WYROK TRYBUNAŁU
z dnia 14 lipca 1994 r.
W sprawie C‑91/92
mającej za przedmiot skierowany do Trybunału, na podstawie art. 177 traktatu EWG, przez Giudice conciliatore di Firenze (Włochy) wniosek o wydanie, w ramach zawisłego przed tym sądem sporu między
Paolą Faccini Dori a Recreb Srl,
orzeczenia w trybie prejudycjalnym w przedmiocie wykładni dyrektywy Rady 85/577/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa (Dz.U. L 372, str. 31),
TRYBUNAŁ,
w składzie: (…)
rozważywszy uwagi na piśmie (…
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 9 lutego 1994 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Postanowieniem z dnia 24 stycznia 1992 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 18 marca tego samego roku, Giudice conciliatore di Firenze (Włochy) zwrócił się, na podstawie art. 177 traktatu EWG, z pytaniem dotyczącym, po pierwsze, wykładni dyrektywy Rady 85/577/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa (Dz.U. L 372, str. 31, zwanej dalej „dyrektywą w sprawie umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa”), a po drugie, możliwości powoływania się na tę dyrektywę w sporze między przedsiębiorcą a konsumentem.
2 Pytanie to zostało podniesione w ramach sporu pomiędzy Paolą Faccini Dori, zamieszkałą w Monzie (Włochy), a Recreb Srl (zwaną dalej „spółką Recreb”).
3 Jak wynika z postanowienia sądu krajowego, w dniu 19 stycznia 1989 r. spółka Interdiffusion Srl, do której P. Faccini Dori nie zwracała się uprzednio w tym celu, zawarła z nią umowę o korespondencyjny kurs języka angielskiego. Miało to miejsce na dworcu centralnym w Mediolanie, czyli poza lokalem przedsiębiorstwa tej spółki.
4 Kilka dni później, pismem poleconym z dnia 23 stycznia 1989 r., P. Faccini Dori zawiadomiła tę spółkę o rezygnacji z zamówienia. W odpowiedzi spółka ta poinformowała, że jej prawa zostały przejęte przez spółkę Recreb. W dniu 24 czerwca 1989 r. P. Faccini Dori potwierdziła w piśmie skierowanym do spółki Recreb odstąpienie od umowy, powołując się między innymi na prawo odstąpienia przewidziane w dyrektywie w sprawie umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa.
5 Zamierzeniem dyrektywy, jak wynika z jej motywów, jest wzmocnienie ochrony konsumentów i likwidacja istniejących rozbieżności między przepisami krajowymi dotyczącymi tej ochrony, mogących mieć wpływ na funkcjonowanie wspólnego rynku. W motywie czwartym dyrektywy wyjaśniono, że w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa inicjatywa wychodzi zwykle od przedsiębiorcy, że konsument nie jest w żaden sposób przygotowany do zawarcia umowy, a w związku z tym zostaje zaskoczony. Konsument nie jest najczęściej w stanie porównać jakości i ceny oferty z innymi ofertami. Zgodnie z tym samym motywem czynnik zaskoczenia występuje nie tylko w umowach zawieranych w drodze sprzedaży obwoźnej, ale także przy innego rodzaju umowach zawieranych z inicjatywy przedsiębiorcy poza lokalem jego przedsiębiorstwa. Dyrektywa ma więc na celu, jak wynika z motywu piątego, przyznanie konsumentowi prawa odstąpienia od umowy w terminie co najmniej siedmiu dni, by mógł on dokonać oceny zobowiązań wynikających z umowy.
6 W dniu 30 czerwca 1989 r. spółka Recreb zwróciła się do Giudice conciliatore de Firenze o nakazanie P. Faccini Dori zapłaty na jej rzecz umówionej kwoty powiększonej o odsetki i koszty.
7 Postanowieniem z dnia 20 listopada 1989 r. wydanym w postępowaniu nakazowym sąd ten wydał nakaz zapłaty przez P. Faccini Dori powyższej kwoty. Pozwana złożyła do tego samego sądu zażalenie na to postanowienie. Ponownie podniosła argument, iż odstąpienie przez nią od umowy nastąpiło na zasadach określonych w dyrektywie.
8 Jak jednak wiadomo, w czasie gdy miały miejsce okoliczności faktyczne sprawy, Włochy nie wydały przepisów mających na celu transpozycję dyrektywy, choć termin na jej dokonanie upłynął w dniu 23 grudnia 1987 r. Włochy dokonały bowiem transpozycji dyrektywy dopiero w drodze decreto legislativo nr 50 z dnia 15 stycznia 1992 r. (GURI, dodatek zwyczajny do nru 27 z dnia 3 lutego 1992 r., str. 24), który wszedł w życie z dniem 3 marca 1992 r.
9 Sąd krajowy stawia pytanie, czy może zastosować przepisy dyrektywy mimo braku jej transpozycji we Włoszech w czasie gdy miały miejsce okoliczności faktyczne sprawy.
10 Zwrócił się wobec tego do Trybunału z następująco sformułowanym pytaniem:
„Czy dyrektywę wspólnotową nr 577 z dnia 20 grudnia 1985 r. należy uznać za wystarczająco precyzyjną i szczegółową, a w razie odpowiedzi twierdzącej, czy mogła ona wywoływać skutki w stosunkach między jednostkami a państwem włoskim oraz między samymi jednostkami w okresie pomiędzy dniem upływu dwudziestoczteromiesięcznego terminu wyznaczonego państwom członkowskim na zastosowanie się do niej a dniem, w którym państwo włoskie rzeczywiście się do niej zastosowało?”.
11 Należy zauważyć, że dyrektywa w sprawie umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa nakazuje państwom członkowskim wydanie określonych przepisów mających normować stosunki prawne między przedsiębiorcami a konsumentami. Jeśli wziąć pod uwagę charakter sporu, w którym występują konsument i przedsiębiorca, pytanie postawione przez sąd krajowy podnosi dwa problemy, które należy rozpatrzyć oddzielnie. Dotyczy ono, po pierwsze, bezwarunkowego i wystarczająco precyzyjnego charakteru przepisów dyrektywy dotyczących prawa do odstąpienia od umowy. Po drugie, dotyczy ono możliwości powoływania się w sporach między osobami prywatnymi na dyrektywę nakazującą państwom członkowskim wydanie określonych przepisów mających normować stosunki między tymi osobami w sytuacji braku takich przepisów.
W przedmiocie bezwarunkowego i wystarczająco precyzyjnego charakteru przepisów dyrektywy dotyczących prawa do odstąpienia od umowy
12 Zgodnie z art. 1 ust. 1 dyrektywy znajduje ona zastosowanie do umów między przedsiębiorcą dostarczającym towary lub świadczącym usługi a konsumentem zawieranych w trakcie zorganizowanego przez przedsiębiorcę wyjazdu poza lokal przedsiębiorstwa lub w trakcie odwiedzin przedsiębiorcy w domu albo w miejscu pracy konsumenta, w przypadku gdy odwiedziny te nie odbywają się na wyraźne życzenie konsumenta.
13 W art. 2 dodano, że pod pojęciem „konsumenta” należy rozumieć osobę fizyczną, która w transakcjach objętych dyrektywą działa w celach, które mogą być uważane za niezwiązane z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, a pod pojęciem „przedsiębiorcy” osobę fizyczną lub prawną, która wspomnianych transakcji dokonuje w zakresie swojej działalności gospodarczej lub zawodowej.
14 Przepisy te są wystarczająco precyzyjne, by sąd krajowy był w stanie zidentyfikować zobowiązanych i uprawnionych z tytułu nałożonych w ich drodze zobowiązań. Nie są w tym celu potrzebne żadne szczególne przepisy. Sąd krajowy może ograniczyć się do ustalenia, czy umowa została zawarta w okolicznościach określonych w dyrektywie między przedsiębiorcą a konsumentem w rozumieniu dyrektywy.
15 W celu ochrony konsumentów zawierających umowy w takich okolicznościach, art. 4 dyrektywy nakłada na przedsiębiorcę obowiązek zawiadamiania ich na piśmie o przysługującym im prawie do odstąpienia od umowy, z podaniem nazwiska i adresu osoby, wobec której można to uprawnienie wykonać. Dodaje się w tym artykule, że w przypadkach, o których mowa w art. 1 ust. 1 dyrektywy, informacja ta winna zostać podana konsumentowi w chwili zawarcia umowy. Na koniec artykuł ten nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia w ustawodawstwie krajowym ochrony konsumentów na wypadek braku tego rodzaju informacji.
16 Ponadto art. 5 ust. 1 dyrektywy stanowi w szczególności, że konsument winien mieć prawo odstąpienia od umowy poprzez wysłanie zawiadomienia w terminie siedmiu dni od chwili, gdy przedsiębiorca poinformował go w sposób i na zasadach określonych w prawie krajowym o...