1/4
Zespół móżdżkowy
ZESPÓŁ MÓŻDZKOWY
1. W. Jakimowicz „Neurologia kliniczna“
2. R. Mazur i wsp. „Podstawy neurologii klinicznej“
3. A. Prusiński „Neurologia praktyczna“
EPIDEMIOLOGIA:
ETIOLOGIA:
· guzy móżdżku
· zanik móżdżku
· SM
· zaburzenia naczyniowe
PATOGENEZA:
ANATOMIA I FIZJOLOGIA:
· funkcje móżdżku :
- za pośrednictwem móżdżku powstają czynności automatyczne, które są potrzebne do przezwyciężenia przyciągania ziemskiego i sił bezwładności
- aby ruchy celowe były wykonywane prawidłowo musi być czynny mechanizm przeciwdziałający sile bezładności
- prawidłowość ruchu celowego zależy nie tylko od pobudzeń, które przewodzą włókna korowo – rdzeniowe, ale też od mechanizmów móżdżkowych , które wprowadzają niezbędną poprawkę polegająca na usunięciu zbędnego ruchu ,wynikającego z bezwładności przez skurcz antagonistycznych mięśni
- robak czuwa nad zachowaniem równowagi (postawy)
- półkule zarządzają ruchami automatycznymi , potrzebnymi do przezwyciężenia sił bezwładności (motoryka celu)
· podział filogenetyczny :
- neocerebellum :
® półkule móżdżku i środkowa część robaka (płat środkowy)
® jądro zębate (n. dentatus)
® łączy się z korą mózgu (za pośrednictwem jąder mostu) i jądrami oliwki
® odpowiada za koordynację ruchów dowolnych
® uszkodzenie : przewaga ataksji kończyn
- paleocerebellum (móżdżek stary) :
® płat przedni i tylny
® jądro czopiaste i kulkowate
® łaczy się z rdzeniem kregowym
® związane z napięciem mięśniowym
® uszkodzenie : zaburzenia chodu i ataksja tułowia
- archicerebellum (pramóżdżek) :
® nodulus i flocculus
® jądro wierzchu (n. fastigi)
® łączy się z jądrami przedsionka
® uszkodzenie : zaburzenia równowagi i oczopląs
· połączenia móżdżku :
- konary dolne (łączą móżdżek z rdzeniem przedłużonym) :
® droga rdzeniowo – móżdżkowa grzbietowa
® obukierunkowe drogi łączące z jądrami przedsionka
® drogi z jąder oliwki i jąder n. V
- konary środkowe (łączą móżdżek z mostem) :
® włókna z jąder mostu przeciwległej połowy (końcowy odcinek dróg korowo – mostowo - móżdżkowych)
- konary górne (łączą móżdżek ze wzgórkami pokrywy śródmózgowia) :
® droga rdzeniowo – móżdżkowa brzuszna
® droga móżdżkowo – wzgórzowa
® droga móżdżkowo – czerwienna (impulsy do rdzenia kręgowego)
® włókna konarów górnych krzyżują się na poziomie colliculi inferiores (skrzyżowanie konarów górnych)
· zaburzenia móżdżkowe mogą być wynikiem uszkodzenia :
- móżdżku :
® objawy po tej samej stronie, bo droga móżdżkowo – rdzeniowa jest podwójnie skrzyżowana
- płata czołowego, lub skroniowego, lub dróg korowo – móżdżkowych :
® objawy po stronie przeciwnej do uszkodzenia, bo drogi korowo – mostowo – móżdżkowe są skrzyżowane
OBRAZ KLINICZNY:
- zaburzenia móżdżkowe określa się jako niezborność, bezład, lub ataksję
- uszkodzenie może dotyczyć zarówno robaka jak i półkul
- pomiędzy tymi częściami istnieje ścisłe powiązanie czynnościowe, dlatego uszkodzenie robaka może dawać objawy uszkodzenia półkul i odwrotnie
OBJAWY USZKODZENIA PÓŁKUL :
- wypadnięcie funkcji jednej półkuli zwłaszcza powolnie postępujące może ulec kompensacji przez drugą półkulę
- obustronne uszkodzenie móżdżku daje objawy daleko bardziej posunięte
· zaburzenia koordynacji ruchów (incoordinatio):
- ruchy chorego pozbawione są należytej miary (dysmetria) :
® zasięg ruchu jest albo zbyt duży (hypermetria), albo zbyt mały (hypometria)
® kierunek ruchu również nie jest prawidłowy
- równocześnie mogą wystąpić nieprawidłowości ruchu w czasie :
