ZAJĄC
GATUNKI
* 52 gatunki,
* w Polsce: zając szarak, zając bielak, królik,
* w Europie: zając alpejski, zając śródziemnomorski.
WYMIARY ZAJĄCA
* długość: 65-75 cm,
* wysokość: 30-32 cm,
* długość ogona: 8-10 cm,
* długość słuchów: 12-14 cm,
* masa ciała:
- po urodzeniu: 90-130 g,
- dorosły: 3-4 kg (wielkopolska), 4,4 kg (Olsztyn).
BUDOWA CIAŁA
* czaszka wydłużona, spłaszczona bocznie,
* szczelina między kośćmi nosowymi,
* 28 zębów:
2-0-3-0
1-0-3-2
* podłużna bruzda na siekaczach,
* PM1 trójdzielny,
* klatka piersiowa wąska,
* silnie umięśnione kończyny tylne,
* kręgosłup pałąkowato wygięty,
* duże płuca i serce (duża wytrzymałość fizyczna),
* jelito ślepe: ok. 40% długości przewodu pokarmowego,
* gruczoły zapachowe: policzki, nos, odbyt.
GRUCZOŁY ZAPACHOWE
* na policzkach,
* na nosie (gruczoły pigmentowe),
* odbytowe.
ZMYSŁY
* słuch: bardzo dobry (duże uszy),
* wzrok: widzenie na boki, do przodu i do tyłu, brak widzenia przestrzennego,
* węch: słaby,
* dotyk: włosy czuciowe na pysku.
TURZYCA (OKRYWA WŁOSOWA)
Włosy okrywowe:
* długie, mocne, gładkie,
* na grzbiecie szare (czasem czarne) z ciemnobrunatną podstawą i ciemnorudym
zakończeniem,
* w tylnej części grzbietu i na udach srebrzysty nalot.
Włosy podszycia:
* cienkie, miękkie, sfałdowane, szorstkie,
* na karku ciemnordzawe,
* na grzbiecie białe z ciemnobrunatnym zakończeniem,
* na bokach białe z rudym zakończeniem,
* podgardle i wewnętrzna strona skoków białe,
* ogon (omyk): z wierzchu czarny, od spodu biały,
* czasami biała plamka na czole.
Linienie: IV-VI oraz IX-XI.
POKARM
* 77 gat. roślin (35 w znacznej ilości),
* rośliny uprawne trawy, zioła, pąki, młode pędy, kora gałęzi. owoce, nasiona, grzyby,
* dzienna dieta to 800-1000g masy zielonej tj. ok. jedna czwarta masy siała
(sarna je jedną ósmą swojej masy),
* zapasy tłuszczu zimowego (dopuszczalna strata 15% masy ciała, a dzik do 40% masy ciała),
* kał – spłaszczone, suche bobki, zjadanie półpłynnego kały w czasie spoczynku.
KAŁ MIĘKKI ZAJĄCA (CEKOTROFIA)
* w okrężnicy separacja włóknistych cząstek pow. 300 mikronów w centrum i płynów oraz
cząstek poniżej 300 mikronów na obwodzie,
* usuwanie włóknistych cząstek na zewnątrz oraz transport wsteczny drobnych cząstek i
płynów do jelita ślepego,
* dalsza fermentacja (brak formowania cekotrofów)
* połykanie wprost z odbytu,
* kał miękki dostarcza ok. 20% białka i aminokwasów, a ponadto sole minerale.
PORUSZANIE SIĘ
* tylko galop (od kilkunastu cm do 2-3 m),
* czołganie się,
* bieg pod górę i z góry,
* prędkość: nawet 80 km/h,
* skoki w dal: 3-4 m, skoki wzwyż: 2 m,
* dobrze pływa.
ROZPOZNAWANIE WIEKU
* znamię Strocha (chrząstka pomięszy trzonem i nasadą kości łokciowej) do 8 miesiąca życia,
później stopniowo zanika,
* większa masa soczewki u dorosłych zajęcy.
STRUKTURA WIEKOWA
* 51,5% samice, 48,5% samce,
* samica rodzi 7-8 młodych, ale tylko 2 zostają odchowane,
* średnia wieku: 18 miesięcy (fizjologicznie 12 lat),
* tylko 10% samców osiąga 5-6 lat.
ROZRÓD
* dojrzałość płciowa: samce 5-6 miesięcy, samice 7 miesięcy,
* parkoty: I-II (gonitwy, pary, walki), okres rozrodczy III-IX (nawet 3-4 mioty),
* ciąża: 40-43 dni,
* średnio 7,4 młodych,
* plemniki żyją nawet 30 dni,
* pierwsze karmienie zaraz po urodzeniu (mleko ma 23% tłuszczu), po 1-2 dniach następne
karmienia, w nocy, raz na dobę przez kilka minut.
CZYNNIKI REDUKCJI POGŁOWIA
* mechanizacja rolnictwa - zbiór zielonek (koszenie co 6 tyg.), uprawa okopowych
* środki ochrony roślin (herbicydy, insektycydy i rodentycydy) - ok. 15%,
* wypadki komunikacyjne (samochody, kolej),
* monokultury,
* drapieżniki (lis, kruk, myszołów, wrona siwa, kot, pies),
* choroby zakaźne i inwazyjne (kokcydioza, robaczyce przewodu pokarmowego, rodencjoza,
pastereloza, tularemia, stafylokokoza, bruceloza),
* warunki pogodowe.
CZYM ODRÓŻNIA SIĘ ZAJĄC SZARAK OD RESZTY ZAJĘCY?
* uszy dłuższe niż pysk (u zająca bielaka równe, u królika krótsze),
* zając ma smuklejszą budowę ciała,
* szarak ma dłuższe skoki (tylne nogi), szerokie nozdrza tylne (szersze niż u królika),
* zając ma 2 pary siekaczy w szczęce, a królik 1 parę,
* zając zalega w kotlinie, a królik kopie nory.