● antagonizowanie: antagonizm płci, klas, wschód-zachód etc.
● tworzenie kultury hegemona – hegemonia kulturowa; emancypacja, płeć jako wybór kulturowy (queer, gender)
● XIX w., Marks – przedstawienie naukowe; Engels – syn fabrykanta; wrażliwy na krzywdę robotników, przedstawinie mniej teoretyczne
● burżuazyjna – dziś kapitalistyczna
● materializm – sfera duchowa, kulturowość pochodzą od materii; materializm dialektyczny
● walka klas – antagonizm klas
● stosunki produkcji (albo jesteśmy pracownikami, albo pracodawcami) i środki produkcji (to, co służy do wytwarzania dóbr: fabryki, maszyny, warsztat)
● relacja pracodawca – pracobiorca, zawsze prowadzi do wyzysku: jak najmniejszej zapłaty, alienacji pracownika od jego pracy, która jest sprzedawana przez przedsiębiorcę; na tym polega kapitalizm (zysk wymusza kolejne zyski)
● zapłata taka, aby zapewniała przeżycie, ale uniemożliwiła oszczędzanie czy realizację wyższych potrzeb
● nadbudowa – duchowe wytwory twórczości człowieka (religia, kultura, polityka); warunkowa jest przez bazę („byt określa świadomość”), duch jest determinowany przez materialność
● „religia opium dla mas” - zawsze na usługach tego, kto ma władzę (tak jak polityka, kultura)
● utrzymywanie klasy robotniczej na niższym poziomie świadomości; kultura staje się środkiem władzy (indoktrynujący nauczyciel; ksiądz zabraniający się buntować)
● baza i nadbudowa (determinacja jednokierunkowa – z dołu do góry; np. Pojawienie się maszyny prowadzi do zmiany w sposobie produkcji):
■ nadbudowa
● sztuka
● kultura
● polityka
■ baza
● stosunki produkcji
● środki produkcji
● zmiany wychodzą zawsze od dołu (wg. Marksa)
● kultura jako władza klasowa
● niewolnictwo (siłą wytwórczą niewolnik) ---> feudalizm (chłop pracujący na feudała), burżuazja (środki produkcji w prywatnych rękach; po przeciwnej stronie proletariat), kapitalizm
● socjalizm – utopia: powszechna wartość środków produkcji, miał prowadzić na końcu do komunizmu, zniesienia własności; Marks sądził, że odkrył prawidła kierujące rzeczywistością; nie założył jednak, że kapitalizm może ewoluować (zabezpieczenie prawne pracownika); antagonizm między pracodawcą a pracobiorcą zmniejsza się cały czas
● Marks uważał, że pracodawcy nie oddadzą środków produkcji proletariuszom, że konieczna jest rewolucja
● walka odbywała się zwykle w nadbudowie: gazetki, indoktrynacja; ale kształtując świadomość robotnika psuje się bazę – a więc można działać w dół
● 12 tez o Feuerbachu; 12 – filozofom dotąd chodziło o teoretykę, opis świata; marksiści chcą świat zmieniać (jak queer, krytyka feministyczna)
● rewolucja ma prowadzic do emancypacji klasy robotniczej
● hegemonia kulturowa dziś: jest wiele źródeł kształtujących dzisiejszą kulturę
● Marks uważał, że nie ma „czystej” sztuki, sztuki dla sztuki; wszystko ma jakieś podłoże
● stąd postulaty modernistów o sztukę dla sztuki – bez propagandy; stąd też niechęć komunistów do modernizmu