wywiad
uzależnia!
Z Wojmirem Strzałkowskim, psychologiem Ośrodka
Psychologiczno-Pedagogicznego RAZEM w Gdyni
(www.razem.pl), rozmawia Patrycja Kierzkowska.
Wojmir Strzałkowski
jest psychologiem
Ośrodka Psychologiczno-Pedagogiczne-
go RAZEM w Gdyni (www.razem.pl).
Ośrodek od kilku lat zajmuje się proble-
mem infoholizmu, organizuje konferencje
i akcje społeczne związane z tym tema-
tem oraz prowadzi diagnozę i terapię
w zakresie infoholizmu.
Patrycja Kierzkowska:
Na początek
wyjaśnijmy wątpliwości związane
z terminologią. Jak fachowo
nazywa się uzależnienie od internetu?
Wojmir Strzałkowski:
Wciąż nie ma oficjalnie
przyjętej nazwy określającej to uzależnienie. Spotkać
można określenia: siecioholizm, infoholizm, interne-
toholizm, uzależnienie od komputera, zespół uzależ-
nienia od internetu.
Pojęcie infoholizmu może wydawać się zbyt sze-
rokie (brzmi, jakby oznaczało uzależnienie od infor-
macji w ogóle), a uzależnienie od komputera jest zbyt
mało precyzyjne. Coraz częściej jednak do określenia
uzależnienia od internetu stosuje się skrót IAD – In-
ternet Addiction Disorder, czyli Zespół Uzależnienia
od internetu (ZUI).
leży definiować jako wystąpienie przynajmniej trzech
z następujących objawów, w okresie przynajmniej
jednego miesiąca lub w ciągu ostatniego roku w kil-
kakrotnych okresach krótszych niż miesiąc:
Bardzo silne pragnienie włączenia komputera
i połączenia się z siecią.
Przeżywanie dyskomfortu, gdy uniemożliwiony
jest dostęp do komputera.
Problemy z kontrolą czasu spędzanego w inter-
necie.
Koncentracja i podporządkowanie swojego try-
bu życia w internecie i wszystkim, co z nim się
wiąże.
Coraz większa potrzeba spędzania dłuższego
czasu w sieci dla osiągnięcia pożądanego po-
ziomu satysfakcji.
Korzystanie z internetu lub komputera, mimo wie-
dzy o szkodliwości tej czynności dla zdrowia.
czej. Kobieta utrzymywała się z alimentów, nie pła-
ciła rachunków, jedynie abonament internetowy. Po
rozstaniu z partnerem wpadła w depresję, z której –
jak twierdziła – pomagali jej wyjść internetowi zna-
jomi. Informację o uzależnieniu matki od komputera
przekazał sądowi kurator.
Takich przypadków jednak jest więcej. Kilka mie-
sięcy wcześniej sąd w Jeleniej Górze, skierował na
leczenie kobietę z trójką dzieci. Cała czwórka była
uzależniona od internetu. Matka, jej dwaj nasto-
letni synowie i córka tak zatracili się w serfowaniu
w sieci, że zapominali o realnym świecie. Dzieci prze-
stały chodzić do szkoły, nie zdały do następnej klasy,
jedno trafiło do placówki opiekuńczo-wychowaw-
czej. Kobieta zaniedbywała obowiązki domowe. Gdy
zdesperowany mąż zaczął wyłączać prąd w mieszka-
niu, kobieta wniosła o rozwód. Sąd oddalił wniosek,
zlecając leczenie matki i dzieci. Jak pisała w tym sa-
mym czasie Gazeta Wyborcza: wcześniej pedagog
szkolny wystąpił do sądu o ograniczenie władzy ro-
dzicielskiej matki i ojca. Sąd Rejonowy z miejscowo-
ści, w której mieszka rodzina, wydał taką decyzję
i nakazał umieścić dzieci w placówkach opiekuńczo-
-wychowawczych.
P.K.:
Czy wobec tego można dokonać
szczegółowego podziału uzależnienia?
