do hodowli oocytówinvitrowp³ywaj¹ stymuluj¹co zarówno na dojrzewanietych komórek, jak i pocz¹tkowe stadia rozwoju em-brionalnego. Klasyfikacja po¿ywek opiera siê na ichsk³adzie chemicznym. Proste po¿ywki s¹ roztworemsoli fizjologicznej wzbogaconej o substancje energe-tyczne, tj. pirogronian, mleczan oraz glukozê. Nato-miast po¿ywki z³o¿one zawieraj¹ w swoim sk³adzieaminokwasy, witaminy oraz inne substancje wp³ywa-j¹ce na metabolizm komórki (5). Najczêciej wyko-rzystywanymi po¿ywkami do hodowli oocytów suk s¹proste po¿ywki mKRB (Modified Krebs Singer Bicar-bonate), SOF (Synthetic Oviductal Fluid) oraz z³o¿o-ne TCM 199 (18, 31). Udowodniono, ¿e stosowaniez³o¿onych po¿ywek (TCM) do hodowli oocytówinvitrozwiêksza szybkoæ ich dojrzewania w porówna-niu do prostych po¿ywek (23, 24).HormonySekrecja hormonów poprzedzaj¹ca owulacjê jestniezbêdna do wykszta³cenia zdolnoci oocytów doodpowiedzi na substancje wydzielane z jajowodu, sty-muluj¹ce wznowienie podzia³u mejotycznego orazdojrzewanie tych komórek. Dodanie hormonów go-nadotropowych wydaje siê konieczne do uzyskaniape³nej dojrza³oci. Wykazano, ¿e FSH prowadzi dowznowienia podzia³u mejotycznego w warunkachinvitropoprzez regulacjê stê¿enia cAMP w kompleksieCOC (10). Ponadto hormon ten stymuluje rozwójkomórek wzgórka oraz nabywanie zdolnoci do po-dzia³ów mejotycznych (24). Natomiast osi¹gniêcieprzez oocyty pe³nej dojrza³oci j¹drowej wykazujeujemn¹ korelacjê z rozwojem komórek wzgórka jajo-nonego oraz stê¿eniem hormonów gonadotropowych(FSH, LH), (23). Brak sekrecji FSH powoduje znie-630Medycyna Wet. 2008, 64 (5)sienie bloku mejotycznego oraz wzrost liczby komó-rek osi¹gaj¹cych stadium GVBD (18). Sugeruje siê,¿e efekt dzia³ania FSH i LH mo¿e byæ wzmocnionyprzez dodanie do po¿ywki hormonów steroidowych.Uwa¿a siê, ¿e dodatek zarówno FSH, jak i estradioludo po¿ywki hodowlanej jest najbli¿szy rodowiskufizjologicznemu oocytów oraz znacznie przyspieszaosi¹gniêcie przez te komórki dojrza³oci (17). P³ynpêcherzykowy charakteryzuje siê wysokim stê¿eniemprogesteronu. Willingham-Rocky i wsp. (29) wykaza-li, ¿e dodanie do po¿ywki progesteronu w stê¿eniachod 1 do 8000 ng/ml nie wp³ywa znacz¹co na wzno-wienie podzia³u mejotycznego oraz uzyskanie pe³nejdojrza³oci j¹drowej oocytów suk. Zwiêkszenie stê¿e-nia progesteronu lub estrogenu do 1 µg/ml równie¿nie mia³o istotnego wp³ywu na przebieg tych proce-sów (8).Badania nad wp³ywem hormonu wzrostu na rozwóji dojrzewanie oocytów wykaza³y, ¿e bydlêca somato-tropina (bST-bovine somatotropin) w stê¿eniu 1-10 µg/ml nie mia³a wp³ywu na osi¹gniêcie dojrza³oci j¹dro-wej. Natomiast dodanie ludzkiej somatotropiny (hSThuman somatotropin) nieznacznie zwiêksza³o licz-bê komórek jajowych osi¹gaj¹cych stadium MII (18).Inne suplementy organiczneNatychmiast po owulacji proces transkrypcji genóww oocytach zostaje zatrzymany (22). Zatrzymanie po-dzia³u mejotycznego nastêpuje na skutek wp³ywuzwi¹zków hamuj¹cych. Towarzyszy temu zahamowa-nie transkrypcji oraz wiele ultrastrukturalnych mody-fikacji cytoplazmy oocytów, dziêki którym nabywaj¹one zdolnoci do dalszego rozwoju. Sugeruje siê, ¿epodobny mechanizm charakteryzuje oocyty suk. Wy-korzystanie analogu cAMP w postaci