® poszczególne fragmenty ruchu wykonywane są z niejednakową szybkością
- chory często wykonuje ruch w nieodpowiednią siła : albo zbyt małą, albo zbyt dużą
- nieprawidłowe współdziałanie poszczególnych odcinków ciała podczas wykonywania ruchu (asynergia) :
® zamiast ruchu prawidłowego, który stanowi jednolitą całość obserwuje się dekompozycję ruchu
® chory jakby rozkłada ruch na izolowane fragmenty : poszczególne fragmenty ruchu złożonego wykonuje kolejno zamiast równocześnie
- zaburzenia koordynacji można stwierdzić podczas wykonywania codziennych czynności np. rozpinanie i zapinanie guzików
- np. próba palec – nos :
® chory często zbyt wysoko unosi wyprostowaną w łokciu kończynę górną, następnie dopiero dokonuje zgięcia w stawie łokciowym (dekompozycja ruchu)
® palec chorego zazwyczaj nie osiąga celu : zbacza ku górze, lub ku dołowi, najczęściej zaś na zewnątrz (dysmetria)
- próba zbaczania :
® przy wyciągnięciu obu kończyn górnych do przodu jedna zbacza w kierunku uszkodzonej półkuli móżdżku
· adiadochokineza (dysdiadochokineza) :
- niemożność, lub ograniczenie wykonywania szybkich naprzemiennych ruchów np. odwracania i nawracania ręki
· drżenie (tremor) zamiarowe :
- zjawia się w czasie wykonywani ruchów dowolnych, gdy kończyna zaczyna dosięgać celu
- w spoczynku nie występuje
- jest grubofaliste i nierytmiczne
· oczopląs (nystagmus) :
- nasila się przy patrzeniu w stronę półkuli uszkodzonej (faza szybka w kierunku półkuli uszkodzonej)
- poziomy, grubofalisty
- zależy najprawdopodobniej od uszkodzenia połączeń móżdżku z pniem mózgu (jądrami przedsionka)
· zaburzenia mowy :
- mowa jest powolna i zamazana, niekiedy wybuchowa, czasem wyraźnie skandowana
- przypomina deklamowanie łacińskich wierszy
- akcentowanie słów jest nieprawidłowe, uwidacznia się zwłaszcza podczas mówienia długich słów
· ¯ napięcia mięśniowego :
- odruchy mogą ulec osłabieniu
- niekiedy wahadłowy odruch kolanowy
· zaburzenia równowagi :
- z padaniem na stronę chorą
OBJAWY USZKODZENIA ROBAKA :
- głównie zaburzenia postawy, które objawiają się podczas stania, chodzenia i siedzenia chorego
· trudności w utrzymaniu równowagi ciała :
- najsilniejsze zaburzenia w przypadku uszkodzenia obu półkul i robaka
® wówczas chory nie może nawet siedzieć bez pomocy
· zaburzenia chodu :
- chód jest niepewny
- na szerokiej podstawie (marynarski) :
® chory rozstawia szeroko stopy, aby ułatwić sobie utrzymanie równowagi
- kroki są nierównej długości, chód traci prawidłowy rytm
- występuje skłonność do zbaczania i padania
- chory pada przeważnie do tyłu
- chód jest podobny do chodu człowieka pijanego
· asynergia tułowia :
- chory podczas chodzenia na skutek zaburzenia koordynacji tułowia i kończyn dolnych pozostawia tułów w tyle
ROZPOZNANIE:
· vide :
- próba palec – nos
- próba pięta – kolano
- próba mijania
- próba zbaczania
- diadochokineza (klawiatura, nawracanie, odwracanie)
- próba Romberga
- próba Babińskiego :
® w stojącej postawie nachylamy choremu do tyłu głowę i tułów
® chory wówczas pada ku tyłowi wskutek braku zgięcia kończyn dolnych
® u ludzi zdrowych następuje lekkie zgięcie w stawie biodrowym i kolanowym (synergia)
- jeśli choremu z uszkodzoną półkulą, lub błędnikiem polecimy chodzić w miejscu z zamkniętymi oczami to wówczas obraca się w stronę uszkodzoną (próba Unterberga, chód kompasowy)
RÓŻNICOWANIE:
· ataksja tylnosznurowa :
- objawy nasilają się po zamknięciu oczu