W.S.:
Znana badaczka tego problemu Kimberly
Young proponuje następującą klasyfikację osób uza-
leżnionych od internetu:
erotomania internetowa – nałogowe poszukiwa-
nie materiałów o treści pornograficznej i nawią-
zywanie rozmów o tematyce seksualnej na cza-
tach,
socjomania internetowa – uzależnienie od kon-
taktów z ludźmi przez internet (zerwanie kontak-
tów bezpośrednich),
uzależnienie od sieci – obsesja śledzenia tego,
co dzieje się w sieci,
przeciążenie informacyjne – gorączkowe prze-
rzucanie informacji, udział w kilku listach/forach
dyskusyjnych jednocześnie (obniżenie sprawno-
ści psychicznej),
uzależnienie od komputera – przymus spędzania
czasu przy włączonym komputerze.
To oczywiście definicja niejako przystosowana do
potrzeb problemu, zbudowana na podstawie defini-
cji innych uzależnień.
P.K.:
Jakie zna pan najbardziej
drastyczne skutki uzależnienia
od internetu?
W.S.:
Nic tak nie wstrząsa człowiekiem, jak sy-
tuacja, która mogłaby zdarzyć się obok nas. Wy-
dział Rodzinny Krakowskiego Sądu nakazał podda-
nie się terapii rodzinnej uzależnionej od internetu
matce czwórki dzieci. Sprawa dotyczyła 33-letniej
mieszkanki Krakowa, której sąd ograniczył prawa
rodzicielskie z powodu uzależnienia od komputera,
a czwórkę jej dzieci skierował do placówki opiekuń-
P.K.:
Jak wygląda leczenie?
W.S.:
Terapia zespołu uzależnienia od inter-
netu przypomina programy leczenia uzależnienia
od alkoholu czy hazardu. Elementem terapii jest
także przygotowanie drobiazgowego planu dnia,
a w nim ścisłe określenie ram czasowych korzysta-
nia z internetu, ale i innych codziennych aktywno-
ści, jak i wypoczynku.
P.K.:
I to wszystko? Może lepiej
samemu się wyleczyć?
W.S.:
Wydaje się, że jest możliwe wyleczenie się
samemu, aczkolwiek jest to bardzo trudne, ze wzglę-
du na brak obiektywizmu, jaki wykazują osoby uza-
leżnione w ocenianiu samych siebie, a także na duże
braki kontroli własnych zachowań.
Gdzie udać się po pomoc?
P.K.:
Opiszmy różnicę między zdrowym
człowiekiem, który długo pracuje
przy komputerze, a uzależnionym?
W.S.:
Podstawowa różnica między tzw. zdro-
wym człowiekiem a człowiekiem uzależnionym od
internetu może wynikać choćby z definicji samego
uzależnienia. Zespół uzależnienia, zgodnie z kryteria-
mi zawartymi w 10 edycji Międzynarodowej Klasyfi-
kacji Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów (ICD 10), na-
RAZEM nie jest jedynym ośrodkiem, który zaj-
muje się leczeniem uzależnienia od internetu.
Uzależniony powinien udać się do poradni psy-
chologicznej lub poradni leczenia uzależnień
w swoim miejscu zamieszkania. Tam uzyska
pomoc – rozpoznanie problemu, skierowanie
na leczenie i adres najbliższej jednostki, która
prowadzi terapię (jeśli nie prowadzi tego jed-
nostka do której się zgłosiliśmy).
P.K.:
Czy w przypadku tego uzależnienia
nie ma terapii indywidualnej –
sam terapeuta i pacjent?
W.S.:
Tak jak w przypadku alkoholizmu, two-
rzone są najczęściej grupy wsparcia, które pomagają
76
INTERNET.lipiec.2005
Internet
WARSZTAT
PROGRAMY
MAGAZYN
FIRMA
Z OKŁADKI
NEWSY
NA CD
wywiad
osobom uzależnionym dowiedzieć
się, że nie tylko one mają problemy.