dibutyrylowegocyklicznego adenozynomonofosforanu (dbcAMP) pro-wadzi do zatrzymania podzia³u mejotycznego. Wyni-ki tych badañ wskazuj¹, ¿e wznowienie podzia³u me-jotycznego w oocytach mo¿e byæ hamowane przezdodanie do po¿ywki dbcAMP w stê¿eniu od 0,5 do10 mM. Udowodniono, ¿e proces ten jest odwracalny.Jednak dodanie dbcAMP nie zwiêksza³o liczby oocy-tów osi¹gaj¹cych stadium MII (29).Inn¹ metod¹ polegaj¹c¹ na zatrzymaniu podzia³umejotycznego w oocytach jest modyfikowanie ekspre-sji genu koduj¹cego MPF. Wykorzystanie roskowity-ny (25 µM) jako specyficznego inhibitora kinaz za-le¿nych od cyklin skutkowa³o zahamowaniem wzno-wienia podzia³u mejotycznego w oocytach suk (24).Liczba oocytów, które osi¹gnê³y stadium GV (germi-nal vesicle) wynosi³a 60% i nie ró¿ni³a siê od 48%komórek kontrolnych.Zap³odnieniein vitroW warunkachin vitroplemniki psów zdolne s¹ dopenetracji os³onki przejrzystej komórki jajowej bezwzglêdu na stadium dojrza³oci oocytu. Istnieje wielesprzecznych dowodów odnonie do zale¿noci pomiê-dzy stopniem dojrza³oci gamety ¿eñskiej a obecno-ci¹ g³ówki plemnika w cytoplazmie tej komórki. Mahii wsp. (12) zaobserwowali obecnoæ j¹dra komórko-wego plemnika we wszystkich stadiach dojrza³ocioocytu. Badania Yamada i wsp. (31) wykaza³y obec-noæ powiêkszonej g³ówki gamety mêskiej w oocy-tach w stadium GV. Natomiast mêskie przedj¹drze wy-kszta³ci³o siê jedynie w oocytach, w których uformo-wane by³o ¿eñskie przedj¹drze. Wp³yw penetracjiplemnika na osi¹gniêcie przez oocyt stadium dojrza-³oci wymaga dalszych badañ. Niektórzy autorzy do-nosz¹, ¿e penetracja plemnika jest silnie zwi¹zanaz inicjacj¹ podzia³u mejotycznego oocytów w warun-kachin vitro(19, 20). Ponadto wykazano, ¿e liczbazap³odnionych oocytów bêd¹cych w stadium GV wy-nosi nie wiêcej ni¿ 40%. Przytoczone wyniki badañwskazuj¹, ¿e w uzyskaniu przez oocyty suk pe³nejdojrza³oci, poza penetracj¹ plemnika, uczestniczywiele innych czynników.Rozwój zarodkaPozyskiwanie zarodków od suk odbywa siê poprzezovariohisteroktomiê pomiêdzy 17. godzin¹ a 20. dniempo owulacji (9, 16). Do 9-10 dnia po owulacji zarodkiznajduj¹ siê w jajowodzie (tubauterina).Po owulacjikomórki ziarniste silnie przylegaj¹ do oocytu i s¹ obec-ne nawet w stadium formowania przedj¹drzy. Komór-ki pêcherzykowe zaczynaj¹ siê uwalniaæ, a nastêpniezanikaæ pomiêdzy 5.-7. dniem ci¹¿y, to jest w okresie,w którym zarodek znajduje siê w stadium od formuj¹-cych siê przedj¹drzy do stadium 8 komórek. Niektóresporód zarodków w stadium 8-komórkowym mog¹byæ otoczone pojedyncz¹ warstw¹ komórek wzgórkajajononego (1, 2).Po zap³odnieniu zarodki w stadium uformowanychdwóch przedj¹drzy mo¿na pozyskiwaæ z jajowodu 17--138 godzin po owulacji. Zarodki w stadium 2-komór-kowym, o rednicy od 110 do 179 µm pozyskuje siêmiêdzy 96. a 168. godzin¹ po owulacji. Przejcie 16-i 32-komórkowych embrionów w stadium moruli lubblastocysty do macicy ma miejsce miêdzy 168. a 240.godzin¹ po owulacji (1, 2).Zarodki 8-komórkowe pozyskuje siê pomiêdzy 112.a 288. godzin¹ po owulacji. W stadium tym dochodzido aktywacji genomu zarodkowego (EGA embry-onic genome activation). Zarodek w stadium 8-16 ko-mórek ma rednicê 188 do 200 µm i nadal znajdujesiê w jajowodzie (27). W póniejszych stadiach roz-woju zarodkowego morule (8,5.