w zróż ni co wa nej gru pie
n
Monika Chodorowska
wsze”. Już w czasie praktyk najpierw
trafiłam do grupy „0”; moim pierwszym za-
jęciem też było wychowawstwo w tej grupie.
Od pięciu lat jestem wychowawczynią
grupy sześciolatków w przedszkolu integra-
cyjnym. Chciałabym przedstawić działania,
jakie podjęłam, aby uzyskać jak najlepsze
efekty w pracy w grupie zróżnicowanej wie-
kowo, intelektualnie i pod względem spraw-
ności.
Te obserwacje pomagają mi zaplanować
pracę. Dzięki nim wiem, zanim jeszcze roz-
pocznie się rok szkolny, że np. Zuzia bardzo
dobrze wycina, a Maja to „osóbka”, która
na każdy temat ma swoje zdanie i trzeba
wiele się natrudzić, by przekonać ją o zasad-
ności niektórych działań. Gosia natomiast
lubi wędrować po sali, nie wie, czym się za-
jąć w czasie przeznaczonym na zabawę. Za-
uważyłam, że Wojtek w kontakcie z Michał-
kiem nie umie się odnaleźć, ale świetnie
bawi się z Kubą.
Moje spostrzeżenia pozwalają mi zapla-
nować działania w taki sposób, by dobrze
zintegrować grupę. Każdy rok jest inny,
przychodzą nowe dzieci, ale obserwacje są
jednakowo cenne. Dzięki nim wiedziałam,
że tegoroczna grupa będzie bardzo zróżni-
cowana.
Byli w niej:
Obserwacje
Wzaplanowaniu zadań edukacyjnych
na każdy rok bardzo pomaga mi wstępna
obserwacja dzieci. Rokrocznie, kiedy jest
już po rekrutacji i wiadomo, kto będzie
w przyszłym roku w najstarszej grupie, za-
czynam poznawać dzieci. Obserwuję je, kie-
dy tylko jest ku temu okazja:
w szatni,
bardzo inteligentny chłopiec, który
od początku umiał płynnie czytać i liczyć,
anawet mnożyć,
kiedy rozstają się z bliskimi,
w ogródku podczas zabaw,
na wspólnych uroczystościach,
chłopiec nadpobudliwy,
na zajęciach „czwartkowego przedszko-
la”
1
,
dwoje dzieci z orzeczeniem o autyzmie,
chłopiec, który nie mówi,
podczas zabaw popołudniowych i w in-
nych sytuacjach.
dziewczynka po porażeniu mózgowym,
iinne, zdrowe dzieci.
1
Czwartkowe przedszkole – to cotygodniowe zajęcia dla dzieci ze wszystkich grup wiekowych, odbywające
się, jak sama nazwa sugeruje, w czwartki. Pomysłodawcą jest dyrektorka Społecznego Przedszkola
Integracyjnego STO w Warszawie, Anna Florek. Każdy z wychowawców prowadzi podczas tych spotkań swój
własny, zaproponowany przez siebie cykl zajęć, zaspokajający różne potrzeby rozwojowe dzieci. Dzięki
specjalnie przygotowanym biletom, dzieci wybierają zajęcia, w których mają ochotę uczestniczyć.
42
Wychowanie w Przedszkolu
Z
zerówką jestem związana „od za-
Podjęte działania
W realizacji zadań edukacyjnych bardzo
pomogły mi:
sposób, by chłopiec wskazał lub potwierdził
ruchem głowy prawidłową odpowiedź.
zajęcia w grupkach,
kartki z aktywnościami,
plany aktywności,
kontrakty behawioralne,
książka komunikacji,
plany edukacyjne.
Zajęcia w grupkach
Zajęcia w grupkach to model pracy za-
proponowany przez Annę Florek, a wzoro-
wany na jednej z form pracy według Marii
Montessori. Grupa jest dzielona na mniej-
sze grupki, w zależności od sytuacji. Czasa-
mi są to dwie grupy liczące po siedmioro
dzieci, a czasami cztery liczące po czworo.