Terapia indywidualna nie zaprzecza
terapii grupowej. Mogą one istnieć
obok siebie. Terapia indywidual-
na pomaga dostosować do każde-
go pacjenta indywidualne rozwią-
zanie problemu (np. uzgadnia się
z pacjentem indywidualny dla niego
harmonogram dnia).
definicji zjawiska, jakim jest uza-
leżnienie od internetu. Jeśli chodzi
o Polskę, to ośrodek, który od kil-
kunastu już lat zajmuje się różne-
go rodzaju uzależnieniami od ma-
szyn – Stołeczne Centrum Odwy-
kowe – w roku 2001 zarejestrowało
112 nałogowych internautów, któ-
rzy sami zwrócili się o profesjonal-
ną pomoc. Oddzielną grupę stano-
wiły osoby uzależnione od samego
komputera.
P.K.:
Kto może leczyć
uzależnionych?
W.S.:
Uzależnionych od inter-
netu powinni leczyć psychotera-
peuci – psychiatrzy albo psycholo-
gowie. Sprawę ułatwia doświadcze-
nie i praktyka nabyta w leczeniu in-
nych uzależnień.
P.K.:
Co uzależnia: komuni-
katory, WWW, e-maile?
W.S.:
Jak twierdzi Kimber-
ly Young, uzależnienie od interne-
tu może mieć wiele twarzy. Nie ma
jednego programu, który by uza-
leżniał. Praktycznie każdy element
oprogramowania służącego do sze-
roko pojętej obsługi internetu, gdy
jest nadużywany, może prowadzić
do zdiagnozowania uzależnienia
u użytkownika. Jednak według ba-
dań naukowych przeglądanie stron
WWW w mniejszym stopniu może
stać się przyczyną uzależnienia, niż
używanie komunikatorów.
P.K.:
Czyli terapeuta
nie musi mieć doświadcze-
nia w leczeniu uzależnienia
od internetu?
W.S.:
W Polsce specjaliści le-
czący uzależnienie od internetu
to bardzo wąska grupa. Na uczel-
niach wyższych nie ma zajęć, któ-
re mogłyby dać praktyczne umie-
jętności leczenia infoholizmu. Pro-
blem jest stosunkowo nowy. Gru-
py specjalistów muszą same (bądź też na dodatko-
wych kursach dla terapeutów) nauczyć się leczyć to
uzależnienie.
P.K.:
Ile kosztuje leczenie?
W.S.:
Wszystko zależy od tego, czy jest to tera-
pia indywidualna, czy grupowa. Koszt również za-
leży od poziomu uzależnienia, a co za tym idzie od
długości trwania terapii.
P.K.:
Które uzależnienie
jest „lepsze” – od internetu, alkoholu
czy nikotyny?
W.S.:
Nie można tutaj mówić o tym, które jest
gorsze, a które lepsze. Każde uzależnienie jest czymś
niezgodnym z normą. Każde uzależnienie to coś, co
przeszkadza nam żyć tak, jak byśm y chcieli. Mo-
żemy tutaj co najwyżej porównać skutki fizyczne.
W przypadku infoholizmu wydają się one być mniej
poważne, niż np. w przypadku alkoholizmu. Jed-
nak skutki psychologiczne są w każdym uzależnie-
niu bardzo poważne i prowadzą jednostkę do alie-
nacji społecznej.
P.K.:
Czy w ogóle trzeba ich leczyć?
Nie wystarczy po prostu zabrać
im komputer?
W.S.:
Zabranie komputera i niedanie niczego
w zamian spowoduje, niestety, frustrację u osoby
uzależnionej. Zaobserwujemy także wzrost zacho-
wań agresywnych, apatię i zmiany nastroju. Oso-
ba uzależniona i tak znajdzie dostęp do kompute-
ra, choćby w kawiarence internetowej, i tam będzie
przesiadywać. Podobnie, jak nagłe zabranie alkoho-
likowi dostępu do wódki nie daje dobrych efektów,
tak i tutaj terapia szokowa nie jest wskazana. Chodzi
o to, by to uzależniony sam czuł potrzebę zmiany.