-10. dzieñ po owula-cji) b¹d wczesne blastocysty (10-12 dni po owulacji)przemieszczaj¹ siê do rogów macicy. Pocz¹wszy odtego etapu, rednica zarodka gwa³townie siê zwiêk-sza: od 215-350 µm w stadium wczesnej blastocysty,poprzez powiêkszaj¹ca siê blastocystê (500-750 µm),do 1000 µm w stadium pónej blastocysty (15). Po-miêdzy stadium wczesnej a pónej blastocysty zaro-dek zwiêksza swoje rozmiary do 2300 µm i luno unosisiê w jamie macicy. Implantacja nastêpuje miêdzy 12.Medycyna Wet. 2008, 64 (5)63114.Motlik J., Pavlok A., Kubelka M., Kalous J., Kalab P.:Interplay betweenCDC2 kinase and MAP kinase pathway during maturation of mammalianoocytes. Theriogenology 1998, 49, 461-469.15.Renton J. P., Boyd J. S., Eckersall P. D., Ferguson J. M., Harvey M. J.,Mullaney J.:Ovulation, fertilization and early embryonic development inthe bitch (Canis familiaris). J. Reprod. Fertil. 1991, 93, 221-231.16.Reynaud K., Fontbonne A., Marseloo N., Thoumire S., Chebrout M., Viarisde Lesegno C., Chastant-Maillard S.:In vivo meiotic resumption, fertiliza-tion and early embryonic development in the bitch. Reproduction 2005, 130,193-201.17.Rodrigues B. A., Rodrigues J. L.:Influence of reproductive status on in vitrooocyte maturation in dogs. Theriogenology 2003, 61, 59-66.18.Rodrigues B. A., Rodrigues J. L.:Meiotic response of in vitro matured canineoocytes under different proteins and heterologous hormone supplementation.Reprod. Domest. Anim. 2003, 38, 58-62.19.Saint-Diezier M., Renard J. P., Chastant-Maillard S.:Follow-up chromatin,microtubule dynamics and kinase activities during in vitro maturation in thebitch oocyte. Proc 14thInt. Cong. Anim. Reprod. Stockholm 2000, s. 212.20.Saint-Diezier M., Renard J. P., Chastant-Maillard S.:Induction of finalmaturation by sperm penetration in vitro. Biol. Reprod. 1992, 46, 853-858.21.Shimizu T., Tsutsui T., Murao I., Orima H.:Incidence for transuterine migra-tion of embryos in the dog. Jpn. J. Vet. Sci. 1990, 52, 1273-1275.22.Sirard M. A.:Resumption of meiosis: mechanism involvedin meiotic pro-gression and its relation with developmental competence. Theriogenology2001, 55, 1241-1254.23.Songsasen N., Yu I., Gomez M., Leibo S. P.:Effect of meiosis-inhibiting agentsand equine chorionic gonadotropin on nuclear maturation of canine oocytes.Mol. Reprod. Dev. 2003, 65, 435-445.24.Songsasen N., Yu I., Leibo S. P.:Nuclear maturation of canine oocytes cultu-red in protein-free media. Mol. Reprod. Develop. 2002, 62, 407-415.25.Sutovsky P., Flechon J. E., Flechon B., Motlik J., Peynot N., Chesne P.:Dynamic changes of gap junctions and cytoskeleton during in vitro cultureof cattle oocyte cumulus complexes. Biol. Reprod. 1993, 49, 1277-1287.26.Tesoriero J. V.:A morphologic, cytochemical, and chromatographic analysisof lipid yolk formation in the oocytes of dog. Gamete. Res. 1982, 6, 267-279.27.Tsutsui T.:Studies on the reproduction in the dog. On cleavage and transportof fertilized ova in the oviduct. Jpn J. Anim. Reprod. 1975, 21, 70-75.28.Verhage H. G., Fazleabas A. T., Mavrogianis P. A., ODay-Bowman M. B.,Schmidt A., Arias E. B.:Characteristic of an oviductal glycoprotein and itspotential role in fertility control. J. Reprod. Fertil. Suppl. 