Uczestnicy grupek często się zmieniają, co
wpływa na lepsze poznanie się dzieci i daje
możliwość zaistnienia w innych zespołach.
Ponadto, praca w mniejszych grupach po-
zwala: objąć uwagą każde dziecko, cierpli-
wie wysłuchać, ze spokojem odpowiedzieć
na zadawane pytania, przyjść z pomocą każ-
demu, kto ma trudności. Dzieci ze specjal-
nymi potrzebami wymagają świadomego
aranżowania sytuacji.
Sytuacja 1
Wgrupce znajduje się chłopiec, który nie
mówi, ale doskonale rozumie pytania.
Dzięki zajęciom w grupkach, mam czas
na porozumienie się z nim za pomocą książ-
ki komunikacji zawierającej
piktogramy
2
lub
wykorzystać elementy innego sposobu ko-
munikacji (Makaton
3
). Chłopiec podczas za-
jęć wyszukuje obrazki, za pomocą których
porozumiewa się z wychowawcami i dziećmi.
Mam również czas na zadanie pytania w taki
Kontrakt behawioralny
2
Piktogramy to system znaków obrazkowych (biała figura na czarnym tle) przeznaczony dla osób
niemówiących, pomaga w komunikacji i ułatwia kontakt z otoczeniem. Do książki komunikacyjnej wklejamy
poznawane przez dziecko piktogramy. Dziecko wskazuje w swojej książce odpowiedni znak, ich ciąg lub
układa z nich zdania (stosownie do swoich możliwości i umiejętności) w trakcie rozmowy. Wskazany znak jest
odpowiednikiem wypowiedzianego słowa.
3
Makaton – program rozwoju komunikacji, obejmuje znaki manualne, graficzne, przestrzenno-dotykowe.
Celem posługiwania jest: podstawowa komunikacja, pomoc w rozumieniu, rozwój umiejętności językowych,
ułatwienie interakcji społecznych, pomoc w budowaniu relacji, wyrównywanie szans życiowych.
9/2007
43
Sytuacja 2
Wgrupie znajduje się dziecko autystycz-
ne. Jest często rozproszone, nie śledzi tema-
tu zajęć. Mam możliwość kilkakrotnego po-
wtórzenia pytania, uzyskania prawidłowej
odpowiedzi i nagrodzenia jej (
kontrakt be-
hawioralny
– tabliczka z zapisanym polece-
niem do wykonania i miejscem na punkty,
po zdobyciu których dziecko otrzymuje na-
grodę w formie słownej i rzeczowej).
Sytuacja 3
Wzajęciach uczestniczy dziecko pięcio-
letnie i dziecko nadpobudliwe. Nie mogą
usiedzieć spokojnie przez dłuższą chwilę,
rozmawiają podczas zajęć. Mam możliwość
zorganizowania zajęć tak, by zapewnić im
odpowiednią dawkę ruchu, dając tym wła-
śnie dzieciom dodatkowe zadania, stawiając
dodatkowe pytania.
każdą wykonaną pracę, w każdej znaleźć coś
godnego zauważenia i podkreślenia.
Kartki z aktywnościami
Wczasie, gdy jedna grupa ma zajęcia dy-
daktyczne, druga bawi się, przedtem wybiera-
jąc tzw.
kartki z aktywnościami
4
. Dzieci wybie-
rające zabawy są pod opieką drugiego
wychowawcy. Kartki z aktywnościami poma-
gają im wybrać zabawę i miejsce dla niej. Każ-
dego dnia wychowawcy wymieniają karty
zaktywnościami na inne. Dobierają je tak,
aby dzieci miały możliwość pobawić się w róż-
nych miejscach i z różnymi kolegami.
Sytuacja 4
Wzajęciach uczestniczy dziecko po przeby-
tym porażeniu mózgowym. Nie zawsze rozu-
mie pytania, nie zawsze odpowiada prawidło-
wo. W wypadku, gdy nie rozumie pytania lub
nie zna na nie odpowiedzi, ma czas na zapyta-
nie kolegów i powtórzenie odpowiedzi.
Kartki z aktywnościami
Często obserwuję taką sytuację: w mo-
mencie, gdy jedna grupa pracuje, ta, która
zzałożenia powinna się bawić, z dala przy-
słuchuje się zajęciom. Taka postawa także
zachęca do udziału w zajęciach, rodzi pomy-
sły, rozbudza wyobraźnię.
Sytuacja 5
W grupce jest bardzo inteligentny chło-
piec. Dostaje trudniejsze zadania, które też
wymagają czasu, by im sprostać. Ma możli-
wość zaistnienia w grupie, czytając np. opo-
wiadanie, bajkę czy wiersz. Ma bardzo cie-
kawe skojarzenia z omawianym tematem.
Możemy w spokoju wysłuchać jego uwag.
Praca w małych grupkach pozwala widzieć
więcej: zauważam zagubienie dzieci, rozpro-
szenie, wychwytuję błędy. Mam możliwość
sprawdzenia wiadomości, utrwalenia ich, sko-
rygowania błędów. Dzieci nie muszą długo
czekać na swoją kolej odpowiedzi, są częściej
pytane i dzięki temu lepiej znają omawiany
materiał. Mam okazję należnego docenienia
wysiłków dzieci. Mogę obejrzeć dokładnie
Plany aktywności
Dzieci o specjalnych potrzebach eduka-
cyjnych zwykle mają trudności z zorganizo-
waniem sobie czasu wolnego i wybraniem
aktywności. Często w ogóle o tym nie pa-
miętają, wędrują po sali bez celu. Nie umie-
jąc nawiązać kontaktu z innymi dziećmi, nie
umiejąc się bawić, pozostają samotne, bez-
czynne i nieustannie zależne od nauczycieli
i rodziców. Aby pomóc im nauczyć się ba-
wić, nawiązać kontakty, zostały skonstru-
owane tzw. „plany aktywności”, z których
korzystamy już od kilku lat. Są to fotogra-
4
Kartki z aktywnościami to małe, zafoliowane zdjęcia kącików zabawy i pracy z sali zerówki. Powstały z po-
trzeby ułatwienia dzieciom podjęcia decyzji o charakterze działań w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych.
44
Wychowanie w Przedszkolu
ficzne lub pisemne instrukcje, dzięki któ-
rym dzieci otrzymują jasną informację o ro-
dzaju czynności, które mają wykonać. Na-
uka posługiwania się takim planem jest
prowadzona bez podpowiedzi słownych,
wyłącznie za pomocą
podpowiedzi manual-
nych
5
po to, by prawie całkowicie usamo-
dzielnić dziecko.
Stworzyliśmy również plan aktywności
dla dziecka nadpobudliwego, które nie po-
trafiło zorganizować sobie czasu wolnego
i przeszkadzało innym, biegając, potrącając
ich, krzycząc. Do tworzenia planu zaprosili-
śmy samego chłopca.
Ułożyliśmy plan, który składał się zarów-
no z czynności, które bardzo lubił i takich,
za którymi nie przepadał, bo były jego słabą
stroną. Proponowaliśmy zadania na zmianę
z nim, on miał prawo wyboru kolejności ich
wykonania. Co jakiś czas chłopiec prosił
onowy plan. W ten sposób pomogliśmy mu
organizować czas wolny, zachęciliśmy do ry-
sowania, układania itp. Chłopiec pomału
odkrywał radość pokonywania trudności,
poczuł, że to, co było nie do wykonania, sta-
ło się możliwe. Dzięki takim działaniom, zy-
skał również wielu kolegów, bo niektóre za-
dania wymagały uczestnictwa innych dzieci.
Jest to bardzo dobra sytuacja do nauki
współdziałania.
Plany edukacyjne
Ostatnim znaczącym działaniem, które
pomaga mi w wykonywaniu zadań w zróżni-
cowanej grupie, są plany edukacyjne, któ-
rych pomysł został zaczerpnięty przeze mnie
z propozycji uczenia czytania wg Ireny Maj-
chrzak
6
. Tworzeniem planów zajął się kole-
ga pracujący razem ze mną w grupie. To on
dbał, by zmieniać i urozmaicać zadania, do-
stosowywać je do aktualnych tematów. Pla-
ny są konstruowane dla wszystkich dzieci,
zadania w miarę możliwości zróżnicowane
pod względem trudności. Zawierają okre-
Wybrana część „Planu aktywności”
ślaną przez wychowawcę liczbę zadań, które
dzieci mają odczytać i wykonać. Wśród po-
leceń są zarówno zadania językowe, jak
imatematyczne. Dzięki nim doskonalą
umiejętność czytania i współdziałania,
utrwalają materiał. Plany cieszyły się zainte-
resowaniem wszystkich dzieci w grupie.
Zorganizowanie pracy w takiej grupie by-
ło nie lada wyzwaniem. Ale przekonałam
się, że nie tylko jest to realne, ale można
również dzięki temu wiele zyskać.
5
Podpowiedzi manualne to kierowanie dzieckiem podczas działania za pomocą własnych dłoni. Mają one na ce-
lu naprowadzenie dziecka na pożądaną czynność i wykonywanie jej z czasem bez bezpośredniego nadzoru.
6
Propozycja Ireny Majchrzak to nauka czytania rozpoczynająca się od poznawania liter we własnym imieniu.
9/2007
45
Co zaobserwowałam?
1. Dzieci lepiej się poznały (więcej interak-
cji, dzięki pracy w grupkach, grupy ciągle
mieszane).
2. Dzieci zdrowe pomagały dzieciom nie-
pełnosprawnym wykonywać swoje zada-
nia (plany aktywności).
3. Dzieci naśladowały zachowania wycho-
wawców względem siebie (robiły własne
plany aktywności i plany edukacyjne).
4. Miały możliwość częstego powtarzania
materiału, dzięki różnym zadaniom
na ten temat (plany edukacyjne).
5. Poznały sposoby porozumiewania się
z dziećmi niemówiącymi (książka komu-
nikacji i Makaton).
6. Dzieci zdrowe zbliżyły się do dzieci nie-
pełnosprawnych, poznając sposoby po-
stępowania z nimi (czekanie na odpo-
wiedź, powtarzanie pytań, podpowiedzi
manualne).
7. Wszystkie dzieci miały możliwość brać
aktywny udział w zajęciach (podział
na grupy).
8. Poznały sposoby organizowania czasu
wolnego (plany aktywności i kartki z ak-
tywnościami).
* * *
Bardzo zróżnicowana grupa dzieci wyma-
gała różnorodnych działań, ale oceniam ten
rok pracy jako bardzo owocny. Mam poczu-
cie, że zrobiłam dużo dla „swoich” dzieci,
aby mogły się dobrze rozwinąć, cieszę się
zich osiągnięć. Starałam się nikogo nie za-
niedbać, każdego wspomóc, w każdym zoba-
czyć jego mocne strony. Zdaję sobie sprawę,
że to wszystko nie byłoby możliwe, gdyby
nie ogromne wsparcie dyrekcji przedszkola
ipomoc kolegi z grupy. Pani dyrektor uważ-
nie obserwowała grupę, przez cały rok pod-
suwała nam dobre pomysły rozwiązywania
problemów, służyła radą. Dzięki temu nasza
praca jest bardziej owocna. Dzieci są szczę-
śliwe, a wychowawcy mają pewność, że za-
wsze mogą liczyć na fachową pomoc.
MONIKA CHODOROWSKA
Spo łecz ne Przed szko le In te gra cyj ne STO
w War sza wie
W święto naszej Pani
Idzie ścieżynką
złocista jesień
itysiąc liści
wfartuszku niesie.
Ojeden listek
jak serce złote
poproszę jesień,
wbukiet go wplotę.
A w każdym liściu
pani jesieni
zaklętych tysiąc
słońca promieni.
Idam go naszej
Pani. Bo wiecie:
to nasza Pani
najlepsza w świecie.
Irena Kwintowa
46
Wychowanie w Przedszkolu