Dopiero wtedy można z nim pracować.
P.K.:
Proszę o przykładowy cennik.
Jestem uzależniona od czatów.
Całe dnie siedzę w domu i czatuję.
Potrafię tak trzy noce pod rząd.
W.S.:
Podstawowa konsultacja, od której za-
wsze zaczynamy rozmowę z pacjentem, to koszt 30 zł
za godzinę. W ramach konsultacji przeprowadzany
jest szczegółowy wywiad z pacjentem. Jeśli zaistnie-
je potrzeba podjęcia dalszych kroków, podejmuje się
diagnozę i zaczyna terapię. Jednak w tym przypadku
ustala się stawkę indywidualnie.
P.K.:
Jak będzie wyglądał rozwój
uzależnienia od internetu najbliższych
latach?
W.S.:
Trudno przewidzieć. Z uzależnień tego
typu możemy wymienić przymus korzystania z SMS-
-ów (odbieranie i wysyłanie). Prawdopodobnie po-
znamy jeszcze wiele uzależnień, o których teraz na-
wet byśmy nie pomyśleli. Nie chciałbym bawić się
w futurystę, jednak sądzę, iż Zespół Uzależnienia od
Internetu będzie niestety coraz powszechniejszym
problemem. Tak więc ośrodki terapeutyczne będą
miały nie lada zadanie do wykonania.
P.K.:
Czy NFZ finansuje leczenie?
W.S.:
Nie, ponieważ uzależnienie od internetu
nie jest oficjalnie uznane za jednostkę chorobową.
Konsultacje i terapia w naszym ośrodku są płatne.
P.K.:
Kim są uzależnieni?
W.S.:
Uzależnić od internetu mogą się nawet
matki kilkorga dzieci. Nie ma tu reguły. Chociaż ze
względu na dostępność internetu, najczęściej ofia-
rami uzależnienia padają dzieci i młodzież (70%). Na
początku roku 2000 syndrom IAD wykryto u 20 mi-
lionów osób na całym świecie. Dziś będą to liczby
kilkakrotnie wyższe. Jeśli chodzi o grupy zawodowe,
to przedstawiciele wolnych zawodów, uczniowie czy
studenci, a także inwalidzi. Co ciekawe, programiści
i informatycy według badań wydają się mniej podat-
ni na uzależnienie.
Wspólnym mianownikiem dla osób podatnych na
uzależnienie od internetu może być np. samotność
(chęć poznania kogoś w internecie) przy jednocze-
śnie niskim poczuciu własnej wartości. Wydaje się
jednak, że uzależnienie od internetu będzie ogarniać
coraz szersze kręgi społeczne, a to dlatego, że sam
internet staje się coraz powszechniejszy.
P.K.:
Czy pacjenci mogą później
normalnie korzystać z komputera
podłączonego do internetu?
W.S.:
Każda terapia uzależnień ma na celu przy-
wrócenie jednostki społeczeństwu. Pacjenci po te-
rapii są szczególnie narażeni na powrót do uza-
leżnienia. Mimo wszystko muszą się bardziej kon-
trolować oraz dokładnie planować czas spędzony
w sieci. Określają ściśle ramy czasowe, których prze-
strzegają.
Warto zajrzeć
(dla ułatwienia skomplikowane adresy zostały
skrócone w skocz.pl)
http://skocz.pl/opoka/
http://skocz.pl/uzal-it/
http://skocz.pl/sieci/
http://www.chip.pl/archiwum/article_14286.html
http://www.chip.pl/archiwum/article_36214.html
http://www.vagla.pl/felietony/felieton_063.htm
P.K.:
Ilu ludzi jest chorych?
W.S.:
Podstawowy problem w określeniu pre-
cyzyjnych danych liczbowych tego zjawiska wynika
z braku jasnej i przez wszystkich zaakceptowanej
INTERNET.lipiec.2005
77