1997, 51, 217-226.29.Willingham-Rocky L. A., Hinrichs K., Westhusin M. E., Kraemer D. C.:Effcets of stage of oestrous cycle and progesterone supplementation duringculture on maturation of canine oocytes in vitro. Reproduction 2003, 126,501-508.30.W³odarczyk R., Bukowska D., Jakowski J. M.:Czynniki wp³ywaj¹ce nadojrzewanie oocytów psa w warunkach in vitro. Medycyna Wet. 2007, 63,389-393.31.Yamada S., Shimazu Y., Kawano Y., Nakazawa M., Naito K., Toyota Y.:In vitro maturation and fertilization of preovulatory dog oocyte. J. Reprod.Fertil. Suppl. 1993, 47, 227-229.Adres autora: dr Dorota Bukowska, ul. Wojska Polskiego 52, 60-625Poznañ; e-mail: dorbuk@au.poznan.pla 17. dniem po owulacji i poprzedzona jest migracj¹zarodków miêdzy dwoma rogami macicy (21). Zjawi-sko to wystêpuje u 48-49% suk. Pomiêdzy 16. a 20.dniem po owulacji blastocysta osi¹ga rednicê 2500 µmi zrzuca os³onkê przejrzyst¹. U suk, w odró¿nieniu odsamic wiêkszoci gatunków ssaków, nie wystêpuj¹enzymy proteolityczne uczestnicz¹ce w tym procesie.Implantacja zarodka koñczy siê pomiêdzy 18.-21.dniem po owulacji. Proces ten nastêpuje u psa bardzopóno w odniesieniu do d³ugoci ci¹¿y, poniewa¿ do-piero po up³ywie pierwszego jej trymestru. Na przy-k³ad u kota implantacja zarodków nastêpuje w oko³o1/4 trwania ci¹¿y, u wini 1/10, u byd³a 1/16-1/18,u konia 1/12-1/8 a u cz³owieka w 1/40-1/10 trwaniaci¹¿y (6).Pimiennictwo1.Bysted B. V.:Activation of the embryonic genome in the dog. Theriogeno-logy 2000, 53, 269.2.Bysted B. V., Dieleman S. J., Hyttel P., Greve T.:Embryonic developmentalstages in relation to the LH peak in dogs. Reprod. Fertil. Suppl. 2001, 57,181-186.3.Concannon P. W.:Reproduction in the dog and cat, [w:] Cupps P. T.: Repro-duction in Domestic Animals. Academic Press Inc., San Diego 1991, 517--554.4.Farstad W.:Current state in biotechnology in canine and feline reproduc-tion. Anim. Reprod. Sci. 2000, 60-61, 375-387.5.Gordon I.:Laboratory production of cattle embryos. Cab International,Wallingford 1994.6.Grabiec A., Modliñski J. A.:Pozyskiwanie i klasyfikacja oocytów kocich.Medycyna Wet. 2003, 59, 93-184.7.Grazul-Bilska A., Reynolds L. P., Redmer D. A.:Gap junctions in theovaries. Biol. Reprod. 1997, 57, 947-957.8.Hewitt D. A., England G. C. W.:Effect of preovulatory endocrine eventsupon maturation of oocytes of domestic bitches. J. Reprod. Fertil. Suppl.1997, 51, 83-91.9.Holst P. A., Phemister R. D.:The prenatal development of the dog: preim-plantation events. Biol. Reprod. 1971, 5, 194-206.10.Knobil E., Neill J. D.:The Physiology of Reproduction. Raven Press, NewYork 1994.11.Luvoni G. C., Chigioni S., Allievi E., Macis D.:Factors involved in vivo andin vitro maturation of canine oocytes. Theriogenology 2005, 63, 41-59.12.Mahi C. A., Yanagimachi R.:Maturation and sperm penetration of canineovarian oocytes in vitro. J. Exp. Zool. 1976, 16, 189-193.13.Mermillod P., Oussaid B., Cognie Y.:Aspects of follicular and oocyte matu-ration that affect the developmental potential of embryos. J. Reprod. Fertil.Suppl. 1999, 54, 449-460.

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

kachorra.